Неизвестно - Блакит

Мне яго дык нават шкада. Нейкім неверагодным чынам у ягонай душы ўжываліся бязьлітасная, ледзь ці не садысцкая жорсткасьць да падначаленых яму людзей і мяккая сьветлая лагода, дабрыня, якімі свяціўся ягоны суровы, змрочны твар, як толькі пачынаў стасункі і забавы з унукамі, што я і суседзі маглі назіраць – вялізны непаваротлівы чорны членавоз даволі часта дастаўляў яго ў наш двор на Пуліхава, дзе ў другім пад’езьдзе жыла дачка з зяцем. Другая ягоная дачка была замужам у Маскве за добрым рускім паэтам, беларусам па паходжаньні Пятром Кошалем, які першы больш-менш поўна пераклаў і выдаў у Маскве ледзь ці ня ўсю літаратурную спадчыну Алаізы Цёткі. Маючы зяцем пісьменьніка, Мікалай Мікітавіч, пэўна, проста ня мог ня ставіцца без павагі і ўвагі да творчых людзей і іхняй працы. Пятро працаваў тады ў “Советском писателе”, спрыяў, каб найбольш таленавітае ў беларускай літаратуры патрапляла ў выдавецкія планы, даволі часта наведваўся ў Менск і па службовых справах, і так сабе, наведаць радню, але заўсёды больш часу бавіў у сябрынах з тымі пісьменьнікамі, якія ня мелі звычкі нешта прасіць ці патрабаваць, чым з цесьцем і цешчай. Маскоўскіх унукаў Сьлюнькоў любіў ня менш, чым менскіх, аднак, калі ўсё рухнула, пакінуў раскошныя маскоўскія апартаменты, як і многія маскоўскія беларусы, перабраўся ў Менск, купіў кватэру ў былым так званым андатравым гарадку па Пуліхава, дзе ўжо амаль не засталося ранейшых насельнікаў, якія з карысьцю для сябе скарысталі ўсчаты новымі гаспадарамі жыцьця ажыятаж чаго б там ні каштавала пасяліцца ў дамах, дзе жыла партыйная эліта. Неўзабаве, праўда, даўмелі, што тутэйшы камфорт і пасьля перапланіровак, самага крутога еўрарамонту і блізка ня можа параўняцца з харомамі, што сталі ўзводзіць для тых, у каго куры грошай не клююць, і пацягнуліся да прэстыжнага ўльтракамфорту. Зараз, жывучы ў суседніх дамах, мы сяды-тады бачымся з Мікалаем Мікітавічам – ці то ў чарзе на пошце, дзе, не згаворваючыся, у адзін час плаціць камунальныя паслугі, ці дзе-небудзь на вуліцы ў час ягоных прагулак, на якія пасьля трэцяга інфаркту часта ходзіць у суправаджэньні жонкі, ці ў магазіне, цырульні альбо ля ягонага прыстаўленага да некалькіх іншых гаражу з ліставога жалеза па шляху да аўтобуснага прыпынку па вуліцы Захарава, які надта ж упадабалі аматары графіці, пішуць і крамольна-палітычнае кшталту “пара ўбіраць”, і нейтральнае хэві-металаўскае, і засьведч­ваюць пралетарскія мацюкі, а ўсё гэта гаспадару даводзіцца змываць, сьціраць, зафарбоўваць. Прыязна паздароўкаемся, звычайна, пастаім-пагамонім, іншы раз правакую яго прыгадваць былое, але часьцей пра сёньняшнія клопаты і праблемы, у ацэнцы якіх ён заўсёды крайне асьцярожны і абачлівы. Гляджу на яго і ня верыцца, што ня так даўно партрэты гэтага чалавека насілі на сьвяточных дэманстрацыях, ад Курыл да Брэста вывешвалі на фасадах адміністратыўных будынкаў, а сам ён помахам рукі вітаў народ з трыбуны Маўзалею. Нехта са старэйшых пазнае яго, пачціва здароўкаецца, альбо абыходзіць ці адварочвае галаву, а бальшыня, здаецца, найперш маладзейшыя, дык і не здагадваюцца – дзядок як дзядок...

Пасьля Сьлюнькова везьці з Масквы новага гаспадара рэспублікі ня сталі – ці то прыдатнай кандыдатуры пад рукой не аказалася, ці то кадрамі стаў манапольна распараджацца энергічны вялікі цьвярозьнік Ягор Лігачоў, які вельмі ўпадабаў адводзіць душу на ўлоньні прыроды ў Белавежскай пушчы, дзе сьведкамі маглі быць толькі зубры і маўклівая, бы рыбы, вышкаленая нешматлікая прыслуга ўрадавай рэзідэнцыі. Ну, і вядома гаспадар пушчы – першы сакратар Брэсцкага абкаму Яфрэм Сакалоў. Яго і прыгледзеў Лігачоў замест Сьлюнькова. Нават сам Сьлюнькоў, добра ведаючы дыяпазон і магчымасьці Сакалова, ня мог пераканаць Лігачова: ня тая кандыдатура, хадзіў да Гарбачова, але і Генсек аказаўся бясьсільны перад напорам вялікага цьвярозьніка.

Нечаканы ўзьлёт Сакалова на самую вяршыню рэспубліканскага алімпу быў яшчэ больш незразумелым, чым ранейшае ўзыходжаньне сюды Сьлюнькова. Яфрэма Яўсеевіча добра ведалі па ягонай ранейшай пасадзе загадчыка сельгасаддзелу ЦК, з якой на вялікае зьдзіўленьне многіх сігануў аж на галоўнае крэсла ў Брэсцкім абкаме. Расказвалі, было так: падрыхтаваны Сакаловым даклад на пленум ЦК паклалі на стол Машэраву. Той пачытаў і зрабіў заключэньне, што ў абшырным кандуіце няма ніводнага адказу на пастаўленыя жыцьцём праблемы ў аграрным сектары, ніводнай сьвежай думкі, ніводнага сьвежага падыходу. І тады тэрмінова мабілізуецца так званы мазгавы цэнтр, на паўтара тыдні закідваецца ў Белавежскую пушчу, адкуль яна прывозіць наноў напісаны даклад, з якім павінен выступаць на пленуме Першы. “Во, гэта тое, што трэба! Знойдзеныя тактычныя і стратэгічныя падыходы, дакладныя адказы і шляхі вырашэньня праблемаў...” – пахваліў Сакалова Машэраў. – “А то падсоўвалі нейкую бездапаможную жуйку...” “Так, Пётр Міронавіч,” – пагадзіўся Сакалоў. – Бяда, няма талковых памочнікаў, каму можна даручыць і хто ўмее працаваць. Во і вымушаны быў сам засесьці за напісаньне...” Машэраў быў чалавек даверлівы, прыняў усё гэта за чыстую манету, і неўзабаве “вялікі стратэг і тактык” узьляцеў на Берасьцейскі алімп. І зараз ягоная бляклая, невыразная фігура, прыхарошаная зоркай Героя за будаўніцтва гіганцкіх жывёлагадоўчых комплексаў, ні ў якое параўнаньне не ішла з каларытнымі асобамі кіраўнікоў Гродзенскай і Магілёўскай абласьцей Кляцкова, Лявонава, дый іншых – гэтаксама. Куды больш маштабныя і дастойныя кадры ацалелі і ў не да канца праполатым Сьлюньковым першым эшалоне. Той жа Таразевіч, напрыклад, дый іншыя. І хоць усе бачылі і разумелі, што для Сакалова высокая пасада першай асобы, нядаўняе машэраўскае крэсла – не па Сеньку шапка, дзівіліся, недаўмявалі, ціха альбо адкрыта ў калідорах і пазавугольлі абураліся, пратэставалі, але паслухмяна падначаліліся загаду з Масквы і дружна прагаласавалі, раздвойваючыся ў душы ды мацюкаючыся ад прыкрасьці і на сябе, і на тых, хто навязаў ім гэтакага лідэра...

Сам па сабе Сакалоў быў чалавек неблагі, з яго, пэўна, мог атрымацца ніштосабе міністр сельскай гаспадаркі, мо нават намесьнік Старшыні Саўміну, які вя­дзе аграрны, лясны, прыродаахоўчы сектар эканомікі, альбо сакратар ЦК па сельскай гаспадарцы. Яго з нечае лёгкай рукі адразу ж празвалі старшынём ЦК – быў дырэктар, а цяпер во і старшыня... Пра ягоныя лідэрскія ці нейкія іншыя інтэлектуальныя якасьці, таленты і гаварыць не даводзіцца. Паспрабаваў прадэманстраваць сваю рашучасьць і цьвёрдую руку, загадаўшы разагнаць дубінкамі і газамі народ ля Маскоўскіх могілак, які на Дзяды ішоў памянуць сваіх родных і слынных людзей Беларусі, што пахаваны тут, у тым ліку Машэрава, Кісялёва, Прытыцкага, Казлова, іншых былых кіраўнікоў рэспублікі. Атрымаўся ўсяленскі скандал і канфуз, усе, здаецца, і сам Сакалоў прызналі, што каб і хацеў, нічога дурнейшага, больш бязглуздага нельга было і прыдумаць. Што ён умеў рабіць больш-менш дасканала, то гэта адсочваць і нейтралізаваць, аддаляючы як мага далей ад дзяржаўнага руля людзей разумных, а, значыць, небясьпечных, магчымых канкурэнтаў і супернікаў. Кляцкова адправілі на заслужаны адпачынак, Лявонава сплавілі ў Германію, Таразевіча – у Маскву, а яршыстага і аўтарытэтнага ў наменклатурнай эліты Бураўкіна, якога яна працягвала прочыць у галоўныя ідэолагі замест відавочна слабога Пячэньнікава, ажно ў Амерыку. Нягледзячы, што Пячэньнікаў аскандаліўся сакрушальным паражэньнем на выбарах у Вярхоўны Савет, і нават не ў гарадской, а ў кансерватыўнай сельскай акрузе з выкарыстаньнем усяго адміністратыўнага рэсурсу ды яшчэ ад фактычна свайго падначаленага – радавога супрацоўніка “Советской Белоруссии” Івана Герасюка. Разумныя, дзелавыя, са сьмелым сучасным мысьленьнем паўсюдна адціраліся ў цень, рэй павялі шэранькія бездары і ўгоднікі. Пры Сакалове працягваў прагрэсіраваць, але ўжо нечуванымі тэмпамі, параліч эканомікі з татальным дэфіцытам, масавымі пратэстамі, а разам і параліч улады – аўтарытэт ЦК, партыйных камітэтаў усіх узроўняў, партыі ўвогуле падаў з катастрафічнай быстрынёй, апускаўся, як потым скажа класік, ніжэй калена. Нарэшце, ці то спрацаваў інстынкт самазахаваньня, ці то ў Крамлі ня стала ўсясільнага Лігачова, але наменклатура схамянулася і на чарговым зьезьдзе адправіла збрыднелага ўсім Сакалова на пенсію. Не магу ўстрымацца, каб не працытаваць вытрымку з яшчэ адной таленавітай ананімнай паэмы, што хадзіла ў рукапісах, патрапіла ў “Вожык” і я даў ёй ход у друк. З маналога Пячэньнікава пра Сакалова: