Ганс Андерсен - Казкi (на белорусском языке)

Было ўжо зусiм позна. Прабiла дванаццаць гадзiн. У вокны зазiраў маладзiк i свяцiў на ўсю моц, не патрабуючы за асвятленне анiякае аплаты.

У гульнi ўзялi ўдзел усе лялькi да адзiнай, нават дзiцячая каляска, хаця яна была такая вялiкая ды нязграбная, што яе лiчылi хутчэй за мэблю, чым за цацку.

Але каляска на гэта не крыўдавала.

- Кожнаму - сваё, - казала яна. - Не ўсiм жа быць паважнымi панамi ды забаўляцца з ранiцы да вечара. Трэба некаму i справу рабiць.

Толькi адной свiннi-скарбонцы паслалi запрашальны бiлет. Яе нельга было проста паклiкаць, - яна стаяла так высока над усiмi, што магла i не дачуцца.

Мiж iншым, i на пiсьмовае запрашэнне свiння не зрабiла ласкi адказаць, прыйдзе яна цi не прыйдзе. Ды зрэшты так i не прыйшла. I сапраўды, навошта ёй спускацца да iншых? Хай iншыя патурбуюцца, каб яна ўсё бачыла, не сыходзячы са свайго месца.

Нiчога не паробiш, давялося выканаць ейнае жаданне. Лялечны тэатр паставiлi проста насупраць шафы, сцэнай да свiннi.

Свята вырашылi пачаць з вясёлай сяброўскай гутаркi, потым меркавалася прадстаўленне i, нарэшце, агульнае пiццё гарбаты.

Менавiта з гутаркi i пачалося. Конiк-качалка выказаў некалькi думак аб бягах, скачках ды чыстаце конскай пароды, дзiцячая каляска - аб чыгунцы, аб цягнiках, якiя быццам бы рухаюцца парай, ды аб iншых новаўвядзёнках. Сапраўды, хто ж мог аб гэтым меркаваць, калi не яны... Конiк - аб конях, каляска - аб цягнiках!.. Насценны гадзiннiк разважаў з прычыны палiтыкi-тыкi-тыкi!

Гадзiннiк думаў, што iдзе паперадзе свайго часу, але злыя языкi сцвярджалi, што ён даволi-такi адстае. Бамбукавы кiёк хвалiўся сваiм срэбным каўпачком i жалезным чаравiчкам. Яшчэ б! Ён жа мог лiчыць сябе франтам з галавы да ног! Па ражках канапы моўчкi ляжалi дзве пухленькiя, расшытыя шаўкамi падушачкi. Абедзве былi надта мiленькiя ды надта дурненькiя.

Нарэшце пачалася лялечная камедыя. Лялькi на нiтках прадстаўлялi, а лялькi без нiтак ды iншыя лялькi павiнны былi глядзець i пляскаць у далонi. Тыя ж, у каго не было далоняў, маглi шчоўкаць ды грукаць чым хацелi.

Зрэшты, адзiн порсткi бiзунчык наадрэз адмовiўся шчоўкаць, калi на сцэну выходзяць старыя, пашарпаныя лялькi, i сказаў, што ён шчоўкае толькi маладзенькiм, хораша прыбраным лялечкам.

- Не, па-мойму, калi пляскаць, дык усiм, - заявiў пiстон.

"А мне б толькi свой кут! - думала плявальнiца. - Абы пляваць было ў мяне зручна".

Адным словам, кожны разважаў па-свойму. Камедыя, калi казаць па праўдзе, была нявартая i граша ламанага, але акцёры гралi выдатна. Яны паказвалiся гледачам толькi лепшым сваiм бокам, бо гэты бок быў расфарбаваны. А нiткi ў iх былi такiя доўгiя, што кожная лялька магла граць выдатную ролю, альбо, як кажуць, быць надзвычайнай.

Гледачы былi вельмi расчуленыя. Лялька з падклеенай шыяй да таго размякчэла, што зноў згубiла галаву.

Нават свiння з грашыма i тая ледзь не праслязiлася. Ёй захацелася зрабiць што-небудзь добрае, незвычайнае, - напрыклад, нагадаць у сваiм завяшчаннi лепшага з акцёраў: хай яго пахаваюць побач з ёю, калi надыдзе час...

Карацей кажучы, усе былi вельмi-вельмi задаволеныя. З радасцi нават адмовiлiся ад гарбаты - i добра зрабiлi, бо яе не было. Замест гэтага зноў узялiся балбатаць. Гэта называлася ў iх: "гуляць у людзей". Не тое, каб яны перадражнiвалi людзей цi пасмiхалiся з iх. Не, яны проста старалiся паводзiць сябе "па-людску": кожны думаў пра сябе ды яшчэ пра тое, што скажа аб iм свiння з грашыма.

А свiння, падумаўшы аб сваiм завяшчаннi, ужо не магла думаць нi пра што iншае. "Калi надыдзе час..." Ах, ён заўсёды прыходзiць нечакана-нягадана...

Плясь! Невядома з чаго, свiння раптам звалiлася з шафы i разбiлася ўшчэнт. Манеты i манеткi пакацiлiся на ўсе бакi. Драбяза пры гэтым круцiлася ваўчком, а вялiкiя цяжкiя манеты нетаропка кацiлiся ўздоўж маснiц. Далей за ўсiх кацiлася адна. Ёй вельмi надакучыла ляжаць у цемрадзi без руху i цяпер хацелася павандраваць па белым свеце - iншых паглядзець i сябе паказаць. Што ж, так яно i здарылася: ўсе манеты i манеткi разбрылiся ў розныя бакi, хто куды.

А глiняныя ачарэпкi ад свiннi-скарбонкi вымелi разам са смеццем.

Але ўжо на другi дзень на вярхушцы шафы з'явiлася новая свiння-скарбонка. У жываце ў яе яшчэ не было нiводнай манеткi, i таму, колькi б яе нi трэслi, яна не магла дзынкнуць, - зусiм як тая старая свiння, у якой жывот быў бiтком набiты срэбнымi i меднымi грашыма. А па першым часе i гэтага зусiм дастаткова.

Дастаткова i з вас, даражэнькiя чытачы. Казцы канец.

СУП З КIЛБАСНАЙ ПАЛАЧКI

I. Суп з кiлбаснай палачкi

- Ах, якую вячэру наладзiлi нам учора ў палацы, - хвалiлася сталая мыш малодшай сяброўцы. Тая не трапiла на прыдворнае баляванне. - Я сядзела дваццаць першай ад нашага мышынага цара, а гэта, згадзiся, даволi някепска! I якiх толькi страў не падавалi да стала! Чэрствы хлеб, скурачкi ад кумпяка, сала, кiлбасу, - а пасля зноў усё гэта падносiлi. Ежы было столькi, што кожны з нас, мабыць, па два абеды з'еў! А якi настрой быў у кожнага, як нязмушана гаманiлi, каб ты ведала! Было спакойна i ўтульна. Мы пагрызлi ўсё дарэшты, акрамя кiлбасных палачак, - тых, на якiх кiлбасу смажаць; акурат на гэтых палачках пад канец засяродзiлi ўвагу, i нехта раптам згадаў пра "суп з кiлбаснай палачкi". Выявiлася, што чуць пра гэты суп усе чулi, але пакаштаваць яго, а тым больш прыгатаваць самой - нiкому не даводзiлася. I тады прапанавалi выдатны тост за тую мыш, якая здолее зварыць суп з кiлбаснай палачкi, а значыць, зможа стаць старэйшай у прытулку для бедных! Скажы, сястрыца, цi ж не разумна прыдумалi? А стары машыны цар узняўся са свайго трону i голасна, каб усе чулi, заявiў, што зробiць царыцай тую маладзенькую мыш, якая прыгатуе найсмачнейшы суп з кiлбаснай палачкi. Даў тэрмiну - год i адзiн дзень.

- Часу даволi! - сказала маладзейшая мыш. - Але як зварыць гэты самы суп?

Як яго варыць? Пра гэта пыталiся ўсе мышы, i маладыя i старыя. I кожнай хацелася зрабiцца царыцай, але нi ў кога не было ахвоты блукаць па белым свеце, каб даведацца, як гатаваць гэта загадкавае варыва. А седзячы дома, рэцэпту не раздабудзеш. Ды не кожная мыш можа пакiнуць сям'ю, родны куток; ды i жыццё на чужыне не дужа салодкае: там не пакаштуеш цвiлой скарынкi, не панюхаеш кумпяковай скуркi; iншым разам давядзецца пагаладаць, i чаго добрага ёсць рызыка трапiць у кацiныя кiпцi.

Шмат хто з кандыдатак у царовы сяброўкi былi дужа занепакоеныя ўсiмi гэтымi разважаннямi, i яны выбралi за лепшае застацца дома, i толькi чатыры мышы, маладыя i вёрткiя, а да таго i самыя бедныя, пачалi рыхтавацца ў дарогу. Кожная выбрала сабе адну з чатырох краiн свету - а раптам некаму з iх усмiхнецца шчасце, - i кожная ўзяла з сабою па кiлбаснай палачцы, каб не забыць у дарозе, куды i чаго выбралася з дому; да ўсяго гэтага палачка магла выдатна паслужыць вандроўнiцам у якасцi дарожнага кiёчка.

На самым пачатку мая яны выправiлiся ў шлях i ў маi наступнага года вярнулiся назад, але не ўсе, а толькi трое; пра чацвертую нiхто нiчога не чуў, нiхто нiдзе яе не бачыў, а тэрмiн, якi быў адпушчаны, канчаўся.