Варлен Бечык - Радкі і жыццё

Пісьменнік любога маштабу можа, мабыць, гандляваць сумленнем і праз сябе пазнаваць, што гэта такое. Урэшце, адкуль любая наша пранікнёнасць? Ад наяўнасці ў нас саміх патэнцыяльнага зла, якое мы носім у сабе, хоць шмат разоў і пераборваем.

5.ІІ.

У «Маладосці» № 12 за 69 г. надрукавана эсэ Караткевіча «Званы ў прадоннях азёр». Божа мілы, якая свабода, лёгкасць, паўната — гісторыя, літаратура жывуць разам у чалавеку, грамадстве. I яшчэ — герой т. ск. лірычны: вясёлы хлопец, проста зух, дасціпны, свойскі, глыбокі і тонкі знаток усяго на свеце. «Прыўкрасна»! А Сакратар гаркома Шарапаў крытыкаваў у дакладзе. I вось рэпліка ў «ЛіМе» З.ІІ-.70. за подпісам: Л. Жога (Л. Прокша, гал. рэд-р?). У ёй: «Дабіраўся туды паэт не з такім камфортам, як нашы падарожнікі. I яшчэ: «Аб гэтым трэба пісаць сэрцам, а не жоўцю. I адлучаць адно ад аднаго, зацямняць мінулым сучаснае, мякка кажучы, нельга».

11.ІІ.

Некалькі (пару) дзён пагоды з вясною, сонцам, та­лым снегам, веснавым рэхам. Перад гэтым — суботні і 'нядзельны цуд зімовай, снежнай, без намёку на капяжы, казкі.

Сёння ў СП — усесаюзны сімпозіум аб рабочым класе .Усё гэта будзе неяк асветлена ў друку, аЛё знгкнўць дасціпныя рэплікі Брыля, некаторыя аспекты выступлениях В. Хомчанкі (пра працэнт рабочых сярод злачынцаў) і Маўзона (пікіроўка з дырэктарам ін-та філасофіі Буславым). Б.: «А почему же л-ра отстает?» М.: «А по­тому, что и-т философии еще не разработал рецепты, как создавать л-ру...» Б.: «А кто же строит коммунизм?» М.: «Строители коммунизма»).

15.ІІ.

Малы чорны беспародны сабачка. У сям’і дзве клічкі: Куцька і Цёпа, бо ў хаце разлад. Усе камічныя і драматычныя адценні гэтага разладу.

Так многа з дзецьмі (пагубляюцца, разбягуцца імёны і лёсы), што Ала Мядзведзева: дзеці яго цікавяць больш, чым дзеўкі.

Ну, вось: нібыта 13 лютага гал. рэд. «Нового ми­ра» А: Твардоўскі пайшоў у адстаўку. Завірушны, зменлівы люты. Кідаеш вокам назад: Пастэрнак, Ахматава, Эрэнбург, Маршак, Паўстоўскі, Чукоўскі мерлі пры маёй сталай памяці. Адыход кожнага з іх яшчэ болей падкрэсліваў значнасць папярэднікаў, а яшчэ — трывожыу: хто наступны? і хто застаецца?

5.ІІІ.

Н. С. Я помню той першы сакавік, калі давялося вас віншаваць: прыбыванне сонца, лапінкі сухой зямлі і лужыны, пах талага снегу, гул чыгуначнага палатна і школьнага жыцця. Перадачка, у якой (чытаў Валіцкі, здаециа, не вам — не ён): «Мы знали не всегда урок, читали Горького по выбору и сочинение не в срок сдавал опять вам после выборов...»

Шмат жывём мінулым — школа, чорная сцежка, конкурс чытальнікаў, Ігнат... і ўсё такое. Як быццам няма сённяшняга дня.

А бярэцца новая вясна, дзень прыбывае — хай прыбывае і для вас і дзень і сонца.

Пасля гэтых разглагольстванняў прыміце прасцейшае і шчырэйшае — сардэчнае віншаванне, добрыя пажаданні.

7.ІІІ.

Пачаўся дзень дрэнна. Відаць, ад перамены пагоды раздражнёнасць, недасып. А было сонца, адкідаўся лёгкі начны марозік. Пазней я думаў нешта пра тое, што сонца і ўсяго іншага знешняга існуе мала, калі мы апустошаны або заглыблены ў нешта іншае, затое як многа часам бывае ўсялякай знешняй жыццёвасці, сплаўленай з унутраным.

Зайшоў Р., засядзеўся, заразглагольстваваўся, і я юшыўся і таптаўся з кута ў кут. Наогул, пакуль дома Я., увесь час вісіць нейкая трывога, насцярожанасць і ўсё такое. Потым — Віня (ангіна) і я віншавалі маму — усё так будзённа. А людзей такой спайкі з іншымі, як мама, не ведаю я — па цярпімасці, зычлівасці, спагадзе.

А я прыпорціў сябе эгаізмам, аслабіў спасылкаю на нястачу сіл і аддаліўся ад многіх, хто мяне цэніць.

Чытаў «Дневник Нины Костериной» («НМ», № 12— 62) з яшчэ большай шчымлівасцю. Якая яснасць і вышыня чалавечнасці, якая шчырасць і прыгажосць сталення, якое счапленне з душэўнасцю, якая дакладнасць у разуменні сябе, у паказе свайго руху і спроб яго асэнсавання. Які круты жыццёвы нахіл і якая жорсткая канцоўка. Грамадзянская наіўнасць і высокая цэльнасць, мужнасць рашэнняў, стойкая барацьба з адзінотай.

Яшчэ: якія добрыя кадры вынішчаліся пры Сталіне (бацька Ніны, сваякі).

Ніна з класам майстравала альбом аб Хрушчове.

Хотела вычеркнуть и раздумала: если я буду вычер­кивать все глупости, придется вычеркнуть половину дневника».

Ніне адмовілі ў інстытуце: «Ввиду отсутствия обще­жития».

Бацька Ніны спяваў некалі на Дал. Усходзе:

Я живу близ Охотского моря,

Где кончается Дальний Восток,

51 живу без нужды и без горя,

Строю новый стране городок.

У «Завещании» Ніна гаворыць: «У меня одна мысль в голове: может быть, я своим поступком спасу отца».

18.ІІІ.

Маці — як дрэва, якому ўвесь час заціскалі карэнне, мянялі зямлю і насупраць усякан логіцы крэслілі тапорна-нажовыя меткі.

20.ІІІ.

Жах і бяссэнсіца: памёр Анатоль Сербантовіч, 41-га года нараджэння. Я ведаў яго і шмат гадоў актыўна трымаў у сабе ціхае непризнание. Ах, якія ўсё гэта дробязі, калі быў ён сынам (а ў маці ягонай, мілай вясковай кабеты, я прымаў уступныя экзамены), мужам, некаму, можа, незаменным сябрам.

28.ІІІ.

Кожны дзень без разгону абвальваюся ў нянавісць да лгуноў, прыстасаванцаў, дэмапогаў. Усё гэта сінонімы — кар’ера, дабрабыт, выгода вымагаюць адразу ўсяго, бо інакш не папхнешся. На гэта гледзячы даходзіш да няўцямнай нерухомасці, бо ўсюды чэсным, сціплым, ціхім людзям — цяжка.

...Праваліўся, як у палонку, у аповесць Айтматава «Белый пароход» («НМ», N1) — холад праўды, абложнае мора агрэсіўнага нахабства і брыды, бездапаможнасць, безабароннасць дабра. Ледзь не малітвеннае жаданне: дай палёгкі, не губі ў пакутах; веданне, што калі зробіць так — пачне хлусіць.

С. 57: «Э-э, сын мой, худо, когда певцы состязаются в славословии, из певцов они превращаются во врагов песни».

Прыгожы прастатой і чысцінёй твару, нейкай годнай сціпласцю хлопец устае і раптам ламае ўсе ціхія адносіны да яго жаласцю: кульгае. I такая прыкметная кульгавасць, што начыста з’ядае гарманічнае натуральнае жыццё. Кульгае, ламаючы чужыя і свае позіркі.

8.1V.

Адна з неверагоднасцей — смерць (ці пагібель) Сымона (Сені, Сенькі) Блатуна.

А якім ён помніцца прыгожым і таленавітым у гады маладосці. Усё трэслася, ператрасалася і вось так скончылася.

I неяк усе як махнулі рукой. Гнётна лягло гэта на сёлетнюю вясновасць...

Дэмагос выкарыстоўвае ісціну, праўду з большым яшчэ нават спрытам, чым няпраўду.

8.VIII.

Яшчэ адна Нарач — з утульным-неслакоем і ціхай трызогай. Маліннік на балацянках, рэдкая пераспелая ягада, журавіннае балота...

«Сотнікаў» Васіля Быкава — аловесць, якую я намеўся рэцэнзаваць.

Не прашу я ў Бога нічога, а толькі цяжкой і строгай дарогі, але з імгненнямі шчасця, што дагэтуль усё яшчэ ў недасяжнасці...

Пчала, якую я дастаў з пушыстых валасоў — цуд, які варты і доўгай памяці і высокага натхнення... Тая пчолка сабрала так многа — знойнае нёба, нястомную надзею, Прагу на пяшчоту... такая бяскрыўдная неджалючая пчолка.