Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

Дарога праз Курапаты

Кнiга аднаго рэпартажу

Усе правы абаронены. Ніякая частка гэтага выдання не падлягае адлюстраванню, капіяванню, захаванню ў базах дадзеных альбо пошукавых сістэмах, распаўсюджванню любымі магчымымі сродкамі і спосабамі без папярэдняга пісьмовага дазволу праваўладальніка.

Заснавальнік і каардынатар сэрыі Аляксандар Лукашук

Мастацкі рэдактар Генадзь Мацур

Карэктар Аляксандра Макавiк

Электронная кніга падрыхтавана па выданні:

Дарога праз Курапаты. — Радыё Свабода, 2002. — 464 с. — (Бібліятэка Свабоды. ХХІ стагодзьдзе.)

ISBN 0-929849-03-5.

© Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода, 2002

© Распаўсюджванне. ТАА «Электронная кнігарня», 2017

…Пазванілі зь Менску — праз Курапаты пачынаюць прабіваць дарогу Я папрасіў неадкладна паслаць туды карэспандэнта, і ў вечаровым этэры 20 верасьня прагучаў рэпартаж. Мы ня ведалі, што гэта толькі пачатак, што паўстане ўнікальная кругласутачная вахта, што нажы бульдозэра будуць бурыць крыжы, што згарыць намёт, што нашыя магнітафоны будуць замярзаць пры мінус 20 градусах, а валанцёры будуць абараняць Курапаты, як абараняюць гонар ці Радзіму — без тлумачэньняў, рацыянальных падставаў, пошуку сродкаў і надзеі на перамогу.

«Свабода» была ў Курапатах, бо іх спрабавалі парушыць. Ня зьнішчыць — пасьля адкрыцьця Зянона Пазьняка і Яўгена Шмыгалёва месца сталінскіх расстрэлаў увайшло ў гісторыю, як Хатынь і Чарнобыль, назаўсёды. Паскудзтва на могілках абражала ня мёртвых, а жывых.

На беларускай «Свабодзе» яшчэ не было такога выпадку, каб штодня больш за восем месяцаў запар весьці рэпартаж з аднаго месца. Так б’юць у звон — разьмерана, у адно і тое ж месца, і пругкі мэтал працінае паветра працяжнымі ўсхліпамі. Так кайлом на рудніках вырубаюць мёрзлую руду — у адну кропку, зноў і зноў, пакуль не надколецца глыба. У нас былі мікрафон, сярэднія і кароткія хвалі. І слухачы. У тым ліку — у Курапатах.

Зь дзёньніка валанцёраў: «24 сакавіка 2002 году. 19 гадзіна. ...Праслухалі першы рэпартаж Радыё Свабода, зь якога даведаліся пра тое, што сапраўды адбывалася ў цэнтры Чулі крыкі й шум пры затрыманьні, даведаліся пра сапраўдную колькасьць затрыманых, больш за семдзесят. Мы ў шоку... Калі рэпартажы скончыліся, выйшлі паліць ды ўбачылі, як у наш бок рухаецца «ментавоз». Усталі ў ланцуг, перагарадзілі дарогу. Пасьля нядоўгай размовы «мянты» разьвярнуліся ды зьехалі. Адразу ж напілілі й усталявалі 13 слупкоў поперак дарогі на ўезьдзе ва ўрочышча з поля. Па радыё чулі, што барысаўскія апазыцыянэры зранку паставілі крыж, які павалілі вандалы сёньня ўначы. Гэта змагары. Хвала ім...»

Ганна Соусь перадала больш за дзьвесьце рэпартажаў з Курапатаў і была ўганараваная прэміяй АлесяАдамовіча, якою Беларускі ПЭН-Цэнтар адзначае найлепшую журналісцкую працу году. Там таксама працавалі Альгерд Невяроўскі ды іншыя нашыя калегі.

Але героі гэтай кнігі — не журналісты, а сама падзея і яе ўдзельнікі — валанцёры, людзі, якія прыносілі харчы, прывозілі дровы, ладзілі талокі, рабілі археалягічныя экспэртызы, вялі перамовы з будаўнікамі, адпраўлялі набажэнствы, — каля паўтысячы імёнаў згадана ў гэтых рэпартажах. Яшчэ больш, верагодна, не згадана. Мяжа ў Курапатах праходзіць не паміж мёртвымі й жывымі, а паміж памяцьцю і хлусьнёй, паміж учора і заўтра, і заўсёды — паміж катамі і ахвярамі Абаронцы адваявалі ў дарогі нашу годнасьць.

Аляксандар Лукашук,

Беларуская служба Радыё Свабода

Прага

Валанцёры, якія згадваюцца ў рэпартажах

Арцём АГМЕНЬ(сапраўднае прозьвішча невядомае). Нарадзіўся ў 1984 годзе. Студэнт Магілёўскага ўнівэрсытэту імя А.Куляшова. Актывіст Беларускай Партыі Свабоды.

Аляксандра АНДЖЫЕЎСКАЯ, 18 гадоў. Навучэнка падрыхтоўчага аддзяленьня БДПА, спэцыяльнасьць архітэктура Зьбітая амонаўцамі 9 лістапада 2001 году. Актывістка руху «Зубар».

Віталь АПЕТ. Жыве ў Крупках. Каля трох тыдняў правёў у Курапатах. Актывіст Беларускай Партыі Свабоды.

Аляксандар АТРОШЧАНКАЎ, 21 год. Выключаны з факультэту міжнародных зносінаў БДУ падчас перадвыбарчай кампаніі 2001 году. Затрыманы і зьбіты АМОНам у Курапатах пры спробе перакрыць дарогу будаўнічай тэхніцы 8 лістапада 2001 году. Прысуджаны да штрафу. Прэсавы сакратар руху «Зубар».

Цімох АТРОШЧАНКАЎ. Нарадзіўся 22 сьнежня 1983 году ў Менску. Скончыў менскую 195-ю школу. Цяпер вучыцца на другім курсе Інстытуту кіраваньня. Зьяўляецца старастам курсу. У Курапатах — ад самага пачатку й да завяршэньня вахты памяці. Прыходзіў ва ўрочышча пасьля заняткаў амаль штодня. Сябра Беларускай Партыі Свабоды.

Яўген АФНАГЕЛЬ, 23 гады. Скончыў Беларускі Дзяржаўны Пэдагагічны Ўнівэрсытэт. Затрыманы і зьбіты АМОНам у Курапатах 9 лістапада. Прысуджаны да штрафу. Актывіст руху «Зубар».

Кацярына БАРАВІК, 16 гадоў. Школьніца. Затрыманая ў Курапатах 9 лістапада. Прысуджаная да штрафу. Актывістка руху «Зубар».

Стася БАСАВА. Нарадзілася 27 жніўня 1983 году ў Менску Скончыла 182-ю школу. Цяпер вучыцца на трэцім курсе факультэту журналістыкі БДУ. У Курапатах ад пачатку да завяршэньня вахты памяці. Звычайна прыходзіла пасьля вучобы і ўвечары сыходзіла. Актывістка Маладога Фронту.

Дзяніс БІЛЬДЗЮК. Нарадзіўся 12 верасьня 1982 году ў Менску. Навучаўся ў менскім ліцэі №1. Паступіў у Беларускі Дзяржаўны Ўнівэрсытэт Інфарматыкі й Радыёэлектронікі, адкуль быў выключаны за апазыцыйную дзейнасьць. Сёлета ізноў паступіў у тую самую навучальную ўстанову. Як сьцьвярджае Дзяніс, «апазыцыйную дзейнасьць распачаў з маленства, яшчэ з бацькам» Сябра Беларускай Партыі Свабоды.

Сяржук ВЫСОЦКІ. Нарадзіўся 16 красавіка 1971 году ў Менску. У 1993-м скончыў факультэт «Гісторыя, паліталёгія і права» Беларускага Дзяржаўнага Пэдагагічнага Ўнівэрсытэту імя Максіма Танка. Лідэр Беларускай Партыі Свабоды.

Глеб ВЯЗОЎСКІ. Нарадзіўся 17 студзеня 1982 году ў Менску. Упершыню трапіў у Курапаты пяцігадовым хлапчуком — тады яго прывёў ва ўрочышча бацька. У 2001 годзе паступіў у Кадэцкі юрыдычны агульнаадукацыйны корпус, адкуль пазьней быў адлічаны за ўдзел у апазыцыйных акцыях. Правёў у Курапатах шэсьць з паловай месяцаў. 8 лістапада пры спробе перакрыць дарогу будаўнічай тэхніцы моцна зьбіты амонаўцамі і дастаўлены ў шпіталь з траўмай галавы Актывіст руху «Зубар».

Ірына ВЯТКІНА. Нарадзілася 14 траўня 1986 году ў Менску. Навучаецца ў 88-й менскай сярэдняй школе. Амаль штодзённа ўдзельнічала ў абароне Курапатаў. Актывістка Маладога Фронту.