Якуб Колас - Новая зямля (на белорусском языке)

З усiх чуць-чуць заметных звiлiн

Сюды бяда панапаўзала

I гэтак прыкра пазiрала

На ўсiх, ад мала да вялiка,

Бязжаласна i без'языка,

Зрабiўшы ўмомант замяшанне,

I змоўклi ў хаце ўсе дазвання.

Знячэўку мацi аж прысела

Так пераборка ўжо дадзела!

Апроч таго, тут абжылiся,

На ногi трохi паднялiся;

Яшчэ б гадочак пажыць цiха,

Але найгоршае тут лiха

Збiрай зноў цапстрыкi, трасiся

Па каранях з дабром, з сям'ёю,

У саму бездараж вясною.

- Дзе наша, брат, не прападае!

Мiхал гаворку зачынае.

Цi ж толькi свету, што ў аконцы?

Або так мiла тут бясконца?

I там мы будзем жыць таксама;

Няма ўжо горшай, як тут яма.

А сенакос тут дзе? за светам!

А там блiзютка, каля дома

Парэчча добра мне знаёма!

А колькi зеленi там летам!

Як у вяночку, стаiць хата.

Грыбоў i ягад - страх багата!..

Там выгад болей, чалавеча!..

- Паедзем, татачка, ў Парэчча!

Ось там грыбоў папазбiраю!

Ой, iх збiраць ахвоту маю!

Схапiўся Костуська i скача,

А мацi з гора чуць не плача.

- Згараць яны няхай з грыбамi!

Але цi будзе хлеб часамi?

Антось пытае ўжо сярдзiта.

А колькi там пасеем жыта?

Зямлi, як бабе старой сесцi.

Папробуй сядзь на гэтым месце...

- А дзе ты дзенешся? i сядзеш!

Нiчога, браце, не парадзiш.

- Яму, як выпiў, гора мала!

На бацьку мацi зноў напала.

- А мне, ты думаеш, салодка?

Ды справа проста i каротка:

Не будзеш ты з ляснiчым спорыць,

Рабi вось тое, што гаворыць.

А не - йдзi вон: варона з куста,

А пяць на куст, бо хлеба луста

Нялёгка ўсiм, брат, дастаецца.

Пустым той кут не астанецца:

Не будзе нас - другi там сядзе,

I не зважаючы, не глядзя,

Якое месца i выгода.

- Што так, то так, ды працы шкода,

Якую мы тут палажылi;

Зямлю так добра мы ўгнаiлi.

А на каго мы працавалi?

Каму пасаду гатавалi?

Так, чорту лысаму з балота.

Прыпрэцца нейкая галота

Тваёю працай карыстацца,

Тваiм мазолем нажывацца.

Не толькi "дзякую" не скажа,

А хвiгу ў нос табе пакажа.

- Ну, што паробiш, як такая

Ужо нам доля выпадае?

На трэцi дзень прыйшлi падводы.

Ўсе сваякi папрыязджалi

I двор вазамi паўстаўлялi,

Як бы прыехалi ў калоды

Цi на кiрмаш каля калядак.

Тут быў страшэнны непарадак

На тое час быў перабору.

Была адчынена камора

I сенi насцеж. Як папала

Надоба розная стаяла.

Было ўсё зрушана, сарвана:

Крыжы з дзяжой каля паркана

На час кароткi прыхiлiлiсь;

Збаны, гаршкi мiж iх тулiлiсь,

I тры цабэркi там стаялi

I чарады свае чакалi;

I тут жа збоку, як той п'яны,

Ляжаў навой стары, драўляны;

Варстат, на часткi разабраны,

На трэскi кiнуты, валяўся;

А на вяроўцы мех гайдаўся,

Стары, скараўлены ад гною,

Забыты ўсiмi пад страхою.

Пусцела хата, сцены, лавы

I мелi погляд нецiкавы:

Ўсё тут было параскiдана,

Ўсё не на месцы, не прыбрана,

Як бы зусiм не тая хата.

Качэргi, вiлы i лапата

Ў кутку адным цяпер стаялi.

Гвазды то тут, то там тырчалi

Па ўсiх сцянах, як бы шчацiна.

Снавалi дзецi i мужчыны,

З сяней, з каморы скарб сцягалi

I на вазы яго складалi.

А мацi скрыню пакавала

I дробязь розную збiрала.

Ўсе варушылiся, снавалi,

Як бы мурашнiк раскапалi

Такая тут была трывога.

Вуглы счышчалi да нiчога

I забiралi ўсё да нiткi.

Падводы пухлi ўвачавiдкi.

А як закончылi складацца,

Зайшлi ўсе ў хату сiлкавацца.

Мiж голых сцен, несамавiтых,

Такiх панурых, абабiтых,

Астаўся стол адзiн на месце,

Каб у апошнi раз накрыцца

I даць мужчынам прыпынiцца,

На час кароценькi прысесцi

I выпiць чарачку, другую

За жыцце, долю маладую.

Тут быў Базыль, Антось Тацянiн,

Карусь Дзiвак (ён мiж парканiн

Схаваў трайню, рагач, дзве восi,

Тайком узяўшы ад Антося),

Яшчэ Карусь, Паўлюк Куртаты,

Сцяцок, Казюк Скарабагаты

Ды брат Мiхася i Антося,

Мужчын нямала набралося.

Пайшла ўкруг чарка i другая,

Гаворка ў хаце ажывае.

Адзiн Антось ужо смяецца

Сваiм закатным дробным смехам,

Аж галава з шырокiм плехам

I з сiвым воласам трасецца.

- Ды ты, брат Ганка, не смуцiся!

Вось выпi чарку, не журыся,

Няхай дае Бог спосаб новы.

- Ну, будзьце ж крэпенькi, здаровы!

- Э, выпi чыста! от кабета!

- Ды выпi, Ганна! Ну, што гэта?

Мужчыны ўсе тут загудзелi,

Ды дружна так яны населi,

Што Ганна тройчы прыгубiла

I чарку ўсю перакулiла.

- Ну, во гэтак, малайчына,

Хай будзе ж добрая часiна!

- Ой, буду п'яна - ашаломiць.

- Касцей гарэлка не паломiць!

Крычыць Базыль.

Здароў будзь, Павал!

I галаву ён закiдае

I спрытна чарку асушае,

Ды ломiць хлеба цэлы кавал,

Ды так жуе, што вушы ходзяць.

Мужчыны дарма час не зводзяць

I хутка чаркi асушаюць,

Гаспадарам дабра жадаюць

I добрай долi ўсiм дазвання

I цiснуць рукi на расстанне.

Карусь Дзiвак часiнай тою

Насiўся з восямi, з трайнёю,

У воз iх глыбей запакоўваў,

Ў сярэдзiну рагач засоўваў

I накрываў яго цабрамi,

Каб не знайшоў Мiхась часамi.

I воз ён свой у кут стаўляе,

Астацца ззаду патрапляе.

Мужчыны выйшлi на двор з хаты.

- Ну, варушы, Скарабагаты!

Сказаў Базыль свайму суседу.

Я за табою, брат, паеду.

I рад нагружаных хурманак

Паволi зрушыў, мiнуў ганак

I ў лес чуць значнаю трапою

Пацягся мернаю ступою.

I цяжка, цяжка Ганне стала,

Як бы ў грудзях там што апала,

I сэрца жаласцю заныла;

I ўсё тут стала так нямiла,

Што ўжо тут больш ёй не цярпелась

I бегчы ў свет адтуль хацелась,

Абы не бачыць сцен тых голых,

Куткоў пустых i невясёлых.

Ўжо конь запрэжан i чакае,

Капытам дол б'е нецярплiва.

Тым часам мацi тараплiва

Закон дзядоў сваiх спаўняе:

Кладзе кусочак хлеба з соллю

Пад красны кут у завуголле,

Апошнi раз глядзiць на хату,

Дзе многа дробязi на страту

Пайшло ў час гэты перабору.

- Ану, ты, мацi, iдзеш скора?

Мiхась з двара яе пытае;

I мацi хату пакiдае,

Бо ёй самой тут не цярпiцца,

I з плачам хрысцiцца, садзiцца,

Дзе дзецi дробныя сядзелi

I скарб быў зложан даражэйшы.

Алесь i Ўладзя, сын старэйшы,

Пайсцi пяхотам захацелi

I з дзядзькам лесам гналi статка.

Апошнi раз пустая хатка

З-за груш высокiх паказалась

Ды за узгорачкам схавалась;

I толькi комiнак гаротна

Над дахам высiўся маркотна

Ды студнi вочап адзiнока

Тырчаў над хатаю высока;

Гуменца смутна пазiрала

I быццам поглядам пытала:

"Куды яны ад нас з'язджаюць?

Чаму адных нас пакiдаюць?"

VI. КАЛЯ ЗЯМЛЯНКI

Я буду рады, калi ўдасца

Маiм людцам у вашай ласцы

Хоць на кароценькi часочак

Заняць хоць цесненькi куточак.

Жыццё iх, праўда, нецiкава,

Пра iх нiдзе не ходзiць слава,

Аб iх гiсторый не складаюць,

Пра iх i песень не спяваюць,

Апроч вятроў, што нудна ў плоце

Зiмой у горкай адзiноце