Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

Ганна Соусь:

Раніцай у Курапатах не адчувалася сьвяточнага настрою. Валанцёры нарыхтоўвалі дровы, займаліся штодзённымі справамі Многія абаронцы маюць сваё стаўленьне да Дня Перамогі. Гаворыць Зьміцер Захарэвіч:

— Канечне ж, мы ведаем, што такое Дзень Перамогі. Гэта зьвязана ня толькі зь перамогай 9 траўня. Існавала й незалежная «партызанка», ня толькі савецкая. Тыя людзі, якіх зараз лічаць здраднікамі, яны таксама ваявалі ня толькі супраць фашыстаў, а таксама змагаліся за вызваленьне нашай Радзімы ад Савецкага Саюзу.

Думку Зьмітра працягвае Ільля Ядранцаў:

— Час ужо ня той, але ўсё роўна — гэта ня наш Дзень Перамогі, перамога ня ў нашых сэрцах. Перамагла тая камуністычная сыстэма. Гэтая перамога столькі жыцьцяў нашых беларусаў забрала. Хаця б вось гэтае месца. На ім вайна таксама пачыналася — камуністы нішчылі нашых беларускіх патрыётаў. Было дзьве імпэрыі зла — Нямеччына й камуністы. Але імпэрыя ня можа існаваць вечна. Імпэрыя — гэта зло заўжды. А мы, беларусы — за сваю зямлю. Нам ня трэба ніякіх вялікіх ідэяў.

Сяржук Высоцкі ставіць пад сумненьне сам факт перамогі для беларускага народу:

— Ці была гэтая перамога для Беларусі? Мы згубілі ў гэты час Віленшчыну, Беласточчыну. Мы засталіся адзінай краінай-пераможцай, якая згубіла сваю тэрыторыю. Мы згубілі кожнага чацьвертага жыхара нашай краіны. Мой дзед ваяваў, дарэчы, меў ордэн, другі дзед ваяваў, кулямётчыкам быў, але я ад іх чуў такія думкі: «У свой час мы перамаглі адзін фашызм, а, відаць, другі фашызм давядзецца дабіваць вам». Трагедыя ў тым, што цяпер пануе рэжым, які будуецца на падмурку таго новага фашызму, які прыйшоў у Беларусь у 1944 годзе, калі сышлі нямецкія фашысты, а прыйшлі расейскія камунафашысты. Беларуская Партыя Свабоды спачувае незалежніцкаму руху, таму, які стаяў за беларускую дзяржаўнасьць, які змагаўся й з нацыстамі, і з камуністамі.

Паводле Сержука Высоцкага, дзень 9 траўня для валанцёраў будзе надта цяжкім. У другой палове дня ў Курапаты масава пойдуць на пікнікі жыхары суседняга мікрараёну. І давядзецца тлумачыць ім усім, чаму нельга піць гарэлку і смажыць шашлыкі на могілках. Ужо апоўдні ў Курапатах зьявіліся першыя аматары адпачынку на траве. Юнак і тры дзяўчыны пілі расейскае піва «Балтыка» непадалёк ад лавы Клінтана.

— Вы ведаеце, што гэта за месца?

ЮНАК: Так, Курапаты.

— Як вы мяркуеце, гэта нармальна — піць піва на магілах?

— Не... Проста больш няма дзе. Мы тут, каб бацькі не «засяклі».

— А вы сёньня нешта сьвяткуеце?

— Так, адзначаем 9 траўня.

Пасьля размовы з валанцёрамі хлопец і дзяўчыны сышлі з урочышча.

10 траўня 2002

АЛЕСЮ ПОКЛАДУ ПАТРЭБНАЯ ДОНАРСКАЯ КРОЎ

Заўтра сябры КХП БНФ ладзяць чарговую талаку.

Ганна Соусь:

У курапацкім лягеры відавочныя наступствы начнога дажджу — паўсюль лужыны, на століку ляжаць змакрэлыя харчы, над вогнішчам сушыцца коўдра, ляжаць вільготныя дровы. Гаворыць Алена Жук:

— Усю ноч ішоў дождж, адным даводзілася хавацца ў пераходзе, другія ў намёце сядзелі, але ж, як заўсёды, падтрымлівалі вогнішча. Намёт працякаў, так што зараз коўдры мокрыя, усё мокрае... Вельмі шмат п’янога народу тут бадзялася. Мы да іх падыходзілі, прасілі, каб яны прыпыніліся, распавядалі пра гэтае месца. Некаторыя разумелі, другія — не. Гэта як заўсёды. Але ж большасьць разумела.

Алена згадвала падзеі ўчорашняга дня, калі ў Курапаты ішлі на пікнікі жыхары суседняга мікрараёну. Алена часьцяком прыходзіць у Курапаты, звычайна ўвечары і на ноч, бо раніцай ёй трэба ісьці на вучобу. Яна вучыцца ў БДУ на факультэце альтэрнатыўнай мэдыцыны. Курапаты для яе — ня проста месца згубы ахвяраў сталінскіх рэпрэсіяў, але й сымбаль супрацьстаяньня.

АЛЕНА: Мне падаецца, што гэта — адзінае, што ёсьць, што засталося ў беларускага народу. Гэта тое, што мы павінны вытрымаць да канца, мы павінны тут перамагчы ўладу, таму што іншых шляхоў зараз няма. Курапаты застаюцца адзінай надзеяй.

Мінулую ноч у Курапатах правялі некалькі валанцёраў з Барысава, актывістаў руху «Зубар». Адзін зь іх, Васіль, ужо ня першы раз дзяжурыць ва ўрочышчы.

ВАСІЛЬ: Я прыяжджаю, каб тут не маглі будаваць дарогу, каб па маіх продках ня езьдзілі машыны.

— А хто пацярпеў у Вас ад рэпрэсіяў?

— У майго дзеда расстралялі маці з бацькам. Яны жылі ў Менску, потымі пераехалі. Як дзед распавядаў, на яго вачах расстралялі маці й бацьку. Таму я тут і абараняю, каб такога ніколі не было.

Пацярпелы ад апёкаў абаронца Алесь Поклад дагэтуль знаходзіцца ў рэанімацыі. Паводле лекара Валянціна Машэля, стан здароўя Алеся здавальняючы, але яму па-ранейшаму патрэбная донарская кроў.

11 траўня 2002

ТАЛАКА

Разам з валанцёрамі яе ладзілі прадстаўнікі палітычных партыяў і рухаў.

Любоў Лунёва:

Сабралося каля трох дзясяткаў чалавек. Гэта прадстаўнікі КХП БНФ, Маладога Фронту і Партыі Свабоды. Яны зьбіралі гальлё, усталёўвалі крыжы, у тым ліку і крыж, які прывезьлі беларусы зь Вільні. Высьветлілася, што ўначы невядомыя скінулі машыну тэхнічнага сьмецьця. Гаворыць Сяржук Мацкойць:

— Якраз за вагончыкамі будаўнікоў, дзе былая сьметніца была, сюды вось, бліжэй да бэтонкі, літаральна ад бэтонкі мэтраў 150, звалена машына сьмецьця, і відаць, што гэта тэхнічнае сьмецьце: і фільтры, і запчасткі ад трактароў, ды фактычна машына сьмецьця.

У размову ўступіла Мая Кляшторная:

— Я думаю, што гэтае сьмецьце якраз будаўнікоў. Некалькі чалавек забіваюць у зямлю калы. Гаворыць >Уладзімер Юхо:

— Мы сканчаем кампазыцыю пры ўваходзе з боку Зялёнага Лугу. Плошчу акаймляем крыжамі. Тут ужо будзе кампазыцыя закончаная. Застанецца толькі з боку Цны.

Сёньня ў Курапатах падчас працы ізноў знайшлі чалавечыя косткі. Гаворыць Валеры Буйвал:

— Рэгулярна знаходзяць парэшткі нашых пакутнікаў, чарапы прастрэленыя, косткі. Гэта ўжо стала штодзённасьцю Курапатаў. Хаваем. Таксама праводзіць багаслужбу сьвятар.

На самым версе курапацкага шляху стаіць Алесь Чахольскі.

Вось што ён распавёў мне:

— Каля гэтага камяня сустрэў чалавека. Стаіць моліцца. Мы зь ім пазнаёміліся. Аказалася, што ён трымаў справу свайго бацькі ў руках. Бацька ягоны расстраляны ў 1938 годзе. У яго ёсьць даведка, што ён расстраляны ў горадзе Менску. А менавіта, яму сказалі, што ён расстраляны тут. Вось бачыце, дзе бярозкі растуць. І там яміна. Ён кажа мне, што яму пастаянна бацька сьніцца, што ён сядзіць там. І папрасіў там дапамагчы яму і крыж усталяваць, ён шыльду зробіць.

13 траўня 2002

ВАЛАНЦЁРЫ РЫХТУЮЦЦА ДА РАДАЎНІЦЫ

Яны чакаюць, што заўтра ў Курапаты прыйдзе шмат людзей.

Ганна Соусь:

Будаўнічыя работы ля ўрочышча не вядуцца ўжо больш як тыдзень. За гэты час на схілах дарогі вырасла трава. Пэнсіянэр Эвальд Гатоўскі вырашыў прыйсьці сюды перад Радаўніцай, калі тут яшчэ няшмат людзей і можна спакойна пахадзіць, падумаць, узгадаць памерлых продкаў.