Ганс Андерсен - Казкi (на белорусском языке)

Складваў ён i такiя фiгуры, з якiх атрымлiвалiся цэлыя словы, але нiяк не мог скласцi таго, што яму асаблiва хацелася, - слова "вечнасць". Снежная каралева сказала яму: "Калi ты складзеш гэта слова, ты будзеш сам сабе пан, i я падару табе ўвесь свет i новыя канькi". Але ён нiяк не мог яго скласцi.

- Цяпер я палячу ў цёплыя краiны, - сказала Снежная каралева, - зазiрну ў чорныя катлы.

Так яна называла кратэры агнядышных гор - Этны i Везувiя.

- Пабялю iх трошкi. Гэта карысна для лiмонаў i вiнаграду.

Яна паляцела, а Кай застаўся адзiн у неабсяжнай пустэльнай залё, глядзеў на iльдзiны i ўсё думаў, думаў, аж у галаве ягонай трашчала. Ён сядзеў на месцы, такi бледны, нерухомы, быццам нежывы. Можна было падумаць, што ён зусiм змерз.

Якраз у гэты час у вялiзныя вароты, якiмi былi парывiстыя вятры, уваходзiла Герда. I перад ёю вятры сцiхлi, нiбы паснулi. Яна ўвайшла ў велiзарную пустэльную ледзяную залу i ўбачыла Кая. Адразу пазнаўшы яго, дзяўчынка кiнулася яму на шыю, моцна абняла i ўсклiкнула:

- Кай, мiлы мой Кай! Нарэшце ж я знайшла цябе!

Але ён сядзеў усё такi ж нерухомы i халодны. I тады Герда заплакала; гарачыя слёзы яе пацяклi яму на грудзi, пранiклi ў сэрца, растапiлi ледзяную кару, расплавiлi асколак. Кай зiрнуў на Герду i раптам залiўся слязамi i плакаў так моцна, што асколак выцек з вока разам са слязамi. Тады ён пазнаў Герду i ўзрадаваўся:

- Герда! Мiлая Герда!.. Дзе ж гэта ты была так доўга? Дзе ж быў я сам? - I ён агледзеўся вакол. - Як тут холадна i пустэльна!

I ён моцна абняў Герду. А яна смяялася i плакала ад радасцi. I гэта было так цудоўна, што нават iльдзiны пусцiлiся ў скокi, а калi стамiлiся, то ўлеглiся i склалi тое самае слова, якое задала скласцi Каю Снежная каралева. Склаўшы яго, ён мог стаць сам сабе панам ды яшчэ атрымаць ад яе ў падарунак увесь свет i новыя канькi.

Герда пацалавала Кая ў абедзве шчокi, i яны зноў запунсавелi, як ружы; пацалавала яго ў вочы, i яны заблiшчалi; пацалавала яго рукi i ногi, i ён зноў стаў бадзёрым i здаровым.

Снежная каралева магла вярнуцца невядома калi - яго адпускная ляжала тут, напiсаная блiскучымi ледзянымi лiтарамi.

Кай з Гердай поплеч выйшлi з ледзянога палаца. Яны iшлi i размаўлялi пра бабулю, пра ружы, якiя квiтнелi ў iх садку, i перад iмi сцiхалi парывiстыя вятры, праглядвала сонца. А калi дайшлi да куста з чырвонымi ягадамi, там ужо чакаў iх паўночны алень.

Кай i Герда накiравалiся спачатку да фiнкi, адагрэлiся ў яе i даведалiся пра дарогу дамоў, а потым - да лапландкi. Тая пашыла iм новае адзенне, адрамантавала свае санi i паехала iх праводзiць.

Алень таксама праводзiў юных падарожнiкаў аж да самай гранiцы Лапландыi, дзе ўжо прабiвалася першая трава. Тут Кай i Герда развiталiся з iм i лапландкай.

Вось перад iмi i лес. Заспявалi першыя птушкi, дрэвы пакрылiся зялёнымi пупышкамi. З лесу насустрач падарожнiкам выехала вярхом на прыгожым канi маладая дзяўчына ў ярка-чырвонай шапачцы, з пiсталетамi за поясам.

Герда адразу пазнала i каня - ён быў калiсьцi запрэжаны ў залатую карэту i дзяўчыну. Гэта была маленькая разбойнiца.

Яна таксама пазнала Герду. Колькi было радасцi!

- Бач ты, валацуга! - сказала яна Каю. - Хацела б я ведаць, цi варты ты таго, каб па цябе бегалi на край свету.

Але Герда пагладзiла яго па шчацэ i запытала пра прынца i прынцэсу.

- Яны паехалi ў чужую краiну, - адказала маладая разбойнiца.

- А крумкач? - пацiкавiлася Герда.

- Лясны крумкач памёр; ручная варона засталася ўдавой, ходзiць з чорнай шарсцiнкай на ножцы i скардзiцца на лёс. Ды ўсё гэта дробязi, а вось ты лепш раскажы, што з табой было i як ты адшукала яго.

Герда i Кай расказалi ёй пра ўсё.

- Ну, вось i казцы канец! - сказала маладая разбойнiца, пацiснула iм рукi i паабяцала наведаць iх, калi заедзе ў горад.

Затым яна накiравалася сваёй дарогай, а Кай i Герда - сваёй.

Яны iшлi, i на iх шляху расцвiталi вясновыя кветкi, зелянела трава. Нарэшце пачуўся перазвон, i яны пазналi званiцы свайго роднага горада. Яны паднялiся па знаёмай лесвiцы i ўвайшлi ў пакой, дзе ўсё было па-старому: гадзiннiк вызвоньваў "цiк-так", стрэлкi рухалiся па цыферблаце. Але, праходзячы ў нiзенькiя дзверы, яны заўважылi, што сталi зусiм дарослымi. Квiтнеючыя ружавыя кусты пазiралi з даху ў адчыненае акенца; тут жа стаялi iх дзiцячыя крэслiцы. Кай з Гердай селi кожны на сваё, узялiся за рукi, i халоднае, пустэльнае хараство пакояў Снежнай каралевы забылася, як цяжкi сон.

Так сядзелi яны побач, абое ўжо дарослыя, але дзецi сэрцам i душою, а на дварэ было лета, цёплае цудоўнае лета.

ЕЛКА

У лесе стаяла цудоўная елачка. Месца ў яе было добрае, паветра i святла ўдосталь; наўкол раслi сяброўкi больш старэйшыя - i елкi, i сосны. Елачцы страшэнна хацелася як найхутчэй вырасцi; яна не думала нi пра цёплае сонейка, нi пра свежае паветра, не было ёй справы i да балбатлiвых сялянскiх дзяцей, што хадзiлi ў лес па сунiцы i малiну; i, назбiраўшы поўныя кубачкi, альбо нанiзаўшы ягады, быццам пацеркi, на тонкiя пруткi, прысаджвалiся пад елачку адпачыць i заўсёды казалi:

- Вось слаўная елачка! Прыгожанькая, маленькая!

Такiх размоў дрэўца i слухаць не хацела.

Мiнуў год - i ў елачкi прыбавiлася адно каленца, мiнуў яшчэ год прыбавiлася яшчэ адно: так па колькасцi каленцаў i можна было даведацца колькi гадоў елцы.

- Ах, калi б я была гэткай жа вялiкай, як iншыя дрэвы! - уздыхала елачка. - Тады б i я шырока развiнула сваё голле, высока падняла галаву, i мне вiдаць было б далёка-далёка наўкол! Птушкi звiлi б у маiм голлi гнёзды, а калi дзьмуў бы вецер, я гэтаксама важна кiвала б галавою, як iншыя!

I нi сонейка, нi спевы птушак, нi ружовыя ранiшнiя i вечаровыя аблокi не давалi ёй анiякага задавальнення.

Стаяла зiма, зямля была заслана ззяючым снежным дываном; па снезе не-не ды прабягаў заяц i часам нават пераскокваў цераз елачку - вось крыўда! Але прайшло яшчэ дзве зiмы, i да трэцяй дрэўца падрасло ўжо настолькi, што зайцу даводзiлася абмiнаць яго.

"Так, расцi, расцi i хутчэй зрабiцца вялiкiм, старым дрэвам - што можа быць лепш за гэта!" - думалася елачцы.

Кожную восень у лесе з'яўлялiся дрывасекi i секлi самыя вялiкiя дрэвы. Елачка ўсялякi раз трэслася ад жаху пры выглядзе агромнiстых дрэў, што з шумам падалi на зямлю. Iх ачышчалi ад голля, i яны валялiся на зямлi такiмi голымi, доўгiмi i тонкiмi. Ледзь можна было пазнаць iх! Пасля iх клалi на калёсы i вывозiлi з лесу.

Куды? Навошта?

Вясною, калi прыляцелi ластаўкi i буслы, дрэўца запыталася ў iх:

- Цi не ведаеце вы, куды павезлi тыя дрэвы? Цi не сустракалi вы iх?

Ластаўкi нiчога не ведалi, але адзiн з буслоў падумаў, кiўнуў галавою i сказаў:

- Магчыма! Я сустракаў на моры, на шляху з Егiпта, шмат новых караблёў з дзiвоснымi, высокiмi мачтамi. Ад iх пахла елкаю i сасною. Вось дзе яны!

- Ах, хутчэй бы i мне вырасцi ды пусцiцца на мора! А якое гэтае мора, на што яно падобнае?

- Ну, гэта доўга расказваць, - адказаў бусел i паляцеў.