Варлен Бечык - Радкі і жыццё

Гэта кніжка густа пераплецена з нашым, сяброў, унутраным і знешнім светам, яна пойдзе так і да чытачоў, высвечваючы душы тым праменлівым святлом, якое — пра параўнанні не думаю — нечым нагадвае трывожны свет пагаслай зоркі.

Я трымаў непрашытыя лісты гэтай кніжкі з пачуццём асаблівым. I прадмова Вярцінскага, дакладна выявіўшы асноўную сутна-сць гэтай кніжкі, ішла ў душу па адзінай, ледзь не самай дакладнай дарозе. Сапраўды, ён радаваўся б. Сапраўды, яго мэта была — стаць пісьменнікам. Сапраўды, гэта быў незвычайны талент — «талент, арганічна звязаны з яго асобай, з яго маральна-духоўнай сутнасцю, з яго перакананнем, што жыць трэба лепш, што «ў чалавеку ўсё павінна быць прыгожым».

Яшчэ ў крытыцы — яго тонкасць душэўная ў адносінах да блізкіх, да родных. Яна прапушчана ў кнізе праз даставернасць яго сапраўдных адносін з людзьмі.

ёсць сляды літаратурнай нявопытнасці, але няма штампа — ён нідзе не адыходзіць ад сваёй душы.

«Хворы на душэўную чэснасць». Гэта наш ідэал.

Усім нам хочацца і патрэбна прычасціцца ў яго чысціні.

18. IV.

Дарагая М. I. Пасылаю Вам балючую радасць — Ігараву кніжку. Відаць, ужо зусім хутка яна пабачыць свет. Даруйце, я затрымаў яе на адзін дзень. Дрыжэлі рукі, дрыжэла душа. Кніжка пабыла ў мяне адзін дзень, але яна надоўга зробіць мяне лепшым. Так цяжка яе адсылаць, быццам адпускаю самога Ігара, але ж я адпускаю яго да Маці. Вы таксама прысутнічаеце ў гэтай кнізе, і я думаю, што гэта будзе хвалюючым не тольні для аднаго мяне.

Слова В-га запала ў душу і адзываецца там вялікай удзячнасцю. Добра, што ён паможа чытачам зразумець і ўбачыць I. такім, якім ён быў для нас.

Я прачытаў ужо і рэцэнзію Мехава. I зноў дрыжэў, ледзь не плакаў: пазнаваў Ігара, які ён быў, які ён ёсць, будзе для нас назаўсёды. Ігарок, яго кніжка падымаюць у сэрцах такую любоў і пяшчоту, што, відаць, мы будзем хадзіць да яго, як да прычасця. Рэцэнзію для «Дружбы народов» у Маскву пашле, мабыць гСтральцоў. У «ЛіМе» — збіраецца напісаць Бураўкін. Я дамовіўся пакуль што на «рэцэнзію» (усё гэта, зразумела, будзе пакуль што не рэцэнзіяй, а водгукам, болем) з «Полымем».

Не толькі чытаць кніжку Ігара — пісаць пра яе хочуць многія. Я спадзяюся, шасці тысяч кніжак не хопіць — яна павінна разысціся.

ёсць хлопцы, якія пішуць больш умела, чым аісаў Ігар, але кніжка I. невымерна большага кошту: Чалавек гІгар — стаіць за ёю.

Мне дык гэта кніжка становіцца праверачным крытэрыем: я харошы настолькі, колькі знаходжу ў ёй света душы, сваіх пачуццяў, і хочацца, каб маё было там — у Ігаравым, а Ігарава — у мне.

Кланяецца Вам Толя Кудравец — ён і прынёс гэты отціск.

Ю. С.:

Ты мужна ўсё перанясеш, Радзіма,

(А мужнасці табе не пазычаць!)

Табе не раз

3 паэтамі сваімі

Да ісціны кірункі вызначаць.

3 нагоды гэтага верша рэдактар сказаў: «Падышоў певень да паравоза і гаворыць: — Давай разам працаваць».

24. IV.

Гібель Камарова. Столькі забрала ад душы, Цярэбяць чуткі і домыслы, але ўвесь гэты пярэсты свет бясконца далёкі ад той вышыні, на якую яго ўзнесла смерць. I ўжо гавораць, што ён быў самы разумны і самы прывабны сярод касманаўтаў. Можа, і сапраўды так.

Халодная вясна. Страсці вакол футбола, вакол лухты і дробязей.

Мэтазгоднасць формы, даказуемая толькі і толькі інтэлектуальным, ідэйным зместам — этап, які пачынае В-скі. Поўнае і сталае выяўленне сталага інтэлекту і характару, усхваляванага роздуму, пачуццямі натхнёнай думкі. Адносіны да свету, эмацыянальнае ўспрыняцце з’яў жыцця, іх грамадскай сутнасці і чалавечага змес­ту — праз глыбокую думку. Роздум услых, пачуццё і роздум.

Новы сацыяльна-псіхал. узровень: «Найскладніша людина проста», і ён аддае ўсе сілы свайго сэрца, усю сваю волю гэтаму арганічнаму свайму пераконанню ён прыбаўляе нашаму духоўнаму жыццю свайго зместу: розуму — разумовага, пачуццям — пачуццёвага (разу­мею ўсю ўмоўнасць падзелу гэтых паняццяў).

Людзі паверылі ў чутку, што Камароў жывы.

25. IV.

Няма сцягоў. Не бачу і жалобы. Людзі не ўглядваюцца доўга, дзе, каму і чаму баляць душы. Чаму смерць твайго сваяка — тваё гора, а майго — маё? Мы — людзі. Мы выйшлі з прыроды. Мы былі калісьці стадам, у стада быў важак, у нас былі інстынкты стада. Стадны інстынкт астаўся, ён яшчэ неперабораны, дадзім яму духоўную падтрымку і зробім з яго калектывізм.

Тое, што дорага мне сёння, — не пакідай мяне заўтра.

Калі інстынкт стаднасці выразна авалодвае людзьмі, іх твары здаюцца мордамі. Морды...

«Били Деникина, били Махно...» Час прымацца за Есакова, Кучара і Сахно.

24.VІ. «Даваць адпор варожай агітацыі».

30.VІІ. «Вораг пад маскай драматурга». — Пра Галубка.

30.VІІ. «Ачысціць саюз кампазітараў ад контррэвалюцыйнага ахвосця». — Пра Чуркіна і інш.

16. VIII. «Шкодная пісаніна».

«Паклёп на савецкую рэчаіснасць». — Пра Г. Шведзіка і інш.

23.XI. «Злачынныя справы ў тэатры оперы і балета». . .

ЗО.VІІ. «Ліса ў творчай скуры». — Пра Г. Раманоўскую.

«На працягу апошніх 9 месяцаў, як раней на працягу многіх год, яна не парывае сувязі з выкрытым органамі пралетарскай дыктатуры контррэвалюцыянерам Шушкевічам. За гэта яна была выключана з камсамола. Аднак і пасля гэтага контррэвалюцыйны нягоднік Шушкевіч застаўся ёй даражэйшым, чым пісьменніцкая арганізацыя».

28.1V.

На прэзідыуме абмяркоўвалі («Дзень паэзіі — 66»). Я падрыхтаваўся, напісаў тэзісы. Намер быў такі: сказаць пра паэтычную макулатуру, затым пра крытыку ў «ДП», а найбольш пра Е-ва і культаўцаў.

Макулатуры №-х да т. п., лічу, ацаніў правільна. Потым пра Е-ва («знойдзе дзейнік, няма выказніка,. знойдзе выказнік, няма дзейніка», успаміны — «Ехала деревня мимо мужика»).

Выдаў іх «перлы» з газет 30-х гадоў: «Контррэва­люцыйны нягоднік С. Шушкевіч» і т. д.

Выключная кульмінацыя: пытаюцца, хто піСаў пра Раманоўскую, ганіў яе за тое, што наведвае зняволенага, патрабаваў выключэння з камсамола. Я мыкаю. Уваходзіць Кучар. Павальны рогат.

Былі апладысменты — яны часткова і шкодзяць спра­ве, надаючы сенсацыйны прысмак.

Кучар ездзіць на «Волзе», а Раманоўская ледзь ногі валачэ.

Паказвае Харужую ў берыеўскіх засценках. Рабіў і робіць сінекуру з культу.

Ён любіў абсмоктваць купалаўскія словы:

Яшчэ прыбавіце скананне —

Прадсмертны вашых рук абраз, —

Нядоўга ж ваша панаванне —

Загуба прыйдзе і на вас.

Заuубу крыўдаю, слязамі

ў магільны выкапалі ніз;

Людской расплаты ўжо над вамі

Тапор адточаны завіс.

Сіняўскія экспартавалі дэмагогію за мяжу, яны ж спрабуюць знутры навязаць нам яе.

Быкаў паказвае Сахно, яны злуюдь на Быкава, а не на Сахно.

У маленькім апавяданні В. Цельпугова («Снежныя горы») у старога горца пытаюць, колькі вёрстаў да гор.

— Одну половину, наверно, забыл, а в другой верст восемь, не меньше.