Алтын Иниятовна - Мезгил ажырымы

***

«Эмне күткөн эмес белең?»-деп ыржая, жигит Ырысты жөөлөй үйгө кирүүгө умтулду. Бул жигиттин аты Руслан. Бойдок. Жашы Ырыстан 5-6 жашка кичүү. Ырыстын атуулдук никеде жашап көргөн үчүнчү күйөөсү. «Акча керек болуп атат. Акча бересиңби?»-деди Руслан Ырыска. Ырыс итатайы тутула түштү да, «Кайдагы акча?. Менде жок, болду». «Келбе экинчи,мен турмушка чыккам»-деп келин үнүн бек-бек чыгарды. «Мейли, өткөндө өзүң телефон чалып «акыл эсинен айныгандар баруучу ооруканага алып бар» деп ыйлап атпадың беле? Пивого тоюп алгансың го ээ ошондо. Догдурга барбай калдыңбы?»-деп каткырып жиберди жигит.

Ырыс ошол күндөгү окуяны эстеп кетип уяла түштү да «Тур, бар, кетчи!» деп жиберди. Руслан ылжыңдап «Бул «аэродром» да бошобой калган турбайбы» деп эки колун джинсы шымынын чөнтөгүно шыкай салып, ийиндерин куушура үңкүйө басып сыртка чыгып кетти.

Руслан иштесе ишке, аш десе ашка тойбой турган жигиттик доорунда, үй бүлөдөн же иштеген иштен жок колоктоп басып жүрүп, жашы отуздан ашыптыр. Ата-энеси кулагынын кужурун койбой сырттан окуу бөлүмүно тапшыртып акча-тыйын берип, эптеп экономист кесибинин дипломун алып беришкен. Бирок Руслан ал кесипте бир күн да иштеп көргөн жок. Руслан өзү техникага абдан кызыгаар эле. Өспүрүм кезинде машина куруу боюнча теле-берүү болобу, же журналдардан болобу, айтор машинага байланыштуу материал көрүп калса эле жантыгынан жата калчу. Бирок, ата-эне баласы үчүн чечим чыгарышкан. «Койчу кайдагыны айтпай, бизде машине чыгарган завод жок болсо, каяка барып иштемек элең?!» деген ата-эненин чолок акылы баланын кызыгуусун биротоло өчүрүп, бала умтулган таттуу кыялы жок жүрүп бой тартып, мына минтип тамаша-чынын аралаштырып сүйлөгөн ажыкыз жигитке айланган. Аттиң десең, ар бир үй бүлөдө ар бир баласынын кызыгуусун байкап, бала өзү тандаган багытына макул болуп, аз да болсо шыктандырган ата-энелер көп болсо кана. Жок, тескеричинче, баары эле балам кара папке көтөрүп, ак көйнөк кийип тез эле жетекчи боло калат деп кыялданышат окшойт.

Руслан Ырыстын үйүнөн чыкты да эч ойлонбостон эле Тулиева көчөсүндөгү эркектер үчүн өзүнөн өзү пайда болуп, уюшуп калган «эс алуу аймагын» көздөй жөнөдү. Аты менен даңкы чыккан бул көчөдө «түнкү көпөлөктөр» кызмат көрсөтүшөт. Ал жерде дээрлик ар бир экинчи үйдүн дарбазасында «Мончо, Кыз жок» деп жазып коюшкан. Руслан бул жердин кардары. Кайсы мончодо кандай кызматтар бар экенин беш колундай билет. Совет мезгилинде кымбат бир импорттук товарга эл кезек күткөндөй, бул жерде Руслан да өз кезегин күтүп, чала-була жуунуп, жыланач шыйрактарын көрсөтүп оронуп алып, кезектеги кардарды кабыл алмакка жүгүргөн кыздарды шыкаалап далай ирээт туруп калган күндөр болгон. Русландын бул балиттик менен ыймансыздык уялаган жерге болгон ушул жолку сапары тагдырында чоң бурулуш жасаарын сезбей «чыйт» түкүрүп кете берди…

***

Канат үчүн жарытарлык эч нерсе биле албай Нурик кайтып келди. Канаттын өңү бозоруп, бүрүшүп такыр эле болбой калыптыр. «Эртең өзүм барбасам болбойт, мен минтип жүрө албайм…айй…ат-т-та-а-а» деп кыжалат болгон Канат бир орунга тура албайт. «Кырсык болгон жерди таштап кетүү да өзүнчө айыпталат да»-деп айласы түгөнүп Канат бетин эки алаканы менен жышып сүртүп алды. Канча жылдан бери досунун ойт бермесин жакшы билген Нурик анын өзү барып колго түшүп берээрине анча ишене албай турду…

***

Чылым күйгүзгүч сатып алган жигит сыртка чыгып кеткен сон, дүкөнчү эжени «Уулум күбө болгонун айтсынбы же айтпай эле койсунбу?»-деген суроо кайра жаңырып кыжалаат кылууда. Энелик жүрөгүндө уулун ар балээден коруп, ашыкча маселеси жок жүрүшүн каалаганы менен, бир үй-бүлөгө түн түшүп турганда, билип туруп, унчукпай коюуга да адамдык абийири жол бербей, эмне кылаарын билбейт. Жанатан, кырсык болуп эл чогулуп турганда милиция кызматкерине чуркап барып айткысы келген 15-16 жашар уулун тыйып «жөн отурчу, сенсиз деле таап алышат»-деп койгон. Эми жүрөгүн «жол тескөөчү кызматкерлер иштеп, издеп табышаар бекен, же…» деген суроо кыйнайт. Өткөн жылы дүкөнүнө кирүүгө болгон бирөөнүн кара өзгөй аракети, аймактык милиция кызматкеринин жалкоолугунан улам, ким тарабынан жасалганы билинбей калбады беле. Ошондо аймактык милиция кызматкери «Зыян болуп товарыңыз жоголбогондон кийин, арыз жазбай эле коюңуз»-деп койгон. Көрсө, арыз болбогон сон алар деле издебей, иштебей койсо болоорун бул сулууча эже кайдан билиптир. Дүкөнүн эртелеп бекиткен эже, үйүнө жетип эле керебетине кулады. Түшүнө ар нерселер кирип, эртең менен турса башы кеңгиреп калыптыр. Уулу мектепке кетиптир. Кечээки маселени дүкөнүнө жеткиче кайра жаңыртып ойлой берип, акыр аягы уулум менен милиция бөлүмүнө чогуу барып айталы деп чечти. Мектепке кеткен уулу ошол маалда спорт залдын айнегин сындырган баланы класс жетекчиге көрсөтүп берем деген классташын тыйып «Айтпай эле кой…эээ…айтып эмне кыласың»-деп жаткан эле. Апасы уулун тыйган үлгү тез эле уулуна сиңе түшкөнүн карасаң…

***

Баягы жерде имерчиктеп бир топ турган Канат менен Нурик, көздөн далда кылып бак-шак, бадалдын арасына житире айдап киргизип, токтотуп койгон жерден машинени алып чыгып, башка бекем жерге Нуриктин сунушу менен таң агара электе жашырып катмай болушту…

***

Ырыс жашаган аймактан бир топ жөө басып, Руслан чоң трассага чыкты. Шаар аралык каттаган экспресс машруттук таксилер да токтоп айлана терең уйкуга камынгандай. Чөнтөгүндө эс алууга деп катып койгон акчадан башка, ашык акчасы жок. Бирин серин өтүп жаткан машинелерге кол булгай баштады. Бир машине токтоду. Руслан: «Байке кайсыл жерге чейин барасыз?» деди машиненин эшигин ачып. Айдоочу шаардын кире беришинен бурулуп кетет экен. Баятан «Тулиева көчөсүнө 1-2 квартал болсо да жакындап барган машине болсо жакшы болмок. Шаардын ичине кирген сон кымбат таксиден башка айла жок болуп калат да, андан көрө, дагы ары барчу машине болсо багытташ болуп түшүп алайын да, андан ары жөө чыгайын»-деп ойлоп турган Руслан машиненин эшигин жаап «мейли, рахмат»-деп, ал машинеге отурбай узатып жиберди. 3-4 машинени тосуп оюндагыдай болбой жатты. Ангыча жылтылдаган аппак машине келип токтоду. Эңкейип терезесинен караса, 45 жаштардагы жакшынакай айым рульда экен. Автобекет кесилишине чейин барарын билип Руслан сүйүнүп кетти да, отурайын деп машиненин арткы эшигин ачса, эркектин узун буттары сороет. Айдоочу айым: «астына отуруңуз»-деди.

Магдыраткан музыка, жагымдуу атыр жыт каптап, жүрүп баратканы билинбей мелмилдеген салондо Руслан уйкусу келип кетти. Бой десе бойу, өң десе өңү бар бул жигит жанына отурганда эле айдоочу айым ага көз кырын салып койгон.

– Шаарда жашайсызбы-деди айым

–Ооба…

–Канча жаштасыз?

–Көп эле, эже…

– Эмне жумуш кыласыз?