Ирина Галкова - Церкви и всадники. Романские храмы Пуату и их заказчики
- Название:Церкви и всадники. Романские храмы Пуату и их заказчики
- Автор:
- Жанр:
- Издательство:Литагент «НЛО»f0e10de7-81db-11e4-b821-0025905a0812
- Год:2015
- ISBN:978-5-4448-0398-1
- Рейтинг:
- Избранное:Добавить в избранное
-
Ваша оценка:
Ирина Галкова - Церкви и всадники. Романские храмы Пуату и их заказчики краткое содержание
И.Г. Галкова – искусствовед, медиевист, кандидат исторических наук (Институт всеобщей истории РАН). Ее книга представляет собой попытку реконструировать ситуацию создания двух романских церквей в регионе Пуату – Сен-Пьер в Ольнэ и Сент-Илер в Меле. Два конкретных случая рассмотрены на фоне общего анализа интенций и действий заказчиков церквей XII века, запечатленных в текстах дарственных грамот, хроник, писем, надписей и впервые систематически изученных в таком ключе. В целом исследование выявляет процесс становления в европейской культуре феномена родовой церкви, которая в эпоху позднего Средневековья и раннего Нового времени станет практически непременным атрибутом репрезентации рода для высших кругов аристократии.
Церкви и всадники. Романские храмы Пуату и их заказчики - читать онлайн бесплатно ознакомительный отрывок
Шрифт:
Интервал:
Закладка:
«Musivum praeterea in pavimentis ornandis studium necnon lateres ad tegulam propria industria, nullo monstrante, composuit» (цит. по: Bruyne E. de. Études d’esthétique médiévale. T. 2. L’epoque romane. Bruges, 1946. P. 407–408).
469
«Ad quamquam vivacissimo igne animi in omni liberali scientia deflagraret, nihilhominus tamen in levioribus artibus quas mechanicas vocant studium impertivit; in scribendo vero adprime enituit, picturam vero limate exercuit, fabrili quoque scientia et arte clusoria omnique structura mirifice excelluit, ut in plerisque aedificiis quae pompatico decore composuit post quoque claruit (c.1). Picturam vero et sculpturam et fabrilem atque clusoriam artem … nunquam neglectam patiebarur (cap. 6)» (цит. по: Bruyne E. de. Études d’esthétique médiévale. T. 2. L’époque romane. Bruges, 1946. P. 407–408).
470
См. подробнее в разделе «Заказчик как автор».
471
Mortet I. № 84. P. 257–260.
472
См. об этом: Mortet I. P. 107, notes.
473
«Eorum namque nominibus vel aedificia inscribuntur, vel ducuntur triumphi, quorum imperio ac ratione instituta sunt, non quorum opere servitioque perfecta» (De Musica, lib. 1. Цит. по: Mortet I. P. 107–108, notes).
474
Favreau R. Les commanditaires dans les inscriptions du haut Moyen âge occidental // Settimane di studio del Centro Italiano di Studi sull’ arte Medioevo. Commitenti e produzione artistico-letteraria nell’ alto medioevo occidentale: 4–10 aprile 1991. Spoleto, 1992. P. 681–727.
475
См., например: «Guillelmus prior… coepit aedificare aecclesiam per manum Petri de Mogono, monachi sui <���…> Bernardus episcopus… opusGuillelmi priori interdixit» (Mortet I. № 33. P. 91).
476
См., например: «Hictor… auctoret constructor fuit hujus aecclesiae» (Mortet I. P. 107).
477
Du Cange et al . Glossarium mediae et infimae latinitatis. Niort, 1883–1887. T. 3. Col. 466a.
478
Как и в отношении заказчиков-прелатов, встречаются упоминания о том, что заказчик-мирянин строит церковь руками мастера, предстающего своего рода инструментом его воли: «construxerat regina Anglorum per manus Gauterii Coorlandi» (Mortet I. № 39. P. 141); что он выполняет в точности то, что задумано заказчиком «… monachum valde industriam nomine Savaricum qui persistens operi… de his rebus, quas ipse uxorque ejus tribuit, ad finem usque perduxit» (Crozet. № 83. P. 26).
479
«Statui quatinus ecclesiam Sancti Nicolai de Casa, quam pater meus ceperat aedificare sed, morte preventus, non potuit consummare, ego perficerem, honorarem, de his que michi ipse dimisit ampliarem…» (Crozet. P. 32–33).
480
«Monasterium tamen, ex aliqua parte remansit imperfectum, quantum ad hoc quod ipse facere diposuerat. Nam turres duas ad signa dependenda, in fronte ecclesiae facere voluerat» (Montierneuf. P. 434).
481
Camus M. – Th. De la façade à tour(s) à la façade écran dans les pays de l’ Ouest: L’ exemple de Saint-Jean-de-Montierneuf de Poitiers // Cahiers de civilisation médiévale. Poitiers, 1991. An 34. P. 237–254.
482
«…terciam [turram] vero jam super chorum inceperat. Murus per circuitum officinarum imperfectus mansit, quem eciam turribus munire disposuerat, sicuti ipse incepte demonstrant. Hec de oficinis» (Montierneuf. P. 434).
483
Таковы аббатские церкви Майезе (основана графом Пуату Гийомом IV) (Crozet. P. 14), Монтьернеф (граф Ги-Жоффруа Гийом VIII) (Montierneuf. P. 16–29; 424–441), приорат Сен-Николя в Пуатье (графиня Аньес Бургундская и ее муж Жоффруа Мартелл) (Crozet. P. 23), монастырь регулярных каноников Сент-Круа (Жоффруа, граф Анжу) (Crozet. P. 25) и др.
484
Стремление сохранить как можно больше от здания, выстроенного предшественниками, вообще характерно для церковной инициативы – так, аббат Сугерий, с явной радикальностью подошедший к реконструкции монастырской церкви Сен-Дени, в описании своих преобразований особенно подчеркивает их постепенность и стремление оставить на каждом этапе так много от старой конструкции, как это возможно, постоянно указывая на фрагментарность своего вклада, упоминая основателей-предшественников и будущих продолжателей своего дела. При разрушении деталей старого храма всякий раз приводится подробное обоснование того, почему это необходимо было сделать (см.: Sugerii liber. P. 42–44; 48–52).
485
MGH SS. T. XV. Pars II. P. 962–964.
486
«Ornavit locum hunc ornatu egregio, tapetibus et auleis, albis et crucibus ac casulis, fenestris, thuribulis et universa supperlectili, qua indiget ecclesiasticus usus» (MGH. Ser. 10. T. 15. Pars 2. P. 964).
487
«Est dum nos ipsa pictura quasi scriptura ad memoriam filium Dei reducimus» (Gregorii Magni Epistula ad Serenum Massiliensem // PL. T. 77. Col. 1128). См. об этом: Chazelle C.M. Pictures, books, and the illiterate: Pope Gregory’s letters to Serenus of Marseilles // Word & Image. № 6. 1990. P. 139; Camille M. The Gregorian definition revisited. Writing and the medieval image // L’image. Fonctions et usages des images dans l’Occident médiéval. Actes du 6. International workshop on medieval societies (Erice, 1992) / Éd. J. Baschet et J. Cl. Schmitt (Cahiers du Léopard d’Or, 5). P., 1996. P. 89–107.
488
Ж. – К. Шмитт показывает, как этот тезис развивают и подкрепляют его толкованиями многих фрагментов ветхозаветных текстов целый ряд церковных интеллектуалов XI–XII вв. (Руперт Дойцкий, Гвиберт Ножанский, Петр Криспин и др.) в русле так называемой «полемики с иудеями», выступая в защиту христианских образов против действительных или мнимых обвинений христиан в идолопоклонстве ( Schmitt J. – Cl. La conversion d’ Hermann le Juif: Autobiographie, histoire et fiction. P., 2003. P. 152–173.
489
«… celeturam seu picturam huiuscemodi in ipsis ecclesiarum aditibus congrua satis ratione pretexi, quatinus intraturi et pro necessitatibus suis Dominum rogaturi hanc summam et supremam necessitatem suam esse sciant, ut impetrent ueniam pro delictis; quia impetrata securi permaneant a penis et gaudeant in deliciis sempiternis» (Magna Vita Sancti Hugonis. / Ed. L. Douie, H. Farmer. Lnd., 1962. P. 140).
490
Nobile claret opus, sed opus quod nobile claret
Clarificet mentes, ut eant per lumina vera
Ad verum lumen, ubi Christus janua vera.
Quale sit intus in his determinat aurea porta:
Mens hebes ad verum per materialia surgit,
Et demersa prius hac visa luce resurgit
(Sugerii liber. P. 46–48).
491
«Unde, cum ex dilectione decoris domus Dei aliquando multicolor, gemmarum speciositas ab exintrinsecis me curis devocaret, sanctarum etiam diversitatem virtutum, de materialibus ad immaterialia transferendo, honesta meditatio insistere persuaderet, videor videre me quasi sub aliqua extranea orbis terrarum plaga, quae nec tota sit in terrarum faece nec tota in coeli puritate, demorari, ab hac etiam inferiori ad illam superiorem anagogico more Deo donante posse transferri» (Ibid. P. 62–64).
492
«Ammiranda siquidem et fere incredibilia a viris viridicis quampluribus, et ab episcopo Laudunensi Hugone, in celebratione missae de Sanctae Sophiae ornamentorum praerogativa, necnon et aliarum ecclesiarum audieramus. Quae si ita sunt, imo quia eorum testimonio ita esse credimus, tam inaestimabilia quam incomparabilia multorum judicio exponerentur. Abundet unusquisque in suo sensu» (Ibid. P. 64).
493
«А далее, в галерее, прямо перед глазами братьев, занятых благочестивым чтением, зачем понадобилось помещать эти нелепые чудовищности, эти удивительные, безобразные образы и эти образные безобразия? Зачем нужны там изображения этих нечистых обезьян? Этих свирепых львов? Этих чудовищных кентавров? Этих полулюдей-полузверей? Этих полосатых тигров? Этих охотников, трубящих в горны? <���…> Словом, со всех сторон является такое богатое и поразительное разнообразие форм, что созерцание их доставляет большее удовольствие, чем чтение манускриптов» (S. Bernardi Apologia ad Willelmum. Цит. по: Богословие в культуре Средневековья. Киев, 1992. С. 104).
494
О дискурсе клириков относительно церковного декора и его особенностях – повышенном внимании к функциональной значимости и преобладающей аудитории (монахи, каноники, миряне) той или иной церкви – см. статью Ж. Юбера: Le caractère et le but du décor sculpté des églises, d’après les clercs du Moyen âge // Annales du Midi. Toulouse, 1963. T. 75. № 64. P. 375–386.
495
«…sub musivo, quod et novum contra usum hic fieri et in arcu portae imprimi elaboravimus» (Sugerii liber. P. 46).
496
Фабьенн Жубер в отношении позднесредневековых заказчиков отмечает отсутствие в документах каких-либо художественных предпочтений, высказываемых ими; при этом они принимают решения в отношении содержания произведения, запечатления своей личности в нем (в виде портрета, подписи, фамильного герба или девиза); они выбирают художников, и в этом выборе большое значение имеет репутация мастера (см.: L’artiste et le commanditaire aux derniers siècles du Moyen âge… P. 3, 271, 285).
Шрифт:
Интервал:
Закладка: