Якуб Колас - Новая зямля (на белорусском языке)

Халодны снег нясуць-здзiраюць

I бедным людзям байкi баюць

Аб жыццi, долi iх пахiлай

I плачуць-стогнуць над магiлай,

Дзе косцi iх у праху тлеюць

Адны вятры iх пажалеюць.

Але не кожны сцямiць мовы

I жальбы ветру мiж будовы:

Чаго ён жаласна спявае,

Каму ён песенькi складае?

I бацьку скора сын забудзе

Каротка памятка аб людзе,

Аб простым людзе. I такая

Ўсiм бедным доля выпадае:

Прайсцi свой круг, прамарнавацца

I невядомымi астацца

Ды быць забытымi тут ўсiмi

I сваякамi i чужымi.

I мне заўсёды горка стане,

Калi я ўбачу на кургане

Пад шэрым прыкладам драўляным

Прыпынак вечны селянiна.

Стаiць там крыжык-сiрацiна,

Сiвенькiм мохам ўвесь убраны,

З павязкай белай, даматканай.

Пытаю: хто тут пачывае?

Дзяўчына, можа, маладая

У поўным цвеце красы-сiлы

Сышла без часу да магiлы?

Цi здатны хлопец-малайчына?

Маўчыць магiла селянiна.

А хто пахован, я не знаю

I смутак моцны ў сэрцы маю.

А тут закопаны навекi

Надзеi, радасць чалавека

I гора схована лiхое

Жыццё бядачае людское.

Мае знаёмыя няўзрачны,

Нiчым не слаўны i не значны,

Ўсё людзi простыя, малыя,

Хоць па-сваему i ўдалыя,

Але ўдалымi iх не лiчуць.

Жывуць, цярплiва долю смычуць

I крыж нясуць мужычы цiха,

Дабра не бачачы з-за лiха.

Ды што зрабiць? Я б сам быў рады

Не ведаць крыўды той i здрады,

Што просты люд нясе вякамi

Сваiмi ўласнымi гарбамi.

Ды горкай праўды не схаваеш,

Яе нiяк не ашукаеш.

Ды i навошта? Крый нас, Божа!

А праўда мне ўсяго дарожай,

I бацька праўдзе вучыў змаля,

Дык з гэтай праўдай ступiм далей.

Дзень добры, новая мясцiна!

Спаткай ты нас, як мацi сына

Па часе доўгае разлукi,

I разгарнi прыветна рукi

Для тых, хто змушаны ў няволi

Жывiцца хлебам твайго поля;

Зiрнi ты светлым вокам ласкi,

Авей крылом прыгожай казкi,

Каб гэта жыцце-пуцявiна

Была нам светлая часiна;

Узброй надзеямi нам грудзi,

Бо мы твае, зямелька, людзi!

На першы погляд нецiкава

Парэчча тое выглядала,

I смуткам сэрца калыхала

Старых бярэзiн гэтых лава,

Што на балоце мiж лясамi

Шумела голымi вярхамi.

Было ўсё тут параскiдана:

I праслы нiзкiя паркана

З трухлявых шул павыязджалi,

I трэскi кучамi ляжалi

Па ўсiм двары i на дрывотнi;

Стары хлявец без падваротнi,

Гумно са стрэшкай пасiвелай,

Абросшай мохам, абапрэлай,

Прыгрэбнiк, хата - ўсё дачыста

Казала ясна, галасiста

Аб непарадку, запусценнi,

Аб гаспадарскiм нерадзеннi.

Слязьмi Мiхашча залiлася

Такою ямаю здалася

Старая хата ў тры аконцы!

Парог яна пераступiла

О, Божа добры, як нямiла!

Цi свецiць тут калi хоць сонца?

Было так цёмна, непрытульна,

Ў гразi-балоце ўсё агульна:

Як печ, як столь, i сцены, лавы,

I дух пракiслы, дух трухлявы

З усiх куткоў дыхнуў сярдзiта.

Зямля на ямы ўся пабiта.

Было вiдаць, што тут лiпелi

Да часу людзi i не дбалi,

Гразi нiколi не знiмалi,

Рабiць парадку не хацелi,

Жылi па-свiнску, кацьмакамi

I ў добрай згодзе з прусакамi.

Вясна была яшчэ ўпачатку,

Але снягi ўжо раставалi,

I дружна ў полi балбаталi

Раўкi, рачулкi, i ў грамадку

Яны ваду сваю злiвалi,

Ад сну гаi, лясы будзiлi

I людзям душу весялiлi.

I ўсё патрошку ажывала:

На дрэве покаўка таўшчала,

Ў сабе лiсточак далiкатны,

Пахучы, свежанькi, прыўдатны

На добрым сонцы гадавала.

Старыя хвоi i ялiны,

Далёка кiнуўшы галiны,

Глядзелi хораша, любоўна,

Як iх патомкi згодна, роўна

Стаялi гожай чарадою,

Схiлiўшысь к сонцу галавою.

Ў лясах, гаях дразды спявалi,

Ў балотах кнiгаўкi крычалi;

А ў небе ўдзень i вечарамi

Высока роўнымi шнурамi

Злятаўся вырай жураўлiны,

I амярцвелыя далiны

Будзiлi звонкiм сваiм крыкам,

Як бы прыветным гэтым зыкам

Вiталi родныя балоты,

Густыя лозы i чароты.

I на душы нейк весялела,

I сэрца радасцi хацела,

А думкi цiхiя i мары

На душу клалi свае чары.

Хацелась жыць, ушыр разняцца,

За долю лепшую змагацца;

Ўзнiмалiсь грудзi: чулiсь сiлы,

I божы свет здаваўся мiлы.

Памалу, звольна i ў Парэччы

(Такая ўрода чалавеча)

Зжывалiсь з месцам, прывыкалi,

Гняздо старое забывалi,

I праз якiх дзве-тры нядзелi

Ўжо весялей на свет глядзелi

Будынкi гэтыя старыя

Яны зрабiлiсь як не тыя.

Агледзеў iх Антось, падправiў

I шулы новыя паставiў

Ў гнiлы паркан, i лом сабралi,

Ды шыбы ў вокны паўстаўлялi,

Бо не любiлi непарадку,

I пачалi жыць зноў спачатку.

Ды йзноў бяда: праз год вясною

Згарэла хата з варыўнёю

I ўвесь набытак, што быў ў дому.

Пажар той выбухнуў, як з грому,

Хоць ён i меў свае прычыны.

Як на бяду, пайшлi мужчыны

I Ўладзiк з iмi ўрассыпную:

Адзiн у лес, той да адбору,

З сахою трэцi ў гэту пору

Араў дзесь пасеку старую;

Дык што магла з дзяцьмi малымi

Зрабiць жанчына адзiнютка?

I ўсё згарэла дачысцютка,

Прапала марна ў чорным дыме.

Зазнала жалю гаспадыня:

Ў агнi згарэла яе скрыня

З усiм пасагам i набыткам;

Прапалi хусты яе, свiтка,

Згарэлi кросны, рад багоў

I грошай сорак сем рублёў.

Хоць, праўда, Костусь не збаяўся

I смела з пожарам змагаўся:

Звалок гарошыны з пасцелi,

Тады, як вопраткi гарэлi,

I з iмi доўга ён насiўся,

Аж покi зруб не павалiўся.

Бяда, хоць плач, i дзе дзявацца?

Куды ад холаду схавацца?

I мацi з дзеткамi малымi

Нядзелi дзве жыла з сваiмi.

А на пажарышчы часова

З'явiлась новая будова

Зямлянка-будачка малая,

Ў адно акенечка, крывая,

Але да часу добра й гэта.

Тым часам сонца йшло на лета,

Дык так-сяк кiдалiсь, качалiсь,

Хоць дужа з горам спазнавалiсь.

Каля зямлянкi тут прыветна

Гарэў агоньчык чуць прыметна,

Абы не звёўся. Вечарамi

Тут мацi ўходжвалась з гаршкамi,

Сям'i вячэру гатавала,

Тады зямлянка ажывала:

Смяялiсь дзецi, мiтусiлiсь,

Як рыба ў букце, варушылiсь,

Бярвенцы, трэсачкi сцягалi

Ды на агоньчык падкiдалi.

Шугала полымя праворна,

Як бы чагось каму смяялась

I то свавольна ўгору рвалась,

То рассцiлалася пакорна.

А ветрык, злодзей, не стрывае,

З-за хаткi хiтра налятае,

Ў агоньчык раптам уварвецца;

Агонь туды-сюды матнецца

I дымам ветра адбiвае,

Як бы тых жартаў не прымае.

А на дварэ ўжо вечарэе,

I ночка блiзка, змрок гусцее,

Агоньчык колер свой мяняе

I счырван-жоўты блеск прымае;

I моўкнуць птушкi ў цёмным лесе;

Баранчык божы ў паднябессi

Бляе маркотна над балотам,

Як бы шукае ён каго там,

I гэта смутнае бляянне

Ў цiшы балот у час змяркання

На сэрцы жалем аддаецца,

I ў душу журбаю лiецца,

I мары розныя наводзiць.

I думка вынiкне - праходзiць,

Як тыя хмаркi на заходзе,

Што без слядочка, быццам ценi,

У смутным нiкнуць задуменнi.