Неизвестно - Дубянецкі

Пасьля гэты Мікалай загадваў фермай у роднай Церусе. Аўтар часам прыяз- джаў да яго. “Работа на ферме, - кажа I. Шамякін, - для загадчыка пачыналася ў пяць раніцы і канчалася ў лепшым выпадку ў дзесяць, адзінаццаць вечара. За месяц прабывання на адпачынку я мог пабачыць швагера толькі хіба на ферме ці на партыйным сходзе, які я стараўся не прапусціць, - вывучаў жыццё, жыў праблемамі сяла”.

Апошнія словы маюць істотнае значэньне для характарыстыкі сапраўднага прасавецкага пісьменьніка-апалагета. Толькі такія, адданыя ладу “пісьменьнікі”, і дасягнулі ўсяго, чым разьмяркоўвае гэты лад. I яны не дазваляюць крытыка- ваць яго хібы, хваробы, яго антызаконныя дзеяньні. Вось паслухаем яго самога. Той самы Мікалай “нярэдка скептычна хмыкаў. з маіх вучоных разважаньняў, як лепш наладзіць сельскую гаспадарку!.. Мяне гэта часам закранала”. Аднак Мікалай - сваяк. А родныя і сваякі !вана Шамякіна - “усе савецкія людзі”. I аўтар канстатуе: “Але да яго гонару - Мікалай ніколі ня быў крытыканам. Ен ніколі не ганіў агулам усё ў сельскай гаспадарцы, як робяць некаторыя з тых, хто спажывае хлеб, а не росціць яго. Ен падказваў “канструктыўныя хады” - са сваіх сялянскіх пазіцыяў”.

Канешне ж, не сакрэт, што Шамякін і яго родныя шчыра шукаюць лекі канаючаму. Бо бачыць яго ў труне - азначала б для іх непапраўную трагедыю. Праўда, Мікалай мог бы нават разбагацець. Ен, аматар сьвінагадоўлі, казаў: “Каб усе гадавалі столькі свіней, як я, мы ня ведалі б, куды дзяваць мяса”. Ну, а што было б з самім Шамякіным? На Мікалаевы тавар попыт - вечны. А на Шамякінскі?

Мікалай нечакана гіне.

“З вечара і ўсю ноч старыя жанчыны чыталі каля труны псалмы, - успа- мінае аўтар.

“Можа не трэба? - нясмела сказаў я Машы. - Камуніст.

“Ваня, гэта не яму трэба. Вользе, Надзі. Гэта дае нейкае супакаенне. Цэлую ноч будзем сядзець”.

Гэтыя, ледзь не заключныя, словы “Дзённіка” вельмі станоўча характары- зуюць верную сяброўку Iвана Шамякіна, сапраўды цудоўнага, разумнага чала- века, Марыю Філатаўну. Паміж імі фактычна ж адбылася адкрытая, жорсткая і бескампрамісная дуэль. I ў ёй перамагла Марыя Філатаўна. А яна ж ведала добра, што яе вялікага мужа - камуніста, члена Цэка, дэпутата і гэтак далей

- па галоўцы не пагладзяць, калі дазнаюцца, што ў яго прысутнасьці адбываліся нейкія рэлігійныя цырымоніі. У яе аказаліся нейкія свае духоўныя каштоўнасьці, якія яна ў рашаючую хвіліну ставіць вышэй ягоных ідэалагічных, а фактычна меркантыльных прынцыпаў.

На гэтым першая частка друкаванай радаслоўнай Iвана Шамякіна скончы- лася (I. Шамякін. Карэнні і галіны. З дзённікаў апошніх гадоў. - “Маладосць”, 1985, № 9, стар. 10-87).

У цэлым гэта сумленныя апавяданьні, сумленныя ўспаміны. Але істотная загана іх - празьмерная саветызацыя.

25 кастрычніка 1985 году. Пятніца. Затэлефанаваў Сяргей С. (Сяржук Со- калаў-Воюш - рэд.) Папрасіў сустрэчы, каб паказаць сваю эпічную паэму. Я даўно ўжо чакаю яе: радкоў з сотню ён сам прачытаў мне, стоячы ў Стаўбцах перад аўтобусам. Я вяртаўся тады з Нясьвіжу. Тое, што я пачуў, зрабіла на мяне выключна добрае ўражаньне: “Маем сваю “Калевалу”!” С. тады ўжо мне паведаміў, што ён неўзабаве пакідае свой музей “далёка ад Менску” і вяртаецца назад. Яго вымушаюць гэбісты. Наконт сустрэчы я сказаў, што а другой палове дня зьбіраюся пайсьці ў выдавецтва, каб павіншаваць з юбілеем Валодзю Паўла- ва. У сувязі з гэтым зьбіраўся перанесьці нашую сустрэчу з С. на панядзелак: тады ж я ўжо буду на працы. Пасьля неяк у гаворцы я даведаўся, што хлопец пераехаў такі ў тое “далёка ад Менску” і ня можа кожны дзень сюды езьдзіць. I я адразу прызначыў сустрэчу прама нават не на сёньня, а на “гэтую мінуту”. Расказаў, як і чым дабрацца да мяне. Ен сказаў, што прыедзе з В.В. (Вінцуком Вячоркам - рэд.) Абодвух гэтых хлопцаў я даўно палюбіў. Я захапляюся іх грамадзянскай мужнасьцю. I гатоў усё зрабіць, каб яны ў будучым прынесьлі як найбольшую карысьць свайму грамадству.

У мяне быў у гэты час Коля. Мы дамовіліся, што сустрэча мая з імі павінна прайсьці без яго, але ж пачацца - з ім. Так і зрабілі. Коля іх сустрэў, распрануў, прадэманстраваўшы, што ён у мяне свой чалавек (мне сапраўды з ім заўсёды добра). З Сяргеем і Вінцуком мы былі гадзіны дзьве - мінімум. У Сяргея забраў два экземпляры эпічнай паэмы “Асілкі Белабога. Быліца пра Шыбара” Стар. 1-138. На апошняй старонцы пазначана: “Менск-Наваполацк-Смоль- ня-Наваполацк. 1983-1985 г.г.” Сяргей выказаў жаданьне выдаць гэту рэч, як і ўсё астатняе, пад аўтарствам: Сяржук Сокалаў-Воюш. Я сказаў, што гэта яго права, паабяцаў падтрымку.

У прынятым рукапісе, як я сказаў 138 старонак. Але гэта толькі першая частка - 3500 радкоў. А ўсяго павінна быць пяць частак - прыкладна роўна- значных у аб’ёме.

Першае ўражаньне ад паэмы - добрае. Сяргей кажа, што прадмову напісаў бы да паэмы Ніл Гілевіч. Некалі ён быў кіраўніком Сярожавай дыпломнай працы. “Дыпламатычныя” адносіны падтрымліваюцца паміж імі і дагэтуль нармальныя.Я параіў Сяргею, каб яны, прынамсі з Сяргеевага боку, хоць пакуль, заставаліся добрымі.

Пасьля Сяргей сказаў, што ў яго ёсьць 1000 рад- коў “нармальнай” паэзіі. Я неяк не надаў адразу гэтаму значэньня, сказаў нешта, што нікога ні да чаго не абавязвае.

Вельмі прыемным субя- седнікам па ўсіх пытаньнях быў Вінцук. Я яшчэ больш палюбіў гэтых хлопцаў. Мы горача разьвіталіся. Праўда перад тым, як разьбегліся, я высьвятліў, што Сяргей не напісаў ні заяўкі, ні анатацыі. Я прапанаваў яму гэта зрабіць.

Пасьля вечарам выму-

шаны быў зноў яго шукаць

па тэлефоне. Я даведаўся,

што ён у школе не працуе,

што яго толькі працоўная

кніжка ляжыць у рэдакцыі

наваполацкай газеты, ён

быццам там праведзены ,

Міхал Дубянецкі з унучатым пляменьнікам Аляксеем. ў якасьці пазаштатнага

карэспандэнта. Гэта амаль ніякіх заробкаў не дае.

Я зрабіў яму новую прапанову, каб неадкладна высылаў тую тысячу радкоў, і, можа, мы іх прапусьцім хутчэй, чым паэму. Паэму трэба планаваць па ўсіх правілах, а там, можа, якая шчыліна створыцца нават сёлета.

Гэта акрыліла хлопца. Бедныя, бедныя мае калегі: за ўсімі імі палюе кадэбэ. Гэта яно і не падпускае іх да працы, ганяе з месца на месца.

26 кастрычніка 1985 году. Субота. З раніцы чытаў Сяржукову паэму - выдат- на. У 10 гадзінаў Марыя на Мішавай машыне павезла мяне на дачу. Ей хацелася паказаць, што яны там зрабілі, ды і мне таксама хацелася зірнуць адным вокам на тую непатрэбную мне гаспадарку. З намі езьдзіла Галя-Вялікая і Алёшка (сястра жонкі з унукам - рэд.). У яго сёньня імяніны. Яму дазволілі “пасядзець за рулём і “пакіраваць” ім. Гэта быў яму найвялікшы падарунак. Тую “дачу” мы засталі ў поўным парадку. Наша нават найпрыгажэйшая, бо фынка ж яе “расьпісала”: зрабіла адну карціну на ўсю сьцяну ад вуліцы, а другую - на увесь тарэц веранды - ад агароду. Усё пафарбавана, усё прыбрана, усё блішчыць.