Варлен Бечык - Радкі і жыццё

У «ЛіМе» — добры артыкул Валянціны Коўтун «Наталіце зямлю дажджом...» — пра Янку Сіпакова. Арты­кул вылучаецца над усіхняй — і маёй — пісанінай: узмах крыла.

Узрушанасць, мера пранікнёнасці, стылёвая свабода, гнуткасць думкі, раскаванасць формы, напоўненасць зместу. ёсць паэтычнасць, народжаная суладдзем з першакрыніцай, і паэтычнасць, якая ідзе ад асабістага багацця душы і здольнасці адгукацца на прыгожае ў жыцці і паэзіі. Дзесьці, магчыма, ёсць перабор, эмацыянальнае пераважае над аналітычным, але пад уладу арТыкула я трапіў і добра адчуў, што лепей пра Сіпакова я напісаць бы не змог.

Пропаведзі сумлення і шчырасці ў нас — у літаратуры, крытыцы — часта не хапае іменна сумлення і шчырасці. Яны як быццам і ёсць, але побач — маленькія хітрасці, дробныя падтасоўкі і вось ужо — няшчырая шчырасць, шчырая няшчырасць.

Увесь час пытаеш сябе: а ты? I не магу адказаць, не магу ўбачыць староннім вокам, як жа я сам успрымаюся.

Раман Віля Ліпатава «И это все о нем...». Вельмі таленавіта, але выдумана. Хлёсткасць, эфекты побач з заяўкай на сур’ёзнасць. Урэшце галоўны пачатак першажыццёвай істотнасці паглынаецца стылёвым бляскам.

Пейзажы, партрэты, характары — у аздобе перабольшванняў. I ў выніку ніводнага характару з прынцыповай самабытнасцю асобы, лёсу, унутранага свету. Дапушчальныя варыянты. Замены.

А сэрца сцялася з весткі пра ягоную смерць. I ў анатацыі сказана правільна: «Имя Виля Липатова хорошо известно каждому читающему человеку».

Щедрость и систематичность труда — черта, как мне кажется, только истинно одаренных людей.

У свеце шмат яшчэ ў людзях жывога, прыгожага, яно шчымліва чуецца, і трэба толькі ім натхняцца.

8.10.

Напрыдумвалі шмат метафар і вобразаў адзіноты, самоты, болю і ўмеюць іх выявіць у тонкіх і складаных асацыяцыях, а ўсё гэта проста і строга глядзіць з душ і вачэй людзей, якія жывуць пакутай і цяжкасцю без думак пра тое, як гэта скажацца.

13.10.

Са старой «Юности» (1971, № 5).

Михаил Квливидзе. «Монолог Бараташвили» (пере­вод Д. Самойлова):

Собираюсь жить! Очи видят свет,

Сила есть, и ум не теряет нить...

Сколько лет уже, сколько долгих лет

Собираюсь жить, собираюсь жить!

Собираюсь жить! Сборам нет конца.

Собираюсь все и не соберусь!

Тают в кулаке вроде леденца

Сладость детских дней, молодости вкус!

15. 10.

Сіноптыкі назвалі гэта «сяродземнаморскі цыклон», а гэта — другі тыдзень сонца, паружавелага небасхілу і светлай сінечы.

16. 10.

I сённяшняе, і ўчарашняе, і папярэдняе: гэта восеньская святочнасць сонца, шапаценне лісцяў. Некалькі дзён назад — раніца ў тумане. 3 трывогай. 3 прыгляданнем да поля і лесу, з павевамі ветру і шапаценнем лісця. Забываўся на ўсё і самапаглынаўся нейкімі думамі,

але гэтыя думкі раптам набывалі шырыню і істотнасць, бо недзе і ў іх жыла гэта восеньская святочнасць: гэты шорпат лісцяў, радасць і сум, надзеі на справу і безнадзейнасць, яднанне з людзьмі і светам і адасобленасць ад усяго.

Сёння ездзіў у Астрашыцкі Гарадок. Калі ўбачыце там, што соўгаецца па вуліцах нейкі дзівак у расхлістаным плашчы, узіраецца ў твары людзей, быццам яны ў нечым яму знаёмыя, разглядае гэтыя прыземістыя і старыя, аселыя ў зямлю хаты, задумліва глядзіць на раку, сажалку і возера, прастойвае без выразнага сэнсу на могілках... — то гэта я.

Дзіўнае жаданне ўсё абысці, абгледзець і прыпомніць. А ўсё паўстае з трыццацігадовай даўнасці не над­та і змененым: цэнтр стаіць у той жа каардынатнай сетцы: шавецкая майстэрня, сельмаг, школа, сталярная, бальніца. Але няма, няма знаёмых: яны сустракаюцца толькі на могілках, на надпісах: Лявіцкі, Якунін, Кручонак, Мураўскі, Пашыкі, Абмёткі, Бацяноўскія, Аносік... яшчэ, яшчэ.

Дзесьці раскручваюцца новыя і новыя плёнкі знятага памяццю дзяцінства. Вось было два масты і млын, тут кралі мы ў завознікаў сена, цікавалі, каб адрэзаць конскі волас на вуды. Клуб — на рамонце, стаяць толькі сцены. Тут — цэлая процьма розных успамінаў. Між іншым — Я. пускаў мяне ў кіно бясплатна, але ж я з некім спрабаваў праскочыць так, і быў злоўлены. На возеры пад ледзь чутнай імжакай гойдаліся памалу лодкі з рыбакамі. Возера стала малым, як і ўсё іншае ад часу дзяцінства: усё-ўсё тужліва зменшылася, але яго было так яшчэ многа. Як заўсёды, я пагубляў думкі.

Магілу Веры Фамінічны ўсё засыпаюць новым ламаччам і смеццем, а што рабіць — не ведаю.

На брацкай магіле пакрысе сціраюцца надпісы, не­каторыя ўжо не чытальныя. Забыццё працуе, працуе; старэюць сосны на могільніку, магілам цесна, вольнага месца ўжо няма, а скрозь ляжаць маладыя-маладыя...

23.10.

Дзіцячы час. Наплывы таго, што, можа, і самому не номніцца.

Мы з Гешкам забрыдаем у крапіву, плачам.

Астравок-купіна на сажалцы. Ен рухаецца. На ім — «аерыны і чароціны. Да яго — блізка, і ён — наш. Пахаванне ката. Збіранне шаймораў (пабіліся з-за іх, і я плакаў).

Лугавіна каля рэчкі, па дарозе на Селішча. Месца для мяне (пяць-шэсць гадоў) ужо далёкае, а таму звабнае і загадкавае. На схіле лета палім кастры, нехта накладае вуголле ў бляшанку і раскручвае — здорава! А печаная бульба. Як меншаму мне дастаецца нямала крыўд, але яны ўспрымаюцца як нешта аб’ектыўна дадзенае — я з гэтым расту, і не можа быць іначай.

Я мог бы распісаць характары: былі пераросткі... На горках — акопы, ямы. Туды сцягваем міны, снарады, і мне даводзіцца скідваць іх у агонь. Страшна, але не гэта галоўнае. Пасля кожнага выбуху найперш гляджу, ці жывая ўнізе мая Муська. Але каровы мірна сабе пасуцца, пасуцца...

Бясконца далёкая і бязмежна блізкая далеч. Мы жывём у Будзёнаве. 3 Юркам Зезюлінскім ірвём памідорную расаду з клумбы — горка. Пасля нас лупцуюць — баліць. Мы чулі, што памідоры ядуць, але ж не ведалі, што ядуць не расаду.

29. 10.

Учора снег, і на траве ён ужо крыху затрымаўся. Панурае неба, кватэрны холад.

Ходзіш каля старых хат, паглядваеш — усё іншае. Другія і неба, і вада, і дрэвы. Вось тут жылі Саі. Для майго дзіцячага ўспрыняцця нешта недружалюбнае, але я з імі знаўся. Аднойчы гоняцца за мной мае заклятыя ворагі — Жэнька Назарэнка і яго хеўра. За што яны мяне ганялі, не ведаю. I вось я шмыгаю да Саяў і зашчыкваю дзверы на кручок. Дома толькі дзеці, збольшага — мае равеснікі. Прашу, але няўпэўнена: не адчыняйце. Адчыняюць, а нават і са зларадствам. I вось мяне выводзяць з хаты — тут біць нельга, строгае дыпламатычнае правіла. Вядуць. Праз вузкія праходы ка­ля бальнічных плоцікаў. I вось тут, выбраўшы момант, я штурхаю Жэньку, трашчаць штакеціны. Але нядоўгая радасць — мяне зноў схапілі, а тут яшчэ строгі выкрык: мяне ўгледзела Шатэрнік, урачыха. Непрыемнасць — скажа маёй маці. Выводзяць на вуліцу. Тут ужо іду сам. Нешта накшталт джэнтльменскага пагаднення: мяне не будуць трымаць, а я не павінен бегчы. Каб не ўмешваліся дарослыя. I тут новая непрыемнасць. Падыходзіць Наталля Васільеўна Нальгачова.