Виктор Правдин - Вяртанне з апраметнай

– Я Вас памятаю, Вы былi на пахаваннi капiтана Бусла.

Сышчык глядзеў на Зондакса з цiкаўнасцю i непрыхаванай павагай.

– Правiльна, – задаволена адказаў Зондакс, яму было прыемна, што яго ўзгадаў гэты малады, прыгожы сышчык. – Я – Петэрс Янавiч Зондакс, – адрэкамендаваўся ён i з горкiм сумам дадаў: – Шкада, што Сарокi няма, хацелася ў агульных рысах даведацца, як iдзе раскрыццё забойства.

– Лейтэнант Сушынскi, – адрэкамендаваўся сышчык i, спахапiўшыся, таропка дадаў: – Што мы стаiм, зойдзем да мяне, пап’ём кавы, заадно i пагаворым. А маёра Сарокi няма, ён у камандзiроўцы.

Зондакс з цiкаўнасцю зiрнуў на Сушынскага. Шчырая ўсмешка, жывыя, пiльныя вочы выклiкалi прыхiльнасць.

«А лейтэнант можа ведаць тое, што i Сарока», – падумаў камісар, а ўголас прамовiў:

– За кубачак гарачай кавы буду ўдзячны, – і, iдучы прыцемненым калiдорам, спытаў: – Вас як завуць?

– Мiкалай Iванавiч, – машынальна адказаў Сушынскi i, крыху сумеўшыся, дадаў: – Проста Мiкалай.

У невялiкiм шэрым пакойчыку, якi Сушынскi важна назваў кабiнетам, стаялi два абшарпаныя двухтумбавыя сталы i чатыры крэслы. Па правую руку ад увахода месцiўся вялiзны сейф, каля стала, за якi ўсеўся лейтэнант, – металiчная вешалка. Месца яшчэ заставалася роўна столькi, як разысцiся двум чалавекам.

– Сядайце за стол капiтана Глушакова, яго сёння не будзе, – запрасiў Сушынскi i, дастаўшы з шуфляды стала высакаваты кубак, налiў з графiна вады i апусцiў туды маленькi кiпяцiльнiк.

Зондакс, прыкiдваючы, з чаго пачаць гаворку, няспешна скiнуў скуранку, капялюш, пяцярнёй прыгладзiў валасы.

– Я ў водпуску, вось i падумаў, што раптам патрэбна якая дапамога, – сядаючы на прапанаванае месца, заклапочана сказаў ён.

– У нас таксама многа жадаючых трапiць у групу Астроўскага, але маёр абмежаваўся асобнымi даручэннямi…

– Пэўна, па нейкай прычыне?

У адказ Сушынскi толькi няўпэўнена перасмыкнуў плячыма.

Зондакс, каб не выклiкаць падазрэнняў залiшняй цiкаўнасцю, паспрабаваў перамянiць тэму гаворкi:

– Як хутка вернецца Сарока? – ён адсунуў ўбок невялiкую купку газет, што высiлася на стале, i ледзь не ўскрыкнуў ад радасцi: пад вялiкiм тоўстым шклом ляжаў такi ж фотаздымак, якi Фiлiн перадаў Буслу.

– Маёр з’явiцца не раней, як праз тыдзень, – адказаў лейтэнант i выключыў кiпяцiльнiк.

– Тут фотаздымак, вiдаць, адзiн з апошнiх. Мо i для мяне знойдзецца экземпляр?

Сушынскi адказаў не адразу. Ён устаў, падышоў да стала, за якiм сядзеў Зондакс, прыўзняў шкло, дастаў фотаздымак i, углядаючыся ў твары калег, сярод якiх быў i капiтан Бусел, цяжка ўздыхнуў:

– Сапраўды, гэта адзiн з апошнiх, трэба было б перазняць.

– У Вас такога не было? – надаючы голасу i свайму выгляду як мага больш абыякавасцi, спытаў Зондакс i сцiшыўся, чакаючы, што скажа лейтэнант.

Камісар iнтуiтыўна адчуў, што зараз нiтачка можа пацягнуцца.

– Быў i ў мяне, – горка ўсмiхнуўся Сушынскi, – толькi прапаў.

– Справа звычайная, хтосьцi з Андрэевых сяброў «пазычыў».

– Ён знiк яшчэ да таго, як з Андрэем Фёдаравiчам здарылася бяда, – лейтэнант звыклым рухам змахнуў з iлба непаслухмяныя валасы, вярнуўся да свайго стала.

Зондакса ў гэтую хвiлiну цiкавiў толькi фотаздымак, i ён настойлiва перапынiў лейтэнанта:

– Адкуль такая ўпэўненасць? Трэба пашукаць у стале, у сейфе.

Сушынскi адразу ўлавiў перамену ў голасе i ўважлiва, спадзеючыся разгадаць прычыну нервознасцi, паглядзеў на Зондакса. Петэрс зразумеў, што перацiскае, i, каб трошкi змякчыць сiтуацыю, пасмiхнуўся:

– У мяне быў такi выпадак. Памятаю, пiсьмо ад будучай жонкi атрымаў, прачытаў – i ў шуфлядку. А потым з iншымi матэрыяламi выпадкова падшыў у крымiнальную справу… Во рагатаў пракурор, калi прачытаў пакаянную злодзея, а следам жончыны прызнаннi.

– Бывае, – думаючы пра сваё, вымушана ўсмiхнуўся Сушынскi, – толькi не ў маiм выпадку.

У словах Сушынскага чулася няўлоўная трывога, i Зондакс зразумеў, што лейтэнант нешта замоўчвае, недагаворвае, але дапытвацца i прыспешваць падзеi не стаў.

– Буду рабiць копiю гэтага здымка, калi хочаце, штампану i для Вас, – прамовiў лейтэнант.

– Лаўлю на слове, – заклапочана азваўся Зондакс, які быў задаволены размовай, нават не спадзяваўся, што адразу так пашанцуе.

Потым пiлi каву, узгадвалi Бусла, некалькi разоў у кабiнет заходзiлi невядомыя, пыталiся Глушакова. Зазiрнуў чарнявы капiтан i незадаволена выпалiў:

– Сушынскi, цябе чакае пракурор.

Петэрс заспяшаўся. Яны развiталiся амаль сябрамi, i ўсё ж нейкая няўлоўная перашкода засталася памiж iмi. Петэрсу здалося, што развiтваўся Сушынскi з нейкiм пачуццём вiны, хоць i сiлiўся не паказваць гэтага.

Вулiца сустрэла золкай, калючай макрэддзю, хлёсткiм ветрам i цяжкiмi, свiнцовымi лужынамi на дарозе. Зондакс нацягнуў капялюш ледзь не на самыя вочы, наставiў невялiкi каўнер, быццам гэта магло ўратаваць ад стыхii, i подбегам пашыбаваў да суседняга завулка, дзе ў машыне чакаў Бусел. Камісар быў задаволены першай «вылазкай», а вiдавочная разгубленасць Сушынскага, выклiканая знiкненнем фотаздымка, гаварыла за тое, што яны з Буслам дзейнiчаюць правiльна. Зондаксу вельмi карцела спытацца ў Сушынскага, калi i як ён выявiў прапажу, але цiснуць на лейтэнанта яшчэ ранавата. Сышчык сам у роздуме, вось няхай i пакумекае, мо нешта i ўзгадае.

– Ну?! – нецярплiва запытаў Бусел, як толькi Зондакс залез у машыну.

– Поўны парадак! – усмiхнуўся Петэрс i весела ляпнуў сябра па плячы. – Парадак, кажу, у танкавых войсках, – заводзячы машыну, напусцiў ён на сябе важнасць, чамусьцi захацелася пакпiць з Бусла.

– Не цягнi жылы, – узмалiўся насуплены капiтан.

– Па дарозе ўсё раскажу, – вырульваючы са стаянкi, прагаварыў Зондакс i, крыху счакаўшы, дадаў: – Па-першае, наш аднакашнiк, маёр Сарока, у камандзiроўцы, будзе не раней чым праз тыдзень. Па-другое, Мiкола Сушынскi перадае прывiтанне.

– Ты расказаў яму праўду? – усклiкнуў Бусел.

– Не, толькi частку праўды, – засмяяўся Зондакс. – Здаецца мне, ён хлопец надзейны, i пра цябе ўспамiнаў са слязамi на вачах, так што не ўсе ў мiлiцыi звязаны з мафiяй.

– Я гэтага не казаў, – са злосцю прабурчэў капiтан. – Чым менш людзей будзе ведаць праўду, тым хутчэй мы рассячом гэты гордзiеў вузел.

– Маеш рацыю, – пасур’ёзнеў Зондакс. – Але ж пра галоўнае: Сушынскi згубiў фотаздымак.

Бусел шматзначна паглядзеў на Петэрса, вiдавочна, чакаючы тлумачэнняў, але Зондакс маўчаў.

– Спадзяюся, ён патлумачыў прапажу? – не мог не дапытвацца Бусел.

– Я наўмысна сёння не засяроджваў на гэтым увагу, але ясна адно: фотаздымак знiк яшчэ да таго, як ты трапiў у лапы Фiлiна. Факт прапажы здымка насцярожыў лейтэнанта, пэўна, ён лiчыць гэта недарэчнасцю, толькi ў мяне склалася ўражанне, што Сушынскi штосьцi замоўчвае, недагаворвае i… – Зондакс прымоўк, скоса зiрнуў на Бусла.