Николай Чергинец - За секунду да выстралу

— Любоў Сяргееўна.

— А афіцыянткі?

— А навошта табе і афіцыянтцы пісаць? Хопіць, што мне напішаш.

Славін ледзь стрымліваў сябе, каб не схапіць яе за руку і прама праз прылавак выцягнуць у залу, кінуць у машыну і даставіць у бліжэйшае аддзяленне міліцыі. Але ён ведаў, што перш, чым затрымаць злачынцу, трэба прад’явіць ёй абвінавачванне. Славін сеў за стол і стаў пісаць, а перад вачамі ў яго ста­яла выява бацькі. Магчыма, менавіта Латаніна і данесла фашыстам пра яго. Успомніў яе ўсмешлівую на Камароўскім рынку, абкружаную гестапаўскімі афіцэрамі, як паказвае рукой на нейкага мужчыну, якога тут жа схапілі. Яго не збянтэжыла тое, што гэта жанчына назвалася іншым прозвішчам, не, ён не пераблытаў, гэта была яна — Светка Латаніна!

Уладзімір напісаў некалькі слоў падзякі, указаўшы ў ёй прозвішча Сыраежнай. Есці ён не стаў. Выпіў гарэлку і пачаў прыспешваць вадзіцеля. Той здзіўлена паглядзеў на яго.

— І чаго ты так спяшацца стаў? То падзяку пішаш, то нават ад ежы адмаўляешся.

— Не бурчы, сябра, зрабі для мяне добрую справу, паехалі хутчэй!..

9 Купрэйчык

У піўнушцы народу было шмат. Купрэйчык і оперупаўнаважаны крымінальнага вышуку Новікаў, якога ён узяў сабе ў памагатыя, заказалі па куфлю піва і, стоячы недалёка ад піўной бочкі, асцярожна разглядалі прадаўца.

Яму было не менш за семдзесят. Сярэдняга росту, з рэдкімі сівымі валасамі. Ён працаваў спрытна. Хуткім рухам падносіў пусты куфаль да крана, адкрываў яго, пры гэтым весела перагаворваўся са знаёмымі, якія, як паспелі заўважыць аператыўнікі, даволі часта з’яўляліся тут.

У кожны куфаль Мулер відавочна не даліваў піва, не зважаючы на тое, што амаль палова куфля запоўнена пенай, працягваў яго кліенту. Адзін з наведвальнікаў абурыўся:

— Ты б, дзед, не даліваў, але по-боску. Паглядзі на сябе: ты ж жыццё ўжо пражыў, а ўсю драбязу збіраеш. Багацце на пене назапасіў, нябось, ужо і сам не ведаеш колькі.

— А ты не пі, тады таксама багатым будзеш, — спакойна і зусім бяскрыўдна адказаў Мулер.

Мужчына, які знаходзіўся непадалёку, сказаў незадаволенаму:

— Не псуй сабе нервы, мужык. Хіба доймеш гэтага скнару словамі. Вось калі б яму ў морду ўрэзаць, то тады, можа, і дайшло б, але нельга — стары ж. Хоць што да яго ўзросту, то не турбуйся, ён нас перажыве і хварэць не будзе, і сумленне яго грызці не стане.

Дзед не даў яму скончыць і абыякава адказаў:

— Лепш быць багатым і здаровым, чым бедным і хворым.

Купрэйчык нахіліўся да Новікава:

— Слухай, Ваня, а што, калі нам скарыстацца гэтым шумам і запрасіць Мулера для тлумачэнняў у аддзяленне, заадно там і пра Карунова высветлім?

— Давай, — згадзіўся Новікаў і, паставіўшы на невялікі, заліты півам прылавак куфаль, паказаў Мулеру пасведчанне. — Канчайце гандаль і збірайцеся. У аддзяленні разбяромся, ці доўга вы яшчэ ашукваць будзеце.

Мулер нават вокам не міргнуў і тым жа спакойным тонам адказаў:

— Ізноў, напэўна, міліцыі піва не спадабалася. Добра, зараз збяруся.

У аддзяленні Купрэйчык адчыніў выдзелены для яго групы кабінет і запрасіў Мулера сесці. Працягваючы заставацца спакойным, той сказаў:

— Я думаю, што з-за піўной пены садзіцца не варта.

— Гэта чаму ж? — заўважыў Новікаў. — Вы людзей ашукваеце і лічыце, што за гэта перад законам адказваць не трэба?

— Э, малады чалавек, я не ашукваю.

— Як гэта не ашукваеце? — здзівіўся Новікаў. — Адкажыце мне тады, чаму вы не даліваеце пакупнікам піва?

— Я стары чалавек і дрэнна бачу.

— А чаму, у такім разе, не пераліваеце?

— О, я яшчэ не настолькі аслеп. — Мулер хітра і ледзь прыкметна ўсміхнуўся.

Чым даўжэй Купрэйчык слухаў Мулера, тым больш пераконваўся, што ён не такі просты, як здалося. Капітан некалькі разоў улавіў не па ўзросце хуткі і ўважлівы погляд, якім абмацаў яго стары. У вачах свяцілася хутчэй пытанне, чым спалох ці разгубленасць.

«Здагадваецца стары, што не з-за піва мы яго сюды прывялі. Напэўна, хадзіць вакол ды каля няварта. Ён не дурны, а з такім лепш адносіны на даверы будаваць».

— Леў Абрамовіч, а кім вы працавалі да вайны?

— У які час?

— Ну хаця б у перадваенныя гады.

— О, тады я быў ужо на пенсіі.

— Ну а на пенсію калі пайшлі?

Мулер тым жа роўным голасам нечакана сказаў:

— Вы мяне выбачайце, але я пражыў на свеце, як той казаў, дай Бог кожнаму, і ўпэўнены, што вы не горш за мяне ведаеце, кім я працаваў і калі на пенсію сышоў. Я ў гэтым упэўнены на ўсе пяць тысяч рублёў, гэтак жа як і ў тым, што не з-за пены я тут. Вам штосьці ад мяне трэба. Пытайце і паверце, Лёва Мулер і ў маладыя гады не крывіў душой перад уладай. Скажыце, які мне сэнс хлусіць цяпер, на схіле жыцця, калі хочацца аднаго: трошкі цяпла, выгоды і чыстай ніжняй бялізны?

— Хочаце сказаць, што ведзяце аскетычны лад жыцця? — усміхнуўся Новікаў.

— Ведаеце, шаноўны грамадзянін-таварыш, я не ведаю такіх мудрагелістых слоў, але ўпэўнены, што жыву звычайна.

— Ну, не зусім звычайна, калі ўлічыць, што, не даліваючы ў кожны куфаль піва, вы маеце нядрэнны прыбытак? — заўважыў Купрэйчык, працягваючы прыглядацца да Мулера і думаць, якім чынам прыступіць да галоўнага. Капітану не спадабалася, што старшы лейтэнант Новікаў некалькі бесцырымонна абыходзіцца з пажылым чалавекам. Але гаворка ўжо вялася, і трэба было накіроўваць яе ў патрэбнае рэчышча. Купрэйчык мякка сказаў:

— Не крыўдзіцеся, Леў Абрамовіч, старшы лейтэнант меў на ўвазе, што вы ведзяце сціплы лад жыцця.

— А як жа інакш. Паглядзіце мой дом, самі ўбачыце, што жыву я не так ужо шыкоўна. Паверце, да вайны я жыў лепш.

— Нічога, Леў Абрамавіч, пройдзе трохі часу, і зноў усё наладзіцца, вось толькі акрыяем ад вайны. Але цяпер гаворка пра іншае. Успомніце сярод сваіх знаёмых аднаго чалавека.

Купрэйчык расказаў пра прыкметы Карунова і пра тую сустрэчу, пра якую гаварыў Пултас.

Мулер доўга думаў, некалькі разоў удакладняў прыкметы, а затым, адкінуўшыся на спінку крэсла, сказаў:

— Адразу і сказалі б, што вам патрэбен гэты чалавек. Я яго сапраўды ведаю, але толькі, як той казаў, у твар.

— Ну, а старую?

— Вось ужо старую я ведаю выдатна. Гэта — Жовель Маня. Яна са Старажоўкі. Яе там кожны ведае: спытаеце, дзе Маня Жовель жыве, і вас любы малец да яе адвядзе.

— Чым знакамітая гэтая Маня?

— Ну, па-першае, у яе сямёра дзяцей, якія знаходзяцца на падножным корме: хто што дастане, тое і з’есць. Па-другое, яна заўсёды ў курсе ўсіх спраў і не любіць пра гэта балбатаць. Па-трэцяе, яна старажыл і карыстаецца вялікім аўтарытэтам у тых, хто любіць, як той казаў, лап-царап.

Купрэйчык спытаў:

— А вы ведаеце гэтага мужчыну?

— На гэта пытанне мне цяжка адказаць. І не падумайце, шаноўныя, што не жадаю. Проста ён адзін з многіх кліентаў, якія прыходзяць да мяне часта, не бяруць рэшту, напэўна, таму, што яна ўжо вельмі ў кішэні бразгае, і ніколі не паднімаюць шуму з-за нейкай пены. Цікава, што б мне сказалі наведвальнікі, калі б я раптам стаў прадаваць піва без пены. Хацеў бы ўбачыць выраз іх вачэй. Яны б мяне адразу ж абвінавацілі ў тым, што я разводжу піва вадой. Але я не з такіх, я занадта паважаю сваю прафесію, каб падмочваць яе.