Валерий Казаков - «Чорны кот»

16

Запальваць святло ў пакоях Скарга забараніў. Калі жанчыны і малодшыя дзеці паплакалі, папілі вады і трохі супакоіліся, Вячаслаў пачаў распытваць Паліну, што адбылося ў іх доме і дзе муж?

- Вы з’ехалі пасля дзвюх, і недзе гадзіны ў тры да варот пад’ехала машына. Казік адчыніў вароты, там стаяў ксёндз, не наш, незнаёмы, але Казік любіць усіх слуг Боскіх...

- Паліна, - перапыніў яе чэкіст, - пакуль хопіць, трэба шукаць Казіміра, куды яны маглі яго павесці?

- Не ведаю, яны ўсё пра нейкія паперы ў яго пыталіся. Ды ён і не аднекваўся, казаў, што ўсё ў парадку, і калі яны прыедуць заўтра - усё аддасць, толькі вось панам давядзецца раскашэліцца. Ксёндз з сабакамі забаўляўся, яны ў нас лютыя, а з ім неяк адразу пасябравалі. А другі мужык такі пануры, усё настойваў, каб паперы зараз жа муж прынёс. Дык не магу я зараз, кажа, далёка схаваныя і шмат іх, цэлы воз. А той ні ў якую: вядзі цяпер, а то горш будзе. Дастаў пісталет і Крабіка нашага застрэліў. Стрэліў, а гуку амаль ніякага і не было.

- Вось сволач! - абурылася Стэфанія.

- Паліна, а ў вас выпадкова зброі ніякай у хаце няма? - спытаў Вячаслаў.

- Павінна быць. Казік, прынясі татаву стрэльбу, - загадала яна сыну.

- Скарга, трэба спяшацца, і так ужо шмат часу страцілі, - шапнуў сябру на вуха Міхаіл.

- Во татаў карабін, ён зарэгістраваны, - горда сказаў старэйшы сын. Зірнуўшы на жанчын і малодшых, ён узяў Скаргу за рукаў і адвёў убок.

- Яны, напэўна, у прадзедаву схованку паехалі на квадрацыкле.

- А гэта далёка?

- Не, праз балацінку кіламетры з паўтара.

- Ты зможаш нас правесці?

- А як жа!.. Вось і табе зброя, дзядзька, - малы працягнуў Міхаілу загорнуты ў анучу рэвальвер. - Там пяць патронаў, - папярэдзіў падлетак.

- Стэфанія і Паліна, забірайце дзяцей, садзіцеся ў маю машыну і едзьце куды-небудзь у зацішнае месца. Ёсць такое?

- Ёсць, - за маці адказаў Казімір, - на наш стары ток, там і святло, і ежа, і вада ёсць, і не відаць ніадкуль. А я потым за вамі прыбягу, калі бацьку вызвалім.

Да схаванага падзямелля дайшлі хутка і моўчкі. Ужо зусім сцямнела. Выбраўшыся з балота на сцежку, яны ледзь не спатыкнуліся аб завалены набок квадрацыкл. Злева на строме віднелася нейкае някідкае, жоўтае святло.

- Тамака камень адвальваецца - і ў падзямелле можна пралезці, толькі бацька мне забараніў туды лазіць, сказаў: паміраць збяруся - усё табе пакажу і пакіну, а так знаць-ведай, але ўсярэдзіну - ні-ні.

- Давайце так, - прапанаваў Вячаслаў, - я запаўзаю першым, Міхаіл мяне страхуе, ты, Казімір, на ахове, вось табе карабін, патрон ужо ў патронніку, справішся?

- Крыўдзіш, дзядзька Вячка, ці я не сын свайго бацькі. - прымаючы зброю, важна адказаў хлапчук. - Тады вазьмі яго - з ім будзе зручней, - і працягнуў, дастаўшы з-за спіны, пісталет.

- Ну вы з бацькам і запаслівыя! А «ТТ» адкуль?

- Справа свойская, хутарская, у гаспадарцы ўсё калі-небудзь ды спатрэбіцца.

Да лазу падпаўзлі асцярожна. Скарга павольна зазірнуў унутр. Каземат асвятляўся вялікай лямпай, якая стаяла пасярод масіўнага стала. Казімір сядзеў на падлозе, правая рука яго была прыкаваная кайданкамі да ножкі стала. Незнаёмец корпаўся ў расчыненых скрынях каля сцяны. Падсвечваючы сабе вялікім ліхтарыкам, ён паспешліва перачытваў нейкія паперы, раздражнёна іх адкідваў убок.

- Ты, пан, скажы мне, што ты шукаеш? - па-польску пытаўся ў яго гаспадар. - Глядзі, колькі зла нарабіў: сабаку забіў, дзяцей і жонку напалохаў, ксяндза, боскага чалавека, у нядобрую справу ўцягнуў. Як сам далей жыць будзеш? Вунь мне галаву прабіў, а за што? За тое, што дабро вашае амаль стагоддзе бераглі? Я толькі пасля смерці бацькі і рашыўся зірнуць на тыя паганыя скрынкі...

- Заткніся, а то пашчу стужкай зяляплю! - агрызнуўся прыхадзень.

- Дзе золата, упрыгожванні, бранзалеткі, ланцужкі, пярсцёнкі розныя?

- Э, пан, чаго не было - таго не было, вунь паперы, сшыткі, узнагороды і пячаткі. Ніякіх залатых цацак.

Скарга вагаўся, не ведаючы, што рабіць. Бязгучна патрапіць у памяшканне практычна немагчыма. Той, каля сцяны, узброены, і зброя ў яго недзе пад рукой. Сунься ён на кукішках у гэтую пячору - першая ж куля яго. Не, трэба страляць першым. Лейтэнант прыцэліўся ў плячо паляку і націснуў на курок. Стрэл бухнуў у падзямеллі, як разрыў гранаты. З крыкам «КДБ Беларусі! Усім заставацца на месцах, супраціўляцца марна!» ён кінуўся наперад. Следам рынуўся Равіч.

Паляк лямантаваў ля сцяны і качаўся па падлозе. Яго скруцілі. Вы- звалілі Казіміра.

- У, морда, - паціраючы знямелыя ад сталёвага бранзалета запясці, пагражаў свайму крыўдзіцелю нядаўні палонны. - Казаў жа табе, тупагаловы, што твая грубасць проста так не пройдзе. Лепш бы ты яго, Слава, застрэліў, закапалі б - і справе канец. А цяпер вязі да ўладаў, адказвай, што ды як. Сюды давядзецца дурняў цягнуць. Бацька яшчэ ў зямлі не астыў, а я ўжо радавую схованку спаліў. Казіка, заразу, заб’ю! Вунь і зброю раздаў, і вас сюды прывёў. Ты дзе там, паскуднік, ашываешся? Вось толькі сунься сюды! А гэта хто з табой? - толькі цяпер заўважыўшы незнаёмца, які акуратна складваў у скрыні раскіданыя паперы, спытаў швагер.

- Сябар мой і пакупнік тваіх чарцяжоў. Дырэктар Нясвіжскага музея Равіч.

- А, ну гэты хоць навуковец, раскажа, што ды як. Толькі грошы ў яго ёсць? - і раптам нібы нешта яго прасвятліла. - Стой! А дзеці, жонка дзе мае!? Гэты мяне сюды прымусіў ехаць, а там ксёндз застаўся, можа, і не адзін, я не ведаю.

- Бацька, усе цэлыя, яны да нашага старога току паехалі.

- Ну тады добра, - з палёгкай уздыхнуў Казімір і ўжо не так грозна дадаў: - А цябе, падшыванец, яшчэ лупка чакае. Бяры наш квадрацыкл, там ён валяецца ўнізе, і гані па мамку ды ўсіх, каб, пакуль мы вернемся, стол накрылі.

- Добра, - адказаў з неахвотай Казімір малодшы, і неўзабаве неўздалёк залапатаў матацыклетны рухавік.

Рана ў ліхвяра аказалася несур’ёзная, косці цэлымі, толькі куля вырва­ла кавалак мяса з перадплечча. Пакуль Скарга накладаў жгут з абрыўка падабранай на падлозе вяроўкі, Казімір прыцягнуў аднекуль з далёкага кута вялікую, колеру хакі сумку з чырвоным крыжам збоку і фашысцкім арлом наверсе.

- Не можа быць! - ледзь не вырваўшы з рук сумку, усклікнуў Міхаіл.

- Ды яна ж новая! - расшпіліў і, падаючы герметычную ўпакоўку бінта, захапляўся, як хлапчук. - Я такія толькі на малюнках бачыў. Каштоўны, дарэчы, экспанат.

- Я вам яго падару для музея, у мяне яшчэ такая ёсць. Я, праўда, унутр да сёння і не заглядваў. - лагодна вымавіў гаспадар.

Перавязаўшы затрыманага, яго абшукалі, забралі дакументы і пасадзілі на крэсла з высокай спінкай каля стала.

- Я лейтэнант Камітэта дзяржаўнай бяспекі Скарга. Растлумачце мэту вашага знаходжання на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь.

- Я ніц не розумем, - моршчачыся ад болю, адказаў паляк.