Валерий Казаков - «Чорны кот»

- Ах ты, курва, не розуме ён! А ну, лейтэнант, адыдзі! - Скарга не паспеў нават зрэагаваць, як Казімір засвяціў сваім кулачышчам у вуха палонніку, той разам з крэслам грукнуўся на падлогу. - Ён жа, сука, мяне спадцішка ўдарыў, а потым пад пісталетам вадзіў, на жонку маю крычаў. Ох, пашанцавала табе, што ляжыш, а ў нас ляжачага не б’юць! Ды нічога, я цябе зараз падыму.

- Казімір, перастань, яго трэба дапытаць і даставіць у нашае мясцовае аддзяленне.

- Я яго зараз проста ў прыёмную самога апостала Пятра дастаўлю! - падымаючы дрыжачага ад страху чалавека, роў хутаранін. - Хоць. давай, рабі сваю справу, ты ўлада, хоць і радня.

Паляк больш не аднекваўся, а распавёў, што ў яго ў Англіі ў адной вёсачцы жыве далёкі сваяк, ён туды паехаў адразу пасля вайны, пра яго ўсе ўжо даўно забыліся.

- І вось, калі пасля чарговай адсідкі я выйшаў з турмы, дома мяне чакаў ліст ад таго родзіча і чэк на тысячу фунтаў, каб мог да яго даехаць. Туманным быў ліст, калі б не гэтая блытаніна, можа быць, нікуды і не паехаў бы. А так стала цікава, ды і за Ла-Маншам я яшчэ ніколі не быў, вось і паехаў. Знайшоў дзеда, і стары мне распавёў пра гэтыя скрыні, казаў, што ў іх шмат каштоўнага. Усе, хто пра гэты схрон ведалі, памерлі ўжо, ён адзін застаўся. Толькі пароль забыўся, там нешта пра каня трэба было сказаць. Вось і ўсё, - скончыў ён свой расповед. - А тут некія старыя паперы. На якога д’ябла яны мне здаліся! Паслухайце, ну дурнаваты я, адпусціце вы мяне. Нічога мне з гэтага дабра і не трэба, пакіньце ўсё сабе, а я да Брэста даеду, а далей пешшу дадому. Я ж касцельны паломнік, там у мяне. - ён паказаў на гаманец з дакументамі, - і паперка адпаведная ёсць.

- А ксяндза таго адкуль ведаеш? - спытаў Казімір ужо без злосці.

- Дык жа мне ён нейкі сваяк... Ён будзе маўчаць. Ён як убачыў забітага сабаку, дык ледзь не самлеў. За сабаку, мусіць, я заплачу, - пакасіўся на Казіміра, - ці ў ксяндза шчанюка вазьмеце, ён добрых сабак выводзіць.

- Ну вось, а вы кажаце: каштоўнасцяў няма, - адазваўся каля сцяны Равіч. - Няшмат, але ёсць. - Ён падышоў і кінуў на стол чатыры пачкі даляраў. - Пяцідзясяткі, сорак трэцяга года. Там яшчэ цюк рэйхсмарак і такі ж скрутак сталінскіх чырвонцаў, але апошнія ўяўляюць цікавасць толькі для музеяў і вузкага кола калекцыянераў.

- Зялёныя, - глытаючы сліну, ажывіўся паляк, якога па дакументах звалі Станіслаў Чарык. - Гэтыя грошы заўсёды ў цане, калі б іх не надрукавалі. У амерыканскім банку памяняюць адзін да аднаго, а можа, і прыплацяць за старадаўнасць.

- Вось ты іх і будзеш мяняць, думаю, пятнаццаццю тысячамі і абы- дзешся, - падсоўваючы да няўдалага шукальніка чужых скарбаў пакункі, катэгарычна прамовіў Казімір. - Давайце адпускайце яго - і хай сабе коціцца ў сваю Польшчу. Толькі трэба завесці яго ў Баранавічы на станцыю. Там, здаецца, гадзіны ў тры цягнік ідзе да Варшавы.

- Казімір, я гэтага дапусціць не магу. Гэты крымінальнік са злым намерам пракраўся на нашу тэрыторыю, пагражаў тваёй сям’і, нанёс табе сур’ёзныя траўмы, пасягаў на каштоўнасці, якія належаць нашай дзяржаве, ды і калі адпусціць яго - невядома, чаго ён яшчэ наробіць.

- Не, не, пан, я зараз да Польшчы. Мне таго, - ён матнуў галавой на грошы, якія ляжалі на стале, - надоўга хопіць. Там, у валізках, ёсць картка фотографічна, я там іх отклал збоку, там мой свояк млад, ён слёзна прасіў даць яму ту картку і ордэн Арла Мілітары з паперамі на его імя. Там вшыстко ест. Я панам Богам клянуся, што з’еду да Польшчы і дале да Англіі.

- Вячак, давай паверым хлопцу, хай дахаты вяртаецца. Давай вылезем з гэтай каморы на свет божы.

Звонку панавала ноч. Месяц яшчэ не ўзышоў, але месца яго нараджэння ўжо набрыняла срэбным таямнічым святлом. Слязлівыя кропелькі высокіх летніх зорак міргалі ў недаступнай, бяздоннай вышыні. Сотні пахаў нагрэтых за дзень траў, дрэў, кветак ды імхоў шчодра аддавалі сябе начной прахалодзе.

- Хвала Езусу, усё абышлося, - перахрысціўся Казімір. Я цябе, вядома, разумею, у цябе служба, але служба і жыццё - гэта не заўсёды адно і тое ж. Ну адвязеш ты гэтага небараку да свайго “пільнага вока” - і што далей? Ні я, ні жонка мая нічога пісаць не будзем. А дабро гэтае чужыя людзі прыедуць і забяруць сабе і начальству на падарункі. Можа, і мяне зацягаюць, а можа і ў турму пасадзяць. Ты галавой падумай. Ты што - Паўлік Марозаў, каб сваіх у засценак саджаць?

- Усё правільна кажа твой сваяк, - зашаптаў знізу Міхаіл, прымусіўшы іх здрыгануцца, - падымеш шум - і ўсё. Бяды не абяромся. Напэўна, ты са сваёй канторай яшчэ як радавы грамадзянін не сутыкаўся? Сілавікі толькі ў кіно ветлівыя, разумныя і бескарыслівыя. У рэчаіснасці ўсё больш пошла. Не трэба, Слава, падымаць шум, не патрэбна. Ды і сам ты гэта разумеет.

Скарга разумеў і сяброў, і іх аргументы, але ўбітае ў яго маладыя мазгі паняцце абавязку перад дзяржавай і перад канторай не давала магчымасці проста так зганьбіць гонар афіцэра. Трэба было шукаць нейкі кампраміс, але кампраміс паміж абавязкам службы і чалавечым жыццём, як казаў Ягор Кузьміч, непазбежна вёў да здрады. Тут ужо ці - ці. Вячаслаў на імгненне ўявіў вочы Стэфаніі, калі на запясцях яе брата клацнуць кайданкі. А Казімір можа і насамрэч загрымець, чаго-чаго, а артыкулаў у нашым крымінальным кодэксе па-ранейшаму хоць адбаўляй. Пры чым тут ці - ці! Вайна, ці што? Доўг таксама чалавечным павінен быць, ды і навошта такі доўг, калі ён разбурае жыццё простых людзей? Яму раптам прыгадаліся словы дзеда, калі той даведаўся пра рашэнне ўнука паступаць у школу КДБ: “Глядзі, не дай ім сябе перакаваць, а галоўнае - не дай знявечыць душу”. Вось і рвіся цяпер...

- Толькі везці гэтага субчыка трэба не на вакзал, а да нашага ксянд­за, - парушыў ход яго думак Равіч. - З гэтым святошам таксама варта добранькую размову правесці, а то, глядзі, да сваіх калегаў пабяжыць па дапамогу. Ён і так у апошні час вакол іх трэцца...

- Ці яны каля яго. Добра, хай будзе па-вашаму, - цяжка ўздыхнуўшы, Скарга гучна ляснуў сябе па каленях. - Цягніце гэтага лаўца жэмчугу наверх, і так пакуль выберамся - днець пачне.

- Ты ж разумеет, што без чарцяжоў ехаць мне нельга, сам бачыш, як усё паварочваецца. Хай ужо лепш у мяне ў сейфе ляжаць, цалейшымі будуць, - папрасіў Міхаіл.

Каб жанчыны не вохкалі, палоннага паляка адразу пасадзілі ў аўтамабіль, пакінуты ля ніжняга дома. На ўсялякі выпадак прымацавалі папружкай.

- Ты тут дурыць не ўздумай, - гледзячы, як сябры паспешлівым крокам пайшлі па сцежцы да верхняга дома, папярэдзіў пасажыра Казімір. - Я больш добрым не буду, заб’ю палкай, як скаціну, і закапаю ў жывёльным могільніку. Побач з хворымі свіннямі будзеш спачываць. Ты зразумеў?

- Вшістко розуме, пан. Я так пану ўдзячны за ласку! Я не дурань, і за пенёнзы дзякуй. А тэй лейтэнант не звязе мяне да энкавэдэ?