Неизвестно - Дубянецкі

Я прыгадаў, што сёньня якраз апублікаваны ў друку афіцыйны некралог на сьмерць гэтага вялікага сына Беларусі. Памёр ён чатыры дні таму назад на 76-м годзе жыцьця. Трэба неадкладна дазнацца, як там справы з выданьнем “Баранавіцкага фальклорнага зборніка”, які ён праз мяне выдаваў.

Апроч іншага, расказала Дадзіёмава сёе-тое і пра сваю працу ў цэнзуры. Не забылася перш за ўсё пахваліцца, што яна адзіны начальнік Галоўліту, які за працу ў цэнзуры ўзнагароджаны ордэнам. Я не ўдакладняў, ні які ордэн гэта быў, ні “геаграфію” названых начальнікаў – ці меліся на ўвазе “беларускія” ці ўсіх рэспублік.

Цікава, прынамсі мне, было слухаць пра яе адносіны са “славутым” Цанавам – міністрам унутраных справаў БССР. Яна ж была сама Цанавам у друку. Яе слоўца “душыла” – мае ўсе падставы, каб ім акрэсьліць яе ролю ў беларускім друку.

Аказваецца яна мела дачыненьне да выпуску ў сьвет гучнай двухтомнай “працы Цанавы” пра гісторыю партызанскага руху на Беларусі: пасьля цэнзара Савіцкай (якая “выдавала сябе за рэдактара падпольнай “Звязды”) быццам бы сама перачытала і шмат чаго выкрэсьліла. “А гэта ж Цанава!” Ён хацеў адпомсьціць мне на Бюро ЦК за памылку, дапушчаную ў ЦК КПБ Красоўскім і якраз выпраўленую мною. А справа вось у чым. За тры месяцы перад абвяшчэньнем чарговай дзяржаўнай пазыкі пачалі сакрэтна друкаваць лозунгі. Напісана ўсё было па-руску, але хацелася выпусьціць штокольвечы і на беларускай мове. І вось пераклалі “СССР – оплот мира и безопасности” – “СССР – аплот міру і небясьпекі”. Так надрукавалі і пасьпелі ўжо выслаць палове абласьцей. Яна рабіла чарговую “інсьпекцыю” ў друкарні (імя Сталіна) і ўбачыла. Адразу спыніла друкаваньне, выправіла “памылку”, дала тэлеграмы ў вобласьці, каб вярнулі тое нерасьпячатваючы. Вядома, пакарала свайго цэнзара. А Цанава падрыхтаваў на ЦК пытаньне, што гэта яго людзі праявілі пільнасьць і ўсё паставілі на свае месцы. Дадзіёмавай прапанавалася пакараньне. “Я выкрыкнула Цанаве: “Вы хлусіце!” Спалохаўся нават сам Патолічаў. Аднак мне няма куды дзявацца, я запатрабавала, каб знайшлі выпраўлены і падпісаны мною экземпляр. Знайшлі ў сейфе Красоўскага, які прамаўчаў, не ратаваў мяне. Патолічаў згладзіў канфлікт. А трэба было б усыпаць гэтаму хаму Цанаву!”

Дзяла! – як кажуць Быкаўскія героі ў аповесьці “Кар’ер”…

9 ліпеня 1986 году. Сёньня ў Лены і Мішы (сваякі Марыі Дубянецкай – рэд.) нарадзілася дачка (3,9 кг., 56 см.). Яна зьяўлялася на сьвет якраз у той самы час, калі яе бацька і бабуля стаялі перад разьюшанымі чыноўнікамі ў выканкаме Цэнтральнага райсавету “народных” дэпутатаў гораду Менску і з сардэчным болем слухалі іх лаянку і абразы. Мы ведаем дакладны час нараджэньня Веранічкі. Вылічылі таксама і час, калі савецкі хам выгукнуў яе бацьку: “50 рублёў штрафу!”. Атрымалася злавесная сімволіка: абедзьве падзеі адбываліся адначасова, хвіліна ў хвіліну!

Зрэшты няма чаго зьдзіўляцца: усё ідзе паводле савецкага сацыялістычнага заканадаўства. Гэтая сям’я зьвярнулася ў райвыканкам з просьбай даць дазвол на пабудову каля іхняга дому новай паветкі ўзамен старой спарахнелай і гаражу. Паветку дазволілі будаваць, а гараж – не. прапанавалі зьвярнуцца тады, калі будзе машына. Як ні ўпрошвалі, як ні ўмольвалі – не дазволілі. Не ўлічылі, што ў абодвух памяшканьнях павінны быць агульная сьцяна, агульны дах, што, значыць, кладку іх трэба весьці адначасова. Хутка Мішу выклікалі ў аўтамагазін, прапанавалі ўнесьці грошы за машыну. Ён унёс і пачаў будаваць паветку з гаражом. Суседка Юля данесла “куды трэба” – вось і вынік! Вось і сустрэча новага грамадзяніна па-савецку!

Гэтага грамадзяніна будуць заўсёды суправаджаць штрафы і страх перад імі. Незадоўга перад яго прыходам на сьвет я быў сьведкам яшчэ і такога пакараньня яго бацькоў. Участковы міліцыянер аштрафаваў іх на 10 рублёў за тое, што прывезены для будоўлі жвір ссыпалі перад парканам, ад вуліцы. Яму тлумачылі, што гэта часова, каб не трымаць машыну, што жвір будзе неадкладна перакінуты за паркан. Але, як вядома, Масква сьлязам ня верыць.

А ўзяць апошнія пастановы і законы “партыі і ўраду”! Усе яны нафаршыраваныя багатым асартыментам самых розных пакараньняў – ад расстрэлаў да штрафаў. Кожны дзень зьяўляюцца новыя штрафы. Вось ня так даўно ўвялі новы, павышаны штраф за безьбілетны праезд у гарадскім транспарце: некалі быў 50 капеек, цяпер – 2 рублі. А паспрабуй прадаваць свае кветкі каля кветакавага магазіну на вуліцы Прытыцкага, атрымаеш штраф на 150 рублёў! Суседка Ніна днямі ледзь не памерла, уцякаючы адтуль ад міліцэйскай пагоні.

11 жніўня 1986 году. Як звычайна, без кансультацыі з народам, нават без абвяшчэньня ў сродках масавай інфармацыі, савецкі ўрад зноў правёў значнае павышэньне цэнаў на прадукты харчаваньня.

Так, напрыклад, кілаграм сьвінога сала каштаваў 2 р. 30 к. З 10 жніўня ён ужо каштуе 3 р. 60 к., альбо на 64 адсоткі даражэй. Каўбаса “сервілат” паднялася ў цане роўна ўдвая – з пяці з паловай да адзінаццаці рублёў за кілаграм. Дзіўна і крыўдна, што самая папулярная параўнальна недарагая з вэнджаных каўбаса, якая каштавала 2 р. 60 к., цяпер ужо падскочыла ў цане аж утрая, на яе пачапілі сярпаста-малаткастую бірку з выразьненькай цаною ў сярэдзіне: “Адзін кэгэ 7 рэ 80 кэ”.

А народ пакуль што яшчэ маўчыць. Нават не патрабуе падагнаць адпаведна зарплату. Сапраўды выхавалі новага запалоханага чалавека.

У нашым гастраноме Марыя з Вераю Рыс (сваячка М. Дубянецкага – рэд.) былі сьведкамі, як работнікі магазіну лавілі нейкага мужчыну, што вырашыў прыхапіць сёе-тое з гэтых прадуктаў дарма, бяз грошай. Ён аказаўся спрытнейшы, лаўчэй скакаў праз скрынкі, але выбег адтуль змакрэлы і парожні: растрэс увесь свой набытак. Цяпер, вядома, усе гэтыя кавалкі пусьцяць на даважкі.

Чакаецца таксама значнае павышэньне цэнаў на мяса і… зноў на сьпіртныя напіткі. А недзе ў нейкіх канцылярыях ляжаць “прынцыпы” новай, вядома, падвоенай і патроенай, аплаты за кватэры.

Вось так і жывем!..

28 жніўня 1986 году.

Тэлеграма

220030 Менск, вуліца Купалы 7, кватэра 31, Г. М. Бураўкіну

Дарагі Генадзь

Вельмі рэальна адчуваю жар і бляск твайго Залатога Поўдня Кропка Рады што ты менавіта такі Працяжнік сапраўдны паэт грамадзянін сябра чалавек Кропка Горача віншую і зычу надалей захоўваць і разьвіваць гэтую форму Кропка

Шчыра твой Міхал Дубянецкі

29 жніўня 1986 году. Нарэшце аб’явіўся клірык Генрык. І ўжо ня проста клірык, а сьвятар. Згодна з падпісаным кардыналам накіраваньнем ён прыехаў вікарыем у Менскі Кальварыйскі касьцёл.

Прыехаў і адразу ж пачаліся пакуты. Упаўнаважаны СМ БССР па справах культаў Андрэй Залескі прыняў яго вельмі холадна. Сказаў, што тут месца ксяндзу няма, адпраўляйцеся ў Гродзенскую вобласьць. Малады ксёндз адмовіўся, сказаў, што яго духоўная ўлада накірвала яго сюды, і што тут сапраўды ён патрэбны.