КАДЫР АБАКИРОВ - Алтын сандыктагы ырлар

Чөптөрдөгү шүүдүрүм

Мергенчимин бул өмурдө ыр издеп,

Мейкин жерди келатамын изилдеп.

Борчуктарды улам өтөм айлана

Барчу жерим улам-улам бийиктеп.

Адырдагы кайберенди акмалайм,

Азаптана ырларымы таба албайм.

«Жан дүйнөм кайдадыр качты»– деп?

Жайык төрдү каранамын кайгырам

Аңгычакты ыйык жерди карадым,

Асыл ырдын көрө койдум караанын.

Ар бир тамчы чөптөрдөгү шүүдүрүм,

Аны жыйып бул китепти түзгөмүн

Төртөө

(Алтын, темир, ыр жана жүрөк)

Акындын асыл ырлары,

Көп жылы катар чыкпады.

Бар эле алтын сандыгы

Ага катып сактады.

Сактаса темир сандыкка

Суу тийгенде дат басмак.

Карарган өң каптамак

Канткенде кылым чыдамак.

Алтын сандык акындын жүрөгү

Жүрөктү берсе сонун ырлар жаралмак.

Чыныгы ырлар темирде эмес,

Асыл жүрөк асылдыкты сактамак.

МЕКЕН ЖӨНҮНДӨ ЫРЛАР

Жалгыз адам жашай берсин капасыз

Ата- Журтум муң-кайгыга батпасын.

Кайрат айтып биз жазып алабыз,

Бир кишинин башындагы капасын.

Ар дайыма сүйүү менен барктайбыз

Ыйык конуш аны бекем сактайбыз.

Ата- Мекен коркунучта калбасын

Ал көрүнүш баарыбыздын кайгыбыз.

Ким жымырса ата-журттун байлыгын,

Ага дагы чыны менен оор болот.

Дүйнө мүлкүн эми кайда жашырат,

Түнү боюу уйку көрбөй толгонот.

Уурдаса ата-журттун байлыгын

Жан дүйнөсү кооптоно тынч турбайт.

Түзүк жашоо нак өмүрдү биле албай,

Түрмө эшиги, шектүү дабыш угулат.

МЕКЕН ЭНЕ

Кең мекенге эмгек кылган жигиттер,

Ата Журттун мээримине бөлөнсүн.

Эмгек деген алдыдагы чоң мейкин

Эл ичинен кайра жаңы төрөлсүн.

Мээрим деген айтып бүткүс ишеним,

Андан ашкан андан улуу нерсе жок.

Медал, орден, наамдардан жогору,

Мекен Эне бийиктикте күнгө окшоп.

АЛКЫШ

Ата-Журтту биз ыйык күтүнүп,

Чымчым жерин бөтөн элге бербейли.

Ырга салып, туулган жердин күүгүмүн,

Ырыс бешик аны даңктап келели.

Күү жаратып, дастандарды жазалы,

Күүлү ыргак обондордо кайкысын.

Кең мекенди барктап күтүп алалы,

Келүүчү муун, бизге айтсын алкышын.

БАШТАЛАТ

Ар бир чөп, ар бир дарак шуудурайт,

Ата журттун ыйык ыры угулат.

Бизге келген назик деми мекендин,

Бийик добуш ошол жактан туюлат.

Чөп, суу, бийик-бийик тоо жатат,

Даңктуу элдин ырын ырдап жатышат.

Мээрим чачкан түбөлүктүү кайрыктар,

Мекен Эне ошол жактан башталат.

АТА ЖУРТТУН ҮНҮ

Жүргүнчүбүз жол уланткан сапарды,

Көрүнүп туулган жердин аймагы.

Ат кишенеп, а койлор маараса,

Ата журттун үнү угула баштады.

Арыдан кобур-собур үн чыгып,

Туулган жердин ырларындай угулду.

Ыйык жердин түгөнбөс оту жаркып,

Ырыстуу ыргак маа бакыттай туюулду.

УЛУУ ЫРЛАР

Көзүбүздүн карегиндей бек сактап,

Күтүнөлү Ата-Журттун байлыгын.

Жаңы муун келе жатат такымдап,

Жаштарга өткөрүү керек бардыгын.

Коркоолордон бийиктикте күн өлүп,

Эл байлыгын устукандап бөлбөсүн.

Балдарыбыз жакыр калып түбөлүк,

Наалат айтып көз жаштарын төкпөсүн.

Ар бирибиз өлкөбүздү бай кылсак,

Жер-жердеги дүйнөбүздү чогултсак.

Баарысын чачкын кылбай жыйнасак,

Кийинки муун, келечекке арнасак.

Булбулдар учуп турсун асмандап,

Кой үстүнө торгой келип уялап.

Уулдарыбыз бизге рахмат айтышса,

Улуу ырлар ак жашоодон жаркымак.

ДАЙЫМ ЖАШ

Ата-журтка арналган сүйүүбүз,

Эч убакта сырт тараптан башталбайт.

Үмүтүбүз чет жактан башталса,

Үшүк уруп, бороондорго кабылат.

Ак сүйүүбүз өрт алып тутанат,

Ичибизде соккон жүрөк жаратат.

Ошол үчүн эч убакта картайбас,

Ошондуктан Ата- Мекен дайым жаш.

КАТТАЛАТ

Ата Журт ыйык болот баарынан,

Дарак, суу баардыгы тең жай алган.

Жол боюнда кап-кара таш жатат,

Ошол дагы Ата Журт деп аталат.

Ташка дагы зор ырыхмат айтылат,

Ата журтту түзүп турат кара таш.

Ошол таштан мекен ыры башталып,

Ыйык ырлар өлбөс болуп жаркымак.

Ушул ыйык кара ташты баалабай,

Коркоолор алтындарга жутунат.

Алтын, күмүш келечекте улуу мүлк,

Жулуп алып уурданганга умтулат.

Албагыла ата журттун байлыгын!

Бүткүл элдик каргыш-илкиш айтылат.

Ач көздүктөн дүйнө тайып баратат,

Уят иштер тарыхтарга катталат.

Жол боюнда жата берсин кара таш,

Ата Журттун ырын ырдап жатпайбы.

Аны карап баардык адам өтүшөт,

Ал кара таш кең мекендин байлыгы.

ТЕМИР – КАНАТ ТУУЛГАН ЖЕРИМ

Темир Канат, Темир Канат, канатым,

Жүрөгүмдө сага арналып ыр жатсын.

Кыштактар бар көптөгөн,

Аларды да көп көрөм.

Эмне үчүн мен өзүңө тартылам!

Оюман сен жөнүндө кыяк тартам.

Эмне үчүн сен жөнүндө ыр жазам?

Жаңылыкты жан дүнөмдө жаратам.

Жолугууга сага учуп баратам.

Темир Канат, Темир Канат канатым,

Жүрөгүмө тийип турат канатың.

Ал канат, мени асманга учурат,

Ыр болуп, Жан дүйнөм көккө учат.

Көккө учурган мээримиңе ырахмат.

Сөөгүм сенин турпагыңа жашынат.

Киндик каным тамган эле өзүңдө,

Сени менен кеңейүүдө бул дүйнө

Жүрөгүмө ыр болуп келесиң,

Балалыктан өчпөс элес бересиң,

Темир-Канат, Темир-Канат, канатым,

Жүрөгүмө тийип турат канатың.

ОЙГОНУУ

Көл жээгинде сапар барып түнөдүм,

Эң бир сонун өтүп жатты түндөрүм.

Айдын нуру көл үстүнө сайылат,

Жээк тарабым өзүнчө эле салтанат.

Уйкум келип, мемиреп уктапмын

Таза желдин салкынына жыргапмын.

Эртеси толкун болуп жатыптыр.

Бакалардын үнү чыгып калыптыр.

Толкун үнү. Ойго батып толгондум.

Ата Журттун доошун угуп ойгондум.

БЕЛЕК

Менин сөөгүм туулган жерге коюлат,

Ошондуктан туулган жерге Чоң урмат.

Аталардын сөөгү жаткан аймакка,

Бери аттап башканын буту баспасын.

Арабыздан арам ойлуу ким бирөө,

Туулган жерди бөтөн элге сатпасын.

«Туулган жерди ыйык көрүп сакта»– деп,

Тукумума улуу мурас калтырам.

«Мекениңди кан-жаныңдай карма»– деп,

Бабаларым мага белек калтырган.

Кагылайын Ата Журтум жөнүндө,

Капаланып абдан эле көп ойлондум.

Үзөнгү -Кууш, Каркыраны алдырганда

Жүрөгүмү алдыргандай болгомун.

Эмне үчүн бизде кээ бир пенделер,

Ата конуш аны такыр ойлонбойт.

Ал адамдар ата журтка караганда,

Өз жашоосу аябй көпкө ойлонот.

Кагылайын ыйык ата конушум,

Капаланып көз жашыңы төкпөгүн.

Сен ыйлап капаланып каалганча,

Мен ыйлап, көз жашымы төгөйүн.

ЧАКЫРЫК

Өлкөнү талап тоноо башталды,

«Коргогула» чакырыктар ташталды.

«Айтчы» кимдер талап-тоноп жатышат,

Аны издеп акырындап табалы.

Бекемдеп элибиздин байлыгын,

Көзүбүздүн карегиндей туталы.