Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

З гэткай назвай і працягваліся здымкі. Разам зь Зянонам Пазьняком аўтары фільму апытвалі жыхароў вёсак, што недалёка ад Курапатаў. Міхаіл Жданоўскі не хацеў, каб фільм пра Курапаты атрымаўся выключна публіцыстычным.

— Фільм рабіўся як мастацкі твор. У мяне там няма ніводнай канкрэтнай асобы, мы нават Пазьняка там не называем, проста Зянон. Там ёсьць Кат, ёсьць Народ зь вялікай літары, ёсьць Судзьдзя, Сьледчы, Злачынца зь вялікай літары. І фільм наш заканчваецца фразай жанчыны, якая гаворыць пасьля ўсяго апатэозу, нібыта пачаліся новыя часы. Яна кажа: «Хто яго ведае. Неяк зь Зянонам размаўляла, а мінуць гады — як яно будзе? Як мой бацька казаў:

«Закон, што дышла — куды павярнуў, туды й выйшла». Уласна кажучы, народ не памыляецца.

На пачатку 1990-х фільм «Дарога на Курапаты» дэманстравалі па ўсім Савецкім Саюзе. Але Міхаіл Жданоўскі ня памятае, каб яго калі-небудзь паказалі па Беларускім тэлебачаньні. Калі ў Менску праходзіў фэстываль праваабарончага кіно, кінастудыя не дала для яго копію «Дарогі на Курапаты». Некалькі гадоў таму канал «Культура» хацеў купіць у беларусаў гэты фільм.

— Наш былы міністар Сасноўскі ніколі ня бачыў гэтага фільму. Паглядзеў і сказаў нашаму тагачаснаму дырэктару Сяргею Лук’янчыкаву: «Пакладзі ў сэйф». Гэта ж бессэнсоўна. Копія ёсьць у горадзе, у Маскве, у архіве ў Дзяржынску. Фільм існуе. Курапаты існуюць. Можа, самога Пазьняка забудуць, але праз Курапаты яго будуць помніць.

Цяпер рэжысэр Міхаіл Жданоўскі здымае фільм пра апэратара Сяргея Пятроўскага, які памёр паўтара года таму. Разам зь ім яны зьнялі шмат фільмаў, у тым ліку й «Дарогу на Курапаты».

18 траўня 2002

СЯБРЫ КХП БНФ ПРАВЯЛІ ЧАРГОВУЮ ТАЛАКУ

Будаўнікі ўзв одзяць падпорную сьценку ля па горку.

Ганна Соусь:

Гаворыць Уладзімер Юхо:

— Сёньня ў нас чарговая талака. Мы зьбіраемся ўпарадкаваць тэрыторыю — тую частку ад дарогі, якую яшчэ не пасьпелі апрацаваць. Калі будуць крыжы, будзем ставіць крыжы сёньня.

Працаваў сёньня ў Курапатах і Мікола Стоцік.

СТОЦІК: Для мяне Курапаты — гэта найвялікшы боль за ўсю маю нацыю. Ня толькі за тых маіх родзічаў, якіх бальшавікі забілі. Ня тут, у іншых месцах... Па бацькавай лініі ў мяне шмат родзічаў загінула, і па лініі маці таксама. Ейны брат зьнік ужо ў саракавых гадах, пасьля вайны. І бацька мой пацярпеў, я шмат пераплакаў. Але бацька мой быў інвалід, з адной ныркай, дык яго адпусьцілі.

Апошнімі днямі будаўнікі актыўна працуюць на ўзьвядзеньні падпорнай сьценкі ля Курапацкага пагорку. Як мяркуе Васіль Парфянкоў, гэта вельмі важны ўчастак дарогі, бо магілы знаходзяцца зусім блізка ад сьценкі.

ПАРФЯНКОЎ: Канфлікты былі зь імі невялічкія з-за гэтай сьценкі. Яны хацелі яшчэ рэзаць тут гару, але мы не далі ім гэтага, бо пайшлі бы косткі. Потым былі канфлікты з будаўнікамі з-за дошак. Яны хацелі на нас у суд падаць за тое, што мы скралі гэтыя дошкі. Вярнулі ім гэтыя дошкі, каб не было ніякіх праблемаў.

Будаўнікі забіваюць палі для падпорнай сьценкі ля Курапацкай гары. Мае суразмоўцы — будаўнікі з Магілёва Станіслаў і Валер.

СТАНІСЛАЎ: Мы пакуль толькі займаемся забіўкай паляў. Потым пасьля нас будзе рабіць нейкі «Маналіт». Будуць агароджваць плітамі, будзе нармальна, прыгожа.

— А Вы ведаеце, што тут зусім блізка ўжо магілы?

— Без паняцьця.

ВАЛЕР: Ня ведаю, я прайшоўся па гэтым лесе, тут не магілы, а нейкі сьвінарнік. Я толькі не разумею, чаму такі ажыятаж пачаўся, калі вашыя валанцёры білі шкло, камянямі кідаліся. Гэтым жа трэба карыстацца. Вось будуюць дарогу, будуць езьдзіць замежнікі, трэба ўпарадкаваць гэты лес, пачысьціць — чым сядзець там ля вогнішча, чакаць, пакуль скурыш гэты намёт. Вось бы пачысьцілі тут, зрабілі сьцежкі...

СТАНІСЛАЎ: Дарогі, масты ўсім патрэбныя — і ворагам, і добрым, усім людзям.

19 траўня 2002

АБАРОНЦЫ ЗЬБІРАЮЦЦА ЗЬМЯНІЦЬ ТАКТЫКУ АХОВЫ

Ня выключана, што замест начных вартаў яны будуць патруляваць тэрыторыю ўдзень і ўвечары.

Альгерд Невяроўскі:

Мінулай ноччу ў лягеры знаходзілася сем чалавек Але настрой у многіх валанцёраў ня вельмі аптымістычны. Ужо даволі даўно яны харчуюцца за кошт прыватных ахвяраваньняў і дзякуючы дапамозе фонду «Дзецям Чарнобыля». Сёньня ў іх зусім скончыліся грошы.

Кіраўнікі ініцыятывы «Моладзь у абарону Курапатаў» бачаць, што валанцёры стаміліся ад паўгадовага жыцьця ў намётах і вырашылі зьмяніць тактыку абароны мэмарыялу. Да таго ж будаўнічыя працы на курапацкім участку дарогі апошнім часам амаль не вядуцца. Днямі пра зьмены ў справе абароны будзе абвешчана публічна. А вось што сказаў мне Васіль Парфянкоў:

— Стомленасьць пэўна ж адчуваецца, і людзей ужо ня так шмат стала. Адчуваюць, што хутка ўсё скончыцца. Няма такога ўздыму, што быў на пачатку вясны, калі намёт спалілі. Натуральна, што сысьці адсюль прыгожа, правесьці нейкую маніфэстацыю, шэсьце нейкае. Але калі мы й сыдзем, варта ня скончыцца. Раніцай і ўвечары будуць прыходзіць патрулі ды сачыць тут за парадкам.

Сяргей Высоцкі таксама лічыць, што зьмена тактыкі абароны зусім не азначае, што валанцёры дазволяць уладам рабіць у Курапатах усё што заўгодна.

ВЫСОЦКІ: Гаворка ня йдзе пра тое, што мы зьбіраемся сыходзіць з Курапатаў.

20 траўня 2002

ВАЛАНЦЁРАМ ПАГРАЖАЛІ СКІНГЕДЫ

Учора а дзясятай вечара да лягеру абаронцаў наблізіліся пяцёра невядомых, адзін зь якіх трымаў у руках сякеру, а другі — нож.

Ганна Соусь:

Паводле Сержука Высоцкага, гэта былі прадстаўнікі скінгедаў. Валанцёры выклікалі міліцыянтаў з апорнага пункту, і тыя затрымалі нападнікаў, але празь некаторы час выпусьцілі.

Сёньня раніцай Курапаты наведалі прадстаўнікі Менскага раённага аддзелу міліцыі, якія высьвятлялі акалічнасьці ўчорашняга інцыдэнту.

20 траўня 2002

ГЕНАДЗЬ ГРУШАВЫ: КУРАПАТЫ НЯ МОГУЦЬ БЫЦЬ «ПРЫВАТЫЗАВАНЫЯ»

Старшыня фонду «Дзецям Чарнобыля» вітае ідэю наладжваньня дзённых пікета ў у Курапа тах.

Ганна Соусь:

Генадзь Грушавы ўвесь час дапамагае абаронцам Курапатаў – харчамі, грашыма, вопраткай ды іншым чынам. Прыкладам, пацярпеламу ад апёкаў Алесю Покладу перадаваў грошы на лекі менавіта Грушавы. Да таго ж робіць ён гэта, пазьбягаючы ўсялякай публічнасьці.

ГРУШАВЫ: Я падкрэсьліваю, што гэта робіць ня фонд, які я ўзначальваю. Гэта раблю я асабіста, як асоба, як чалавек, які вельмі высока ацэньвае ўчынкі гэтай моладзі.

Генадзь Грушавы гаворыць пра рознае стаўленьне да курапацкай тэмы ў розных пакаленьняў:

— Сёньня Курапаты ня могуць быць, так бы мовіць, прыватызаваныя выключна толькі людзьмі, якія адкрылі Курапаты і зрабілі першыя крокі для таго, каб нацыя зразумела, што адбылося зь ёй 60—70 гадоў таму. Я сам належу да старэйшай генэрацыі, я добра разумею пачуцьці тых людзей, зь якімі я пазнаёміўся 15 гадоў таму ў Курапатах. А з другога боку, я адчуваю, наколькі ўсё ж важны, рашучы крок быў зроблены менавіта моладзьдзю ў той самы момант, калі Курапаты зноў паўсталі як пытаньне годнасьці нацыі.