Масей Седнев - Раман Корзюк (на белорусском языке)

Камоцкая недаверлiва зiрнула на сьледчага. Той, злавiўшы ейны погляд, паўтарыў:

- Сьледства ў вашай справе спыняецца. Вы адноўленыя ў правох студэнта ў установе, у якой вы навучаецеся. Стыпэндыя за мiнулыя тры месяцы будзе выплачаная. Жадаем вам найлепшых посьпехаў. Мы спадзяёмся, што да нашых органаў вы ня будзеце мець асаблiвай крыўды. Даруйце iм, дапушчаную iмi памылку. Я хацеў-бы сказаць - мы спадзяёмся на вашую прыхiльнасьць да гэтых органаў, да нас, iхных працаўнiкоў.

Беларус дастаў з шуфляды паперчыну, папрасiў, уручыўшы Камоцкай, прачытаць яе i падпiсаць. У паперчыне гаварылася аб "неразглошении" бачанага i чутага ў НКВД з папярэджаньнем аб магчымай кары за недатрыманьне ўмоваў.

Камоцкая, не вагаючыся, падпiсалася, усё яшчэ ня верачы, што яе напраўду выпускаюць.

На заняткi Камоцкая вярнулася толькi на другi дзень. Былыя ейныя кампанкi па манастыры сустрэлi яе ветлiва, хоць i насьцярожана: нагэтулькi нечаканы для iх быў ейны зварот, яны яшчэ ня ўспрынялi, як сьлед, падзею i ня ведалi, як да яе паставiцца. У часе перапынку Камоцкая ня выйшла, як гэта яна рабiла раней, на карыдор, заставалася сядзець за незанятым у кутку столiкам. Да яе падыйшла найперш Лагоўская, прывiталася, пытаючыся, цi ня трэба ёй якая-небудзь дапамога. За ёю падыйшлi Аўсеева i Роза Шкляр з Голдзiнай. Шкляр хацела была запытацца ў Камоцкай пра Каплеўскага (прыйшла-ж з турмы i можа ведае што пра яго), але адумалася, адкладваючы гэта на вечар. Сьцяпан Мялешка, незадаволены паваротам Камоцкай, схадзiў у канцэлярыю да дырэктара ўпэўнiцца, цi Камоцкая сядзiць у класе легальна. Яму прыкра было, што яна тут, у ваднэй зь iм групе, што яе, супольнiцу Рамана Корзюка, выпусьцiлi такiя аўтарытэтныя органы, як НКВД, ён нават дапускаў нейкую памылку з боку гэтых органаў. Цяпер яна будзе глядзець на яго яшчэ з большай пагардай, як раней. Ён баяўся - таго глядзi што i хлопцаў яшчэ павернуць: зьняў-жа дырэктар з дошкi абвестак свой загад аб выключэньнi iх з iнстытуту... I ўсё-ткi Мялешка ня мог не падыйсьцi i не прывiтацца з Камоцкай. Нясьмелы i як-бы вiнаваты ў чым, ён падыйшоў да яе i ўжо гатовы быў ёй нешта сказаць, як наскочыла Оля Дзiчкоўская, локцем адпiхнула яго, прагаварыўшы:

- Няма чаго табе, братка, цяпер вiтацца. Хiба потым, пасьля мяне.

Мялешка апешыў, стаяў моўчкi, ня ведаючы, што яму рабiць.

- Бачыш, адны толькi дзяўчаты засталiся - хлопцаў ты ўсiх упёк. Iх няма. Застаўся ты адзiн. Лягчэй табе?

Дзiчкоўская ашчаперыла Валю i праз колькi сэкундаў, адарваўшыся, адыйшлася ад яе са сьлязамi на вачох.

У аўдыторыю ўвайшоў выкладчык нямецкай мовы Зэмэль. Дзяўчаты ўсё яшчэ не адыходзiлiся ад Камоцкай, толькi Сьцяпан Мялешка, сагнуўшыся, памуляў на сваё месца, апынуўшыся перад самым носам выкладчыка (ён заўсёды сядзеў на вiдавоку ў кожнага з iх).

Нарэшце, уселiся i дзяўчаты. Дзiчкоўская, узьняўшыся, i паказваючы выкладчыку пальцам на Камоцкую, голасна прагаварыла:

- Ганс Рудольфавiч, сёньня ў нас, бачаце, на адну студэнтку болей вярнулася.

- Я вельмi рады. Zehr gut, - адказаў Зэмэль, але хутка, як-бы спалохаўшыся сваiх слоў, пачаў тлумачыць Partizip II. Ён баяўся свайго нямецкага паходжаньня i быў дужа асьцярожны ў сваiх гутарках з студэнтамi.

Ларысы i Басi Цыпiнай на занятках ня было - прастудзiлiся i засталiся з грыпам ляжаць у пасьцелi, а ў iх якраз i мела патрэбу Валя Камоцкая, выходзячы з будынку Галоўнага корпусу ўнiвэрсытэцкага гарадка.

31

Адчынiлiся дзьверы камэры, i Раману Корзюку сказалi зьбiрацца з рэчамi.

- Можа дахаты? - пачалi гадаць, як-бы абрадваныя, камэрнiкi.

- Гм-м... Лёгка так, думаеш...

- А можа на суд?

- А можа ў iншую камэру?

- Добра, што хоць бяруць, нейкi рух усё-ткi, а то сядзiш во паўгоду i яшчэ нi разу ня выклiкалi на допыт.

Корзюка выправаджвалi ўсёй камэрай, жадалi яму ўсяго найлепшага, прасiлi калi будзе магчыма - паведамiць iм пра сябе, а калi на суд - колькi далi. Узрушэньне ў камэры было такое, быццам Корзюк iшоў на волю. Камэрнiкам здавалася, што пачалося нешта такое, што можа закрануць i iх, што можа дзесьцi на вярхох нехта-ж, нарэшце, адумаецца i пачнецца роспуск нявiнаватых людзей. У камэры ажыла на момант радасьць, кожнаму хацелася паверыць у тое, у што ён хацеў верыць.

Корзюку не сказалi, куды яго забiраюць. Яго зьдзiвiла, што яго прывезьлi на вакзал. Толькi ўжо ў вагоне канваiр яму сказаў (хоць яму забаранялася ўваходзiць у гутарку з арыштаваным), што яны едуць у Заслаўе.

На ранiцу яны былi ўжо там. Корзюк доўга чакаў у цесным пакойчыку на турэмным двары, пакуль яго ня ўзялi адтуль i не прывялi да нейкага начальнiка. Той паведамiў яму, што яго прывезьлi на суд бацькi ў якасьцi сьведкi. Корзюка такое паведамленьне ашаломiла. Калi яго ўвялi ў салю суда, ён пабачыў там Кандраценю, Шаркевiча i нейкага незнаёмага. Яны сядзелi направа ад уваходу з канваiрамi адзадзя. Корзюка пасадзiлi налева ад уваходу, тварам да тых, што сядзелi направа. Хутка з боку, з вузкiх дзьвярэй, увайшлi ў салю судзьдзi, як выявiлася пазьней - Спэцыяльная Калегiя Вярхоўнага суду БССР пад старшынствам Карпiка.

- Суд идет! Встать! - скамандваў старшыня Калегii.

Трое - Кандраценя, Шаркевiч i незнаёмы - узьнялiся, але заставаўся сядзець Корзюк.

- Конвоир, поднять!

Корзюк, ня хочачы, каб яго паднiмалi, узьняўся сам.

Старшыня Калегii агаласiў:

- Сёньня мы судзiм здраднiка радзiмы, забойцу i шпiёна Савосту Корзюка. Судзiм завочна. Забойцу ўдалося схавацца ў ваднэй замежнай, варожай нам дзяржаве, пад крылом ейнай разьведкi. Спэцыяльная калегiя Вярхоўнага суду БССР прыбыла сюды на месца злачынства, каб на падставе дадзеных сьледства i паказаньняў сьведкаў дэмаскаваць сапраўдны твар злачынцы, паказаць навочна, у чыiх руках ён быў знарадзьдзем i паводля пралетарскай, сацыялiстычнай законнасьцi, з усёю строгасьцяй нашых законаў, пакараць злачынцу. Сьледствам i паказаньнямi сьведкаў устаноўлена, што кулак Савоста Iгнатавiч Корзюк, году народжаньня 1883-га, у сваёй азьвярэласьцi i заюшанасьцi, усялякiмi спосабамi супрацьставячыся мерапрыемствам партыi i ўраду, у прыватнасьцi вядучы падрыўную дзейнасьць супраць калектывiзацыi, пайшоў на скрайнюю форму барацьбы з савецкай уладай - на тэрор. Сьледствам дакладна ўстаноўлена, што 13 лiстапада гэтага году, у момант, калi першы сакратар Заслаўскага райкому партыi Ленскi накiроўваўся, каб зламаць кулацкi супрацiў у вёсцы Залесьсе, па дарозе туды быў застрэлены куляй, выпушчанай бязьлiтаснай, памсьлiвай рукой кулака Савосты Корзюка. Усьведамляючы сваё злачыннае действа i баючыся панесьцi кару, кулак Савоста Корзюк, з дапамогай агентаў польскай дэфэнзывы, уцёк у Польшчу. Каб не пакiнуць у нас нават семя свайго, ён забраў з сабой i сваiх дзяцей - сына Рамана i дачку Наталку. Сына польская разьведка вярнула да нас назад з мэтай правядзеньня падрыўной дзейнасьцi. Але нядрэмнае вока нашых органаў бясьпекi перагарадзiла дарогу такой дзейнасьцi, i шпега чакае таксама заслужаная кара.