Komil Allamjonov - Allamjonov aybdor

Keyin meni FVV matbuot xizmatiga ishga chaqirishdi. Bu hayotimdagi birinchi haqiqiy omad edi. FVV binosi shaharning qoq markazida, hozirgi Senatning oʻrnida joylashgandi. Bu vazirlikka kirish ham xuddi MTRK binosiga kirishdek qiyin boʻlgan. Ochigʻi, men «Davr»dan hecham ikkilanmay, jon deb ketdim. FVVdan guvohnoma, forma berishdi, bosh mutaxassis lavozimiga tayinlashdi. Qanchalik omadim kelganini xayolga ham keltirish qiyin – men oʻsha paytda oʻzboshimchalik bilan «zachyotka»ga baho qoʻyganim uchun institutdan haydalgandim.

MTRK apparat studiyasida «Soliq xizmati» koʻrsatuvini yozib olish jarayoni.

Men oʻqimoqchi boʻlgan OʻzMU jurnalistika fakultetiga kirish qiyin, konkurs katta edi. Kirishimga koʻzim yetmadi, tinchgina Sanʼat institutining rejissorlik fakultetiga hujjat topshira qoldim. Rejam oddiy edi – bir yil oʻqib, keyin jurfakka «perevod» qilaman. Oʻqishga kirishdan koʻra koʻchirish osonroq. Rektorning menga munosabati juda yaxshi edi, ammo ikkita fandan kuzga qoldim. Bittasini-ku, kursdoshim Dilmurod bilan amalladik – baho qoʻyib berishga domlani koʻndirdik. Buyam lekin oson boʻlmadi, chunki xuddi shu odam meni deb dekan oʻrinbosari lavozimidan olib tashlangan va oddiy oʻqituvchi qilib qoʻyilgan edi. Men uning ichib yurishini rektorga chaqib berganman. Shunda ham domla menga yordam berdi. Sahna nutqi fanini esa «yopolmay» qol-dim. Oʻqituvchi opaxon dam olishga ketibdi. Shu fandan baho olmasam, oʻqishni koʻchirib boʻlmas ekan.

Somsaxonada oʻrtogʻim bilan «zachyotka»larimizga birpas qarab oʻtirdik. Men somsadan bir tishlab, daftarchaga «uch» bahoni oʻxshatib chizdim. Somsaga qoʻshib insofniyam yevorganim yoʻq, «besh» emas, «uch» qoʻydim, xolos. Keyin oʻrtogʻimga ham boplab chizib berdim. Oʻzimizcha, bu ayolning ham bolalari bordir, bizni toʻgʻri tushunsa kerak, taqdirimiz hal boʻlyapti-ku, kelganida hammasini ochiq aytib beramiz, u bizni kechiradi, debmiz. Hujjatlarni topshirdik. Buyogʻiga buyruqni kutish qoldi.

Ikkinchi sentabr kuni opaning oldiga bordik. Gapni uzoqdan boshladim: oilada yolgʻiz oʻgʻilligim, ota-onam meni odam boʻlsin deb, ToshDUga7 kirishimni bir umr orzu qilgani…

– Nima demoqchisan? – soʻradi Xatira opa.

– Biz oʻqishni koʻchirmoqchi edik. Siz dam olishga ketgan ekansiz. Shunga, nomingizdan oʻzimizga «uch» baho qoʻyib… Uzr endi, opa…

Toʻgʻrisini aytsam, Xatira opaning bunchalik jahli chiqishini kutmagandim. Xuddi men «zachyotka»ga baho emas, vasiyatnomasiga qalbaki imzo qoʻygandek, birdaniga portlab ketdi.

– Bu nimasi, Komiljon? Axir bu jinoyat-ku! Noqonuniy ish qilgansiz!

Xatira opa gapirgani sayin nima ish qilib qoʻyganimni, qalbaki «uch» arzimagan narsa emasligini tushunib yeta boshladim. U bizni rektorning yoniga sudrab bordi: «Agar bu ikkovini hoziroq institutdan haydamasangiz, men ketaman!» – deb shart qoʻydi. Qattiq turib oldi. Chunki talabaning, ustiga ustak kelajakda mafkurani belgilaydigan talabalarning yolgʻonini kechirib boʻlmaydi. Shuncha yalinsak ham, opa koʻnmadi. Ikki oyogʻini bir etikka tiqvoldi. Pul ham, tanish-bilish ham yordam bermadi.

Onamni chaqirtirib, shartta: «Oʻgʻlingiz institutdan haydaldi», – deb eʼlon qilishdi. Oʻsha yerning oʻzida hushlaridan ketib qolmasinlar ishqilib, deb qoʻrqib turdim.

Oyim bilan Kosmonavtlar xiyobonidan jimgina yurib ketyapmiz. Kayfiyat rasvo. Sekin gap boshladilar:

– Mayli, Komiljon. Bildim, sendan katta odam chiqmas ekan. Oʻzi rabochiyning bolasi rabochiy boʻlar ekan-da. Hechqisi yoʻq, hozir adangning ishxonalariga boramiz, seni oʻzlariga yordamchi qilib oladilar. Hunarli boʻlish ham yaxshi narsa. Moshina tuzatib non topasan.

Undan koʻra, tarsaki tushirganlari ming marta yaxshi edi. Onamning bor umidlari mendan, menga ishonardilar. Men boʻlsam shuni bilib turib, pand berdim.

2002-yil

Mana endi chalamulla talabani vazirlikka ishga olishyapti. Xatira opadan koʻpam xafa boʻlmadim. Bu voqeadan katta saboq oldim, qaysidir maʼnoda oʻsishimga ham shu sabab boʻldi. Eng asosiysi, yolgʻon ertami-kechmi fosh boʻlishini vaqtida tushunib yetdim. Yolgʻonni ichingda saqlab, qachondir oshkor boʻlishidan qoʻrqib yashagandan koʻra, qilmishingga yarasha oʻsha zahoti jazo olgan yaxshiroq ekan. Boshida FVV formasida, guvohnomamni koʻtarib Xatira opaning oldiga bormoqchi boʻlib yurdim. «Mana, kim boʻlganimni bir koʻrib qoʻying…», – degim kelardi. Vaqt oʻtib, mening kelajagimga aynan Xatira opa turtki berganini tan oldim. U ustozning oldiga anchadan keyin bordim. Nimalarga erishganimni gapirib berdim. Lekin suhbatimiz umuman boshqa ohangda boʻldi.

U vaqtda esa mendan baxtli odam yoʻq edi. Hamma orzularim ushala boshlagan, oldinda meni omadli parvoz kutayotgandek edi.

Bu shiddatli parvoz toʻqqiz yil davom etdi. Shuncha yil har bitta ikir-chikirga eʼtibor beradigan, talabchan perfeksionistning qoʻl ostida jonimni berib, bayram, dam olish nimaligini bilmay ishladim. Yo hammasini qoyil qilib qoʻyasan, yoki umuman keraging yoʻq. Oʻshanda bir narsani sezganman – oʻzimga dushman orttirishga usta ekanman. Bu «fazilatim»dan umr boʻyi qutulolmadim.

FVV matbuot xizmatida. «Qamchiq» maxsus qidiruv-qutqaruv boshqarmasi faoliyati haqida reportaj tasvirga olinyapti.

Bir yil ichida FVVning axborot tizimini yaxshigina oʻzlashtirib oldim. Mendan doim yangi gʻoyalar qaynab chiqar va ular Parpiyevga maʼqul kelardi. Muhimi, men bu gʻoyalarni roʻyobga chiqara olardim. Lekin kimdir ishimga aralashsa chidolmasdim, vazir oʻrinbosarlari bilan tengma-teng gaplashar edim. Bir yilda ishini qoyil qilib bajaradigan mutaxassis deb hisoblay boshladim oʻzimni. Qizigʻi, mening hech kim bilan ishim boʻlmasa ham, atrofdagilar nimagadir nuqul mening ishimga aralashar edi. Bu xuddi osh pishirish uchun oshpaz chaqirib qoʻyib, keyin uning tepasida turib, «guruchini kam sopsan, yogʻni koʻp quyvoribsan», degandek gap. Indamay, oʻziga qoʻyib ber, oldin oshni damlasin, oʻxshata olmasa, ana undan keyin tanqid qil! Yoʻq, men bir ish qilsam, hamma burnini suqishi shart! Bunga chidolmasdim, shuning uchun Komil Allamjonovni betgachopar, oʻjar deb bilishardi. Bir ahmoq yoki tantiq boʻlsam ham mayli ekan, ammo men ishimni qoyillatib bajarardim! Hamma mening «surbetligim» sababini qidira boshladi.

Hatto hukumatdagilar ham oʻylashib gaplashadigan, uncha-munchani yaqiniga yoʻlatmaydigan, kamgap, odamovi Parpiyev nima uchun bolasi tengi bu yigitchani yetaklab yurganini hech kim tushunmasdi. Oldiniga FVVga ishga oldi, keyin Bojxona qoʻmitasiga, undan keyin Soliq xizmatiga. Bu bolaning nimasiga ishonadi? Qarindoshi ekani aniq! Qarabsizki, bu bola generalning jiyani ekan, shuning uchun uni koʻtarkoʻtar qilyapti, degan mish-mishlar tarqaldi. Bu gaplarga mixday dalil ham topildi, Parpiyev – andijonlik, otasi Margʻilondan. Mening bobom ham asli fargʻonalik. Demak, amaki-jiyanmiz! Vodiyda hamma bir-biriga qarindosh, begonasi yoʻq.

Многие люди не понимают, что доверие зарабатывается трудом, а лояльность – хорошим и справедливым отношением. Им даже в голову такое не может прийти, они могут оправдать доверие только родственной связью.

Aslida generalning ishonchiga kirganimning sababi oddiy. U juda qattiqqoʻl edi. Yolgʻonni, xatoni kechirishi qiyin, soxtalikni yomon koʻrardi. Mening adashishga haqqim yoʻq edi. U na shaxsiy hayotim, na boʻsh vaqtim boʻlishini tan olar, oʻzi ham tinimsiz ishlar, boshqalarni ham tindirmasdi. Men ham xuddi shunday ishlardim. Qila olmayman, qoʻlimdan kelmaydi, charchadim, uyga, oyimning oldiga borgim kelyapti, deyishim mumkin emasdi. Uning ishonchini oqlashim shart edi. Buyruqlarini soʻzsiz bajarardim, eʼtiroz bildirmasdim, erinchoqlik qilmasdim. Botir Rahmatovich professional xodimlarning qadriga yetardi. Shunday ishlaganim, doim unga yoqadigan natijani bera olganim uchun ham meni bir tashkilotdan ikkinchisiga oʻzi bilan olib yurar edi. Unga «jiyan» ekanimni keyinroq, «Uzmetronom»dagi 8maqoladan bildi.

Ishonch mehnatning orqasidan, sadoqat esa yaxshi va adolatli munosabat tufayli keladi. Lekin buni koʻpchilik tushunmaydi. Odamlar faqat qarindoshlarga orqa qilish mumkin deb oʻylashadi.

Parpiyev FVVdan ketganidan keyin men ham u yerda uzoq ishlamadim. Lekin bu tashkilotning axborot xizmati saviyasini aynan men yangi bosqichga koʻtardim, deb oʻylayman.

U paytda odamlar FVV haqida hech nima bilmasdi, umuman, qutqaruvchilar borligidan ham bexabar edi.

Boshqarma boshligʻi polkovnik Ergash Ikromov tozalikka katta eʼtibor berardi. U boshqarmaga kirib kelganida hovli chinniday boʻlishi, kabinetida isiriq tutatilishi shart edi. Idora hovlisiga har kuni suv sepib, supurib qoʻyilar, qutqaruv mashinalari yaraqlab, biror marta ishlatilmagan texnika yap-yangiligicha turardi.

Boshida ishimiz koʻzga koʻrinishi uchun oldin boʻlib oʻtgan voqealarni sahnalashtirib, tasvirga oldik. Xuddi kinolardagidek, «jarohatlangan» haydovchilarning yuziga qon oʻrniga ketchup surtilardi. Suv toshqinlari, yongʻinlarni oʻquv mashqlariga oʻxshatib uyushtirdik. FVV qanday ishlayotganini koʻrsatish uchun bu qahramonliklarni efirga berdik. Keyinchalik joylarga kamera bilan borib, favqulodda vaziyatlarni jonli tarzda suratga oladigan boʻldik.

Koʻrsatuv ommalashib, odamlar Qutqaruv xizmatining 050 raqamiga qoʻngʻiroq qila boshladi. Qutqaruvchilarning qoʻli qoʻliga tegmasdi: liftda qamalib qolganlar bormi, quduqqa tushib ketgan mushuk bormi…

Esimda, bir kishi «Jemchug»9 doʻkoni tepasidagi uyning toʻqqizinchi qavatidan oʻzini tashlamoqchi boʻlibdi. Turli xizmat vakillari yetib keldi, qutqaruvchilar uni zoʻrgʻa toʻxtatib qolishdi. «Odam hayotga bir marta keladi, hali hammasi zoʻr boʻladi», – deb yaxshi gapirib, xuddi Amerika kinolaridagidek rosa toʻrt soat nasihat qilishdi. Oxiri amallab koʻndirishdi. Pastga tushganida esa ketiga boplab tepib, soʻkib-soʻkib, oʻz joniga qasd qilgani uchun jinnixonaga yuborishdi. U shuncha odamning toʻrt soat vaqtini oʻgʻirladi!

Koʻpincha qutqaruvchilarni avariya boʻlgan joylarga, mashina ichida qolib ketgan odamlarni chiqarib olish uchun chaqirtirishar edi. Biz bu vaziyatlarni efirda koʻrsata boshladik. Orada DAN xodimlarining kamchiliklarini ham gapirib oʻtadigan boʻldik. U paytda FVVga vazir qilib Baxtiyor Subanov tayinlangan edi. Oldin Ichki Ishlar vaziri oʻrinbosari lavozimida DAN sohasini nazorat qilgan Subanov xuddi sobiq hamkasblaridan oʻch olayotgandek boʻlib qoldi.