Варлен Бечык - Радкі і жыццё

Мая паэзія: А. Вярцінскі.

СКАЖЫ МНЕ, МАМА

Памяці /.Хадановіча

Ён нарадзіўся вельмі рана.

Ен нарадзіўся на зары.

А на зары — яшчэ туманна

I яшчэ золка на двары.

Ён нарадзіўся вельмі рана,

Калі яшчэ зашмат туману —

Туману фальшы і падману,

Зашмат імглы і слепаты

Зашмат усякай свалаты.

Ён нарадзіўся вельмі рана.

3 душою — чуйнай, як мембрана,

Ён успрымаў удары зла,

Як рана — вастрыё ляза.

Так, ён прыйшоў да нас заўчасна.

Таму пытаўся ён так часта:

— Чаму яшчэ жывуць няшчасна?..

Чаму? Чаму? Чаму? Чаму?

Чаму ашукваюць, не вераць?

Глядзяць на праўду, як на ерась?

Чаму жыццё так дробна мераць?

Чаму?!

Што скажаш ты яму.

Так, ён з яго жывым сумленнем

3 яго высокім уяўленнем

На многае глядзеў з здзіўленнем,

Ён ,як дзіця, пытаўся ў нас:

— Навошта гэта — асцярожнасць, няшчырасць,жорсткасць, і варожасць?

Навошта? Дайце мне адказ!

Навошта! Ну, скажыце прама.

Навошта? Ну, скажы мне, мама,

Мне, мама, многае няўцям.

Навошта? Ну, скажы мне, Рыта...

Скажыце шчыра і адкрыта, —

Навошта гэта ўсё людзям?!

Навошта столькі ім туману —

туману фальшы і падману?

Халоднай чэрствасці імгла?

Ці, можа, я радзіўся рана

і ўжо зашмат хачу святла?..

...Яго ударылі з туману, з імглы ударылі, з імжы...

«Навошта, мама, адкажы?»

17. VI.

I без абы-чаго ёсць сёння такое, што вартае запісу. Устаў сёння рана — да шасці. Хадзіў у лес. Думаў, што дарэмна не запісаў, калі апошні раз чуў зязюлю. Ажно раптам яна падала голас.

Рваў суніцы. Мокнуў у расе. Радаваўся лесу і раніцы, хаця адчуваў сябе вяла. Набрыў на званочкі (коло­кольчики) і прынёс дахаты букет. Хадзіў босы — падзея.

Муштраваў Віньку. Мылі і прыбіралі ў хаце (сёння субота), потым пакорпаўся на агародзе.

Напісаў Вярцінскаму ў Ялту, Ігаравай маці.

Хорошо, когда для счастья есть причина...

Но нет ничего счастливей Беспричинного счастья.

Непачаловіч:

Птушыная, кажуць, трывога—

Прадвесніца новых трывог.

I сёння замест эпілога

Мне хочацца бачыць пралог

20.6.

Хачу жыцця поўнага, чыстага, святога, а сяджу ў драбязе, лухце, мітусні. У жыцці кіравацца толькі лепшымі пачуццямі.

С. Наровчатов:

Пожалуй, в дорогу с собой возьму,

Все остальное брошу,

Свой зачем, отчего, почему —

Единственно ценную нощу.

Матфея, VН:

«Входите тесными вратами: ибо широки врата и про­странен путь, ведущие в погибель; и многие идут ими: ибо тесны врата и узок путь, ведущие в жизнь, и немно­гие находят их».

2. 7.

Напісаць апавяданне: ён і Яна едуць побач у аутобу­се. Яму і ёй здаецца, што яны разумеюць па дотыку локця ўсю сутнасць былога жыцця, адносін і т. д. Баяцца загаварыць — раптам гэта кожнаму з іх толькі зда­ецца. Тым больш што ад няёмкасці кожны імкнецца паказаць выпадковасць гэтых дотыкаў. Ці бяда герояў — зднадта развітае ўяўленне.

Абкрадванне прыгажосці: прыгожая дзяўчына ў аблажным маце і спрошчаных адносінах з жулікаватай кампаніяй.

Твор, яго змястоўнасць залежыць ад колькасці і сілы, якасці сувязей з намі, з людзьмі, з часам, з гісторыяй, з эстэтычным вопытам. Тое, што пазбаўлена духоўнасці, стаіць за межамі паэзіі.

12.VII.

У душы то пуста і глуха, то несутрымны думай раз­гон. Пісьменнікі шчаслівейшыя — яны цішуць творы, дзе гавораць з сабою і другімі, пра сябе і пра другіх. А тут душэўнае жыццё астаецца па-за рэцэнзентскай шумяццю.

Не ўсё запісваю і не тое запісваю. Можна было б шмат цікавага занатаваць пра Вярцінскага, Чыгрынава і іншых. Толькі ж хай застаецца агульнае ўражанне, а рэшту — не для «ўспамінаў» жа...

14.VII.

Размова ў аўтобусе: «От жа рыскнула — на Чацвёра (дзяцей) пайшла».

15. VII.

Сутыкі прыгод. Вядома, каля дзяўчат. Лёгка, быццам няма мяжы, знаёміўся я з дзяўчатамі і пажынаў станоўчыя вынікі ўпэўненай бесклапотнасці. Як добра і лёгка ў стане бяздумнай іроніі браць лёгкія падарункі жыцця. Толькі яны адвяргаюць тое, істотнае, чым :мы жывём.

3.VIII.

Добры дзень, Нарач! Гэта запісная — на Нарачы. Будзь ты ў гэтай запісной. Аўтобус закінуў нас лёгка і плаўна. За вокнамі — быццам нічога і не было. Хаця — быў сонечны дзень з неабсяжным жытам, бульбай і лесам па баках: усё гэта, плывучы за вокнамі, заўсёды' хвалюе. Мінск быў у аўтобусе, пакуль не было нарачанскіх уражанняў. Тады — пачалася Нарач.

У доме адпачынку аказалася «пуста» — толькі Та­нечка на пошце і ўсё такая ж гаротніца. Вечар — тур­база, Г. на краі веранднага гарызонту танцуе, вяртаючы мне велічэзны пласт мінулага, на які яшчэ наслойваецца ўсмешка: для яе гэтыя танцы як наркотык. Зорка тур­базы.

Мінулае ходзіць па слядах і прыходзіць здалёку. Тут і Тома Даўгяла, якая памалу дапамагае прыпомніць Плісу.

Вечарам — Бугаёў. Яго ўрачыста прыводзіць у сталоўку Шэйнеман... Гуляем у шашкі, я прайграю. Садзіцца нейкі піжон, і Бугаёў наўмысна блазнее, сыпле паўсялянскімі прыгаворкамі. Здорава.

«С неба полуденного — жара». Учора гарэў дом у Сцепянёве. Дзецям не дазвалялі раскладваць агонь на двары, дык яны — у хляве, у сене.

17. VIII.

Столькі сплыло часу, а ў мяне не прыбавілася амаль ведаў, уражанняў, думак. Я многа бадзяўся, але неяк нясвежа. Мала і кепска спаў. Не ездзіў на рыбу. Толькі аднойчы вяслярыў на лодцы. Грабіў сена М-м. Ягады. Жахлівая трата нервовай энергіі. Барацьба за духоўнасць у другім чалавеку — няўжо яна заўсёды такая

бессэнсоўная? Пільман; мая латынь. Сябруем.

Р. Гамзатов. «Мой Дагестан». Надпись на кувшине:

Самые прекрасные кувшины

делаются из обычной глины.

Так же, как прекрасный стих

создают из слов простых.

Гаворка з жанчынай, якая збірае жывіцу. Спецадзежа, мыла, карасіна. Што шыллё (ігліца) — цудоўнае ўгнаенне. «Конскі навоз кепскі — дае каросту бульбе». Як яе суседка, немаладая жанчына, пайшла замуж за маладога («Застарэла, піцулецка (маленькая), на 15 лет яна за яго старшая») і добра жылі. «У 39-м гаду, калі гэта Саветы ішлі, як сталі сыпаць салдаты як мак па нашых шнурах, заняло ёй мову. Вечна балела, гнілая была. А як выйшла замуж, пайшлі дзеці — зрабілася як печ».

5.ІХ.

Ліст Г. М.:

«Табе — 20, і каб вярнуць да цябе асеннюю раніцу з і^яккім туманам, вільготны пясок, прэлыя жоўтыя лісці на ўзбоччы дарогі і таго бестурботнага хлапчука, позірк каторага ты злавіла... — патрэбна ўжо не толькі Таб$, а і мне зрабіць душэўныя намаганні.

...Калі б мне зараз было толькі 20, быў бы я бесклапотным хлапчуком, але не такім, як на той, дзе мы ўпершыню ўбачыліся, дарозе — я б угрызаўся ярасна ў кнігі, лёгка і проста думаў бы пра спатканні, падлічваў, ці хопіць грошай да канца месяца, і весела заігрываў бы 3 сімпатычнымі дзяўчатамі.

Адышло. «20 год — незабыўная казка, а праз год гэтай казкі не будзе...»