Валерий Казаков - «Чорны кот»

- Паслухай, а што гэта за мужык барадаты, з якім баба счапілася? - спытаў Ягор начальніка.

- Дык то ястрабок з раёна, быў у нас у райцэнтры ў радні, вось мае хлопцы яго і прыцягнулі. Добра, што стральбы не пачалі і нікога не паранілі. Таго барадача я, як і ты, упершыню бачыў. Ён мне самому не спадабаўся. Слізкі нейкі. Але і баба тая, хачу сказаць, сцярвозіна яшчэ тая! Без дрыжыкаў на нябожчыка глядзець не магла, а трымалася, і выгляду не падае, што знаёмая з забітым. Дай ёй аўтамат - перабіла б нас і вокам не міргнула. Я на такіх кабетак у нас на Букавіне наглядзеўся. За свайго каханага нікога не пашкадуе. Ну нічога, вось цяпер начальству дакладзем, усю гэтую кампанію справодзім і выдыхнем спакойна.

Начальства пахваліла за ліквідацыю ворага і паабяцала ўсіх удзельнікаў заахвоціць. Праз паўгадзіны патэлефанаваў Мінск з віншаваннямі. У абед з Гродна прыйшла машына па труп і па бандыта, якога скруцілі ў лесе, ды і скандальную кабетку забралі. Прыехаў на сваім “Опелі” і начальнік абласнога ўпраўлення са сваім намеснікам. Усе былі задаволеныя і ў прыўзнятым настроі. Амаль кожныя паўгадзіны тэлефанавалі са сталіцы і патрабавалі ўсё новых падрабязнасцяў. І падрабязнасці адразу з’яўляліся, асабліва пасля прыбыцця абласнога начальства.

Да шаснаццаці гадзін карціна знішчэння бандгрупы Яўгена Джыхара, капітана вермахта і маёра беларускай вызваленчай арміі, выглядала наступным чынам: райаддзелам, узмоцненым дасведчаным аператыўнікам з Мінска, пад кіраўніцтвам начальніка абласнога ўпраўлення падпалкоўніка Тарасевіча была спланаваная і праведзена аперацыя, у ходзе якой на меркаванай яўцы бандыта была засада. Бандыты блакаваныя. Падчас боесутыкнення два затрыманыя, Джыхар у перастрэлцы забіты, з нашага боку стратаў няма, адзін супрацоўнік лёгка паранены.

У параненыя запісалі малодшага лейтэнанта Пышку, які з мітусні глы- бока разадраў бок, зачапіўшыся ў нейкім хляве за цвік.

Як і належыць у такіх выпадках, абмыўшы паспяховую справу, выйшлі праводзіць начальства ўжо ў паўзмроку.

- Яшчэ раз дзякуй табе, Рыгор Арцем’евіч! - моцна паціскаў руку начальнік упраўлення. - Малайчына! Я ж сваё абяцанне не забыўся. За тыдзень падбяру табе замену - і ўсё, давай у Гродна! Рады?

- Таварыш палкоўнік, а можа, не трэба мяне, ну таго, у горад... Нам з жынкай і тут добра. Ды і сельскія мы людзі, каго-небудзь сюды гарадскога паставіце, дык ён жа пакутаваць будзе, якая тут яму работа? Мне б маёрскую зорку на пагон і прэмію, каб хатку падрамантаваць, і ўсё.

- Ох і хітры вы народ, хахлы! Лычку сваю не ўпусціце! Ну, на тым і дамовіліся, - з відавочнай палёгкай вымавіў начальнік. - Будзе табе, ка­штан, і маёр, і прэмія. Вы сёння асабліва не піце, як бы з лесу не прыйшлі паквітацца за гэтага падонка.

Начальства з’ехала, сядзець за сталом асабліва не хацелася, ды і стаміліся ўсе за гэты такі доўгі і цяжкі дзень, так што, выпіўшы па пары чарак, сталі разыходзіцца. Ад прапановы Рыгора ісці начаваць да яго Ягор катэгарычна адмовіўся. Выпіўшы яшчэ з дзяжурным чаю, ён пайшоў спаць у свой пакойчык. Ледзь галава кранулася цвёрдай, як камень, падушкі, капітан праваліўся ў бяздонны сон, які гадзіны праз дзве выштурхнуў яго назад у душную рэчаіснасць пакоя. Сэрца калацілася ад нейкага незразумелага страху, ліпкі, агідны пот каціўся па лбе, шчоках, шыі, падушка была вільготнай ад яго. Перавярнуўшы набіты ватай прастакутнік, запраўлены ў казённую з чорнымі штампамі навалачку, ён сеў на ложак, выцерся ручніком і пачаў услухоўвацца ў цішыню ночы. Не, усё нібыта спакойна, дзяжурны не спіць, толькі што прайшоў па калідоры, загрымеў імбрыкам.

“Пайду і я гарбаты глытну, а то мешаніна з гарэлкі, начальніцкага каньяку і мясцовай самагонкі на мае мазгі зусім дрэнна дзейнічае”.

Гадзіннік у дзяжурцы паказваў палову на трэцюю.

- О, таварыш капітан, самы сон, а вы на нагах, - падсоўваючы вайсковую эмаляваную кружку, узрадавана прамовіў старшы лейтэнант. - Чай добры, грузінскі, у сельпо завезлі, так што мы ўсе ім атаварыліся.

- Не спіцца нешта, напэўна, старэю... За чай дзякуй. Усё ціха?

- Ды, здэцца, цішыня, толькі вось з паўгадзіны назад сабакі разбрахаліся там, дзе гэтага нацыяналіста застрэлілі. Я нават на ганак выйшаў. Нічога, пастаяў, паслухаў, ды скора і сабакі брахаць перасталі. Вартавы сказаў, што гэта яны ўжо другі раз там заліваюцца.

- А вартавы адкуль узяўся?

- Дык мы ж праз плот з міліцыяй размешчаны, а ў іх пры ўзмацненні заўсёды вартавыя стаяць. Яшчэ адзін пост ля райкама партыі і райвыканкама, і адзін на выездзе з горада.

- Сапраўды добры чай, дзякуй, аж аджыў. Ты ведаеш, пайду я прайдуся на той канец, дзе сабакі брахалі. Мяне нейкія кепскія прадчуванні яшчэ з учарашняга дня грызуць.

- Цур мяне! Таварыш капітан, не трэба вам нікуды хадзіць, ды яшчэ аднаму. Пра гэтага Джыхара ў нас рознае распавядаюць, байкі, вядома, але ўжо вельмі страшныя. Я і сам бачыў, што ён з людзьмі рабіў, на такое чалавек няздольны! Кажуць, ён нікога не шкадаваў, ні сваіх, ні чужых. Аднаму паліцаю яшчэ пры немцах уласнаручна язык адрэзаў, за тое, што ён па-руску з ім загаварыў. Простых сялян ніколі не чапаў, усё, што нарабаваў, раздаваў людзям. Многія яго ў нас заступнікам лічылі. Песні народныя любіў і сам нядрэнна спяваў. Не хадзіце вы нікуды, капітан, вунь лепш яшчэ чайку - і на бакавую. Ведаеце, - лейтэнант нават панізіў голас, - у нас старыя бабы кажуць - пярэварацень ён, гэты Джыхар, і проста так забіць яго немагчыма.

- Старлей, колькі табе гадоў?

- Хутка дваццаць чатыры...

- Ты камуніст?

- Не, пакуль толькі кандыдат, а што? У лістападзе тэрмін кандыдацкі канчаецца...

- Тады якія пярэваратні? Гэта ніяк не ўкладаецца ў матэрыялістычную тэорыю свету. Ты гэта кінь, містыку ў нас у канторы ой як не любяць.

- Ды якая тут містыка! - дзяжурны ўстаў і нават зашпіліў каўнер гімнасцёркі. Яго злёгку рабаціністы твар пачырванеў. - Ды я сам сведка. Мы яго на адным хутары падпільнавалі. Двух ягоных хлопцаў забілі і ў яго куль пяць дакладна ўсадзілі, нас жа восем чалавек было. Бачылі, ён упаў ля хлява. Мы туды бягом, крывішча на траве, а Джыхара няма. Усё абшукалі - няма, як скрозь зямлю праваліўся. Мы той хлеў са злосці нават спалілі. Вось, а вы - містыка, містыка. У мяне, між іншым, па марксісцка-ленінскай філасофіі пяцёрка. А гэты гад, пярэварацень ён ці не пярэварацень, недзе праз месяц прыйшоў у дом да старшыні сельсавета, які тады нам шапнуў пра той хутар, і перабіў усю яго сям’ю! Усю, разумееце? Пасек і старых і малых, ногі адсёк і як кумпякі вэндзіць павесіў у вяндлярні за хатай, а галовы на частакол насадзіў. Вось вам і ўвесь матэрыялізм.

- Прабач, старшы лейтэнант. Дзіўны ён нейкі атрымліваецца чалавек, гэты бандыт: то людзям дабро раздае, песні спявае народныя, а то горш за лютага звера, так ці не?