Тарас Ходкевич - Сад у квеценi (на белорусском языке)

- Хто гэта? - Антось знаў, аб кiм iшла гаворка, але знарок прыкiнуўся, быццам не памятае такога.

- Аграном наш.

- А-а...

- Кажа: зайшоў бы, але дзядзька Антось штосьцi непрыязны да мяне, гаварыць не хоча. Недалюблiвае, вiдаць.

- Праўду кажа. Недалюблiваю.

- Завошта?

- За тое, што фанабэрыцца, нiбыта ўсё ведае. Матчына малако на губах не абсохла, а ўжо камандуе, як сталы. З акадэмii цi адкуль яшчэ там, падумаеш...

- Дарэмна ты, тата, - запярэчыла Гануля. - Чалавек ён старанны i сумленны. Так, скончыў акадэмiю, а гэта ж значыць што-небудзь! Ясна, нямала ведае i павучыць iншага можа... Ды зiрнуў бы ты, як у нас усё дагледжана ў садзе... Цвету сёлета, як нi ў адну вясну.

- Ладна ўжо... А вось цi ведаеце вы, што халадэча насоўваецца? Ударыць замаразак - i што з вашага догляду...

- А ў нас пасты на ноч ставяцца.

- Пасты-ы... Да ранiцы гулi ў клубе, а потым не разбудзiш. Хiба я не ведаю?

- Ах, дарэчы, - схамянулася Гануля, - мне якраз у клуб трэба збегаць... Павячэраю потым.

Яна зайшла ў другi пакой, выйшла адтуль у цёмным шоўкавым плаццi, наверх якога была надзета ярка-чырвоная, з белымi ўзорчыкамi вязаная кофтачка, пакруцiлася перад люстэркам i шмыганула праз сенцы на вулiцу.

- Бегай, бегай, дзеўчанё, - дабегаешся, - незычлiва праводзячы яе позiркам, уголас вымавiў Антось, хоць у душы адчуваў, што злавацца на дачку не было падставы.

- Ох i бурклiвы ты стаў, бацька, - папракнула яго Прасення, несучы з сенцаў гладыш свежага малака. - Усiм ты незадаволены, да ўсяго чапляешся. Цi ты хочаш, каб i Ганулька сядзела з табой i вохкала, слухаючы цябе? Няхай i пагуляе дзяўчына. Глядзiш - i зяць добры знойдзецца.

- А-а, знойдзецца якi-небудзь ветрагон на тваю галаву.

- Чаму на маю, а твая - дзе?

- Ат, - махнуў рукой Антось. - Давай вячэраць.

Яны моўчкi павячэралi, потым Прасення паслала старому пасцель i, калi ён раздзеўся i лёг, доўга i старанна расцiрала яму спiну. Скончыўшы, пайшла яшчэ завiхацца па гаспадарцы. У хаце стала цiха, чулася толькi шорганне ног Прасеннi, ды аднатонна цiкаў маятнiк гадзiннiка на сцяне. На гадзiннiку былi намаляваны яблынi ў квеценi, але як далёка было гэтаму малюнку да таго, што бачыў Антось у гэтыя днi ў садзе.

Цiшыня ўсталявалася i на двары. Да вокнаў тулiўся сiняваты змрок зорнага вечара. Вёска паволi засынала. Антосю ж не спалася. Неадчэпныя думкi адганялi сон. Здавалася, усё ўжо даўно i колькi разоў перадумана i ўзважана - i мiнулае i сённяшняе, а ўсё роўна...

Успамiналiся сыны - адзiн з iх, старэйшы, загiнуў на фронце. Вясной, у апошнi дзень вайны. Дзесьцi далёка, каля горада Прагi, ляжыць ён у братняй магiле. З'ездзiць бы як-небудзь да той магiлы, пакланiцца ёй, паплакаць ды пасадзiць яблыньку, нашу, кучаравую, пладаносную - хай бы цвiла кожнай вясной пышна, сонечна. Але шлях далёкi, не пад сiлу старому... Другi сын працуе ў горадзе, у яго свая сям'я, двое малых ружовашчокiх хлапчукоў. Ды нешта даўно ён не пiша...

Думалася i пра Ганулю, адзiную дачку, якая, нiбы ранняе сонейка, свяцiла цяпер у хаце. Два гады таму назад яна скончыла дзесяцiгодку, у iнстытут не паступiла i не надта шкадуе аб гэтым. Вясёлая, спрытная. Любiць працу ў садзе, у бацьку пайшла. Хто ўжо хто, а Антось ведае, што значыць любоў да яблыневай квеценi, да шэлесту лiсця, да глухiх удараў, калi падаюць долу выспелыя крутабокiя налiвы; гэта ж, як музыка!

У дрымоце яму здалося, што ён чуе гэтую музыку вырашчанага iм саду.

Сон змарыў знянацку, але як быццам на адзiн мiг. Штосьцi як бы штурханула Антося ў сэрца, падхапiла, i ён, не чуючы болю ў спiне, устаў i пачаў адзявацца. Са здзiўленнем пазiраў па акно, праз якое лiўся той жа сiнявы паўзмрок - вечар гэта цi свiтанне?.. Затым крадком заглянуў у Ганульчын пакой - ложак яе быў пусты. "Калi яна паспела ўстаць? Цi яшчэ не вярталася з клуба?" - прыгадаўшы ўчарашнюю размову, захваляваўся ён, схапiў кiёк i, асцярожна ступаючы, працiснуўся ў дзверы на двор.

- Куды ты, бацька? - ужо за парогам пачуў ён голас Прасеннi з-за печы.

- Я зараз, зараз... Спi.

- От жа неўтаймаваны!

"Так яно i ёсць: мароз!.. Ах, лiха ж на яго!" - увесь скалануўся Антось, удыхнуўшы сухое халоднае паветра. Каля плота на зазелянелым дзiрванчыку i дзе-нiдзе на градках у агародзе блiшчаў iней. Стаяла цiшыня, нi ветру, нi гуку - i была яна такая, быццам усё вакол застыла ў нябачна-празрыстых iльдзяных крышталiках. Антось, забыўшыся на спiну i на колiкi ў грудзях, часта-часта тыцкаючы кiйком у зямлю, подбегам скiраваў праз агарод у калгасны сад, i тут ноздры казытнуў пах дыму.

"Чакай, што ж тут такое?.." Свiтанне павольна зганяла ноч. У густа-сiняй смузе вырысоўвалiся, злiваючыся ў суцэльнае хвалiстае мора, белыя аблачынкi квеценi. Сiнява не зацьмявала iх, але - што дзiўна - яна гойдалася, разлiвалася струменнямi i струменьчыкамi, набываючы месцамi цьмяна-шэрае адценне, узнiмалася ўгору. "Дым, дым!" - ледзь не крыкнуў узрадавана Антось i цяпер заўважыў удалечынi памiж ствалоў дрэў слаба тлеючыя дымныя агеньчыкi i сям-там людскiя постацi каля iх. Увесь сад быў ахутан лёгкiм дымком, i пах яго здаўся Антосю надзвычай прыемным i слаўным, ажно слёзы навярнулiся на вачах.

Антось пайшоў па крайняй алеi, узяўшы кiрунак на блiжэйшы агеньчык. Свiтала ўсё больш, недзе далёка прасвечвалiся ружовыя водблiскi ранiшняй зары. Паветра стала мякчэйшае, iльдзяныя крышталiкi гаслi, раставалi. Насустрач з-за дрэў вынырнула двое: Гануля, адзетая так, як яе бачыў бацька ўвечары ("Няўжо яна i спаць не лажылася? Дзяжурыла ноч?"), i хлопец-аграном, рослы, хударлявы, у шэрым гарнiтуры. Абое, убачыўшы Антося, рэзка спынiлiся ў здзiўленнi.

- Татка, ты?! - першай азвалася Гануля i вопрамеццю кiнулася да яго.

- Я, а хто ж... - прабурчаў Антось.

- Ай-яй, застудзiшся яшчэ...

- Добрай ранiцы, Антось Iванавiч! - прывiтаўся аграном, i ў голасе яго, i ў выразе смуглявага светлавокага твару стары заўважыў мяккую прыхiльнасць да сябе. - Як вы думаеце, дзядзька Антось, уратуем мы ўраджай ад гэтага замаразку? Зiрнiце, цi ўсё мы правiльна зрабiлi?

- Малайцы... нiчога не скажаш... Не чакаў, не думаў, прызнацца, разгублена гаварыў Антось i раптам схамянуўся: - А-вой, а свой садок я i запамятаваў!..

- Хапае дыму i на ваш садок, мы з Гануляй глядзелi, - сказаў аграном.

- Праўда?

- Але, - пацвердзiла Гануля.

- Ну то тады пойдзем, Рыгор Якубавiч, паглядзiм, як i што ў вас, лагодна прамовiў Антось, паварачваючы з iмi ў гушчыню саду; яго самога здзiвiла, што крочыў ён лёгка, амаль не абапiраючыся на кiёк.

Iдучы i прыглядаючыся да ўсяго, ён усё ж падказаў, якiя вогнiшчы варта было б раскласцi далей ад саджанцаў, а якiя блiжэй. Сустрэўся позiркам з аграномам, i стала прыемна - той старанна прыслухоўваўся да яго. Яны iшлi насустрач сонцу, якое вось-вось павiнна было паявiцца над шырокiмi палямi, што раскiнулiся за калгасным садам. Пахла гарэлай саломай i лiсцем.

Каля старой антонаўкi, на якой маршчынiлася кара, Антось прымарудзiў крок. Мiжвольна прыгадаў, што Гануля ўсю ноч правяла з аграномам, якога ён зваў ветрагонам. А якi ж той, па сутнасцi, ветрагон? Хлопец сельгасакадэмiю скончыў. Справу сваю, вiдаць, ведае. Напэўна, i ён чуе музыку саду ў шэлесце лiсця i ў глухiх ударах вобземлю спелых налiваў.