Масей Седнев - Раман Корзюк (на белорусском языке)

- Вы, я думаю, не адмовiцеся, - падыйшоў блiжэй да Валi Камоцкай старэйшы мiлiцыянэр, - паехаць разам з намi й даць фармальнае паказаньне ў справе знойдзеных рэчаў на квартэры вашага знаёмага Рамана Корзюка?

- Я нiкуды не паеду, я пайду туды, адкуль i прыйшла. Вы ня маеце нiякай падставы затрымваць мяне.

- Не нэрвуйцеся - у нас ёсьць падстава... Зрэшты, чаго вам баяцца, калi вы нiчога ня ведаеце? Так i скажаце, што ня ведаеце, i ўсё. Але, натуральна, вы можа самi хацелi-б ведаць, чаму нам патрэбна вашае супрацоўнiцтва ў гэтым выпадку? Мы дапушчаем нават, што вы нi ў чым невiнаваты, i ў гэтым сэньсе нам зразумела вашае абурэньне. У тым вунь сакваяжы, - мiлiцыянэр зноў паказаў на свайго памагатага, - хаваецца нешта большае, чымся зброя i грошы.

Валя ўпяршыню за гэты час павярнулася назад i зiрнула на сакваяж, але як на рэч, якая ня выклiкае ў яе нiякага ўражаньня. Тое, што сказаў ёй мiлiцыянэр, як-бы нiкалiва ня зьдзiвiла яе, i яна толькi пытальна ўзьняла вочы на гаспадыню, быццам просячы яе сказаць, скуль гэта яна ўсё ўзяла. Але гаспадыня заставалася стаяць моўчкi з выглядам, што яна ўсю вiну за гэта ўжо звалiла з сябе i ўсклала на каго iншага. "Пытайся цяпер у iх, або ў таго, з кiм знаешся. Я сваё зрабiла, а ты выкручвайся цяпер, як можаш".

Валя Камоцкая, апусьцiўшы абедзьве рукi ў кiшэнi палiта i трымаючы iх так, што адно i другое крысо ўзьнялося ўгару, насьмешлiва i з дражлiвым тонам зьвярнулася ўжо не да гаспадынi, а да старэйшага мiлiцыянэра, што ўвесь гэты час ня зводзiў з яе вачэй:

- Што хочаце, нiяк не магу зразумець гэтай вашай дэманстрацыi!

Старэйшы з мiлiцыянэраў, абураны i незадаволены эфэктам, на якi ён, вiдаць, разьлiчваў, ня стрымаўся i на ўвесь голас закрычаў:

- Рукi з кiшэняў! Да закаранелых злачынцаў у нас знойдзецца i адпаведны мэтад. Узяць яе!

Два маладзейшыя мiлiцыянэры ўзялi пад рукi Камоцкую i вывелi яе заднiм ходам на двор, дзе на iх чакала машына.

Гаспадыня, толькi калi яны ад'ехалiся, зачынiла за iмi дзьверы свайго дому.

3

Раман Корзюк нiдзе ня мог знайсьцi сабе мейсца. Ён ня ведаў, за што яму ўзяцца, куды пайсьцi i што пастанавiць. Тысячы розных супярэчлiвых думак зьмянялiся адна па аднэй, i нiводнай з iх ён ня мог прыняць, або адкiнуць усе яны здавалiся яму правiльнымi i ў той-жа час зусiм нерэальнымi для зьiшчэньня. Яны зараджалiся недзе ў глыбiнi душы i, падагрэтыя хваляваньнем, не маглi адстоiцца i набыць сталага характару. Ён толькi адчуваў iх, яны раiлiся ў iм, але ня мог iх усьвядомiць, i ад таго ў яго ня было нiякай яснасьцi ў душы. Таго факту, што ён мусiць пайсьцi а восьмай гадзiне на допыт (навошта-ж-бы ён яшчэ быў патрэбны?), Раман Корзюк як-бы й не адмаўляў, згаджаўся з ягонай няўхiльнасьцяй i гатовы быў на ўсё. Страху ён ня меў, наадварот - калi ўжо яго выклiкаюць, ён папытаецца сам, чаго ад яго хочаць: свайго як-бы нейкага нелегальнага становiшча ён ня мог больш трываць. Але тут адразу-ж, як кантралёр, у яго зьяўлялася iншая думка i таксама высоўвала свае довады: а можа яму i ня йсьцi зусiм? Навошта? Усё ясна й так: нейчая нявiдочная рука затрымвае яго. I было-б недарэчна лезьцi самому ў пастку. Калi яшчэ нядаўна яму было шкада свайго пройдзенага, дык цяпер усё гэта ня мела нiякага сэнсу, нават болей таго - тое, з чым яму, здавалася, немагчыма расстацца, паварочваецца супраць яго самога. Дык цi варта яму даражыць i чапляцца за яго? Трэба адмовiцца ад самога сябе, каб нiчога цябе ня трымала. Якая наўда яму, калi ён упёрся ў самога сябе i стаiць перад нiчым? Трэба самым балючым спосабам адзьдзялiць сябе ад усяго, што зьвязвае й трымае, каб быць зусiм свабодным i нiчога не шкадаваць.

I ўсё-ткi Раман Корзюк ня мог, як сьлед разабрацца ва ўсiм гэтым. Iдучы па вулiцы, высокi, ён хацеў-бы схавацца, зьнiкнуць сярод людзей, толькi-ж вулiцы выдавалiся занадта пустымi, а сам горад - замалым для таго. Нiўводнай з бiблiятэкаў, куды ён заходзiў, ён ня мог доўга заставацца: усюды баяўся аднаго - вось зараз нехта зьявiцца i павядзе яго, i нiхто яго больш не пабачыць. Для вока толькi возьме газэту цi часопiс, патрымае ў руках столькi часу, колькi трэба, каб ня выклiкаць падазронасьцi ў пасьпешнасьцi, i выходзiць, як сам ня свой, на вулiцу, ня ведаючы, куды яму пайсьцi яшчэ.

На Карла Маркса яму папаўся трамвай, што йшоў на Ляхаўку. Раман надумаўся паехаць на фабрыку люстраў, дзе ён тры разы на тыдзень лiквiдуе няпiсьменнасьць сярод работнiцаў, маючы за гэта лiшнюю капейку. Сягоньня таксама ў яго там заняткi. Дык ён i прабудзiць там да самага вечару з людзьмi, пакуль яму iсьцi туды.

Як у мансардзе, у пакойчыку на паддашшы, адведзеным адмiнiстрацыяй для заняткаў, Корзюк чакаў на сваiх вучанiцаў, гледзячы праз маленькае вакенца, як з вежы, на восеньскi горад.

Заходнi вецер бесьперастанку гнаў, як-бы з нейкага iншага краю, лёгкiя хмары. У далячынi, там, дзе яны ўзьнiкалi, ад iх чарнела ўсё неба, а тут, над горадам, без дажджу, яны iмклiва расьцярушвалiся i бялявымi струменьчыкамi зьнiкалi ў чыстым прасторы. Ды толькi зноў, зусiм недалёка, спад небасхiлу, яны нарасталi яшчэ i, разрываючыся, плылi далей, невядома куды i кiм пасланыя. Шматпавярховы Дом Ураду першы сустракаў iх, як нязнаных вандроўнiцаў, разглядаючыся вакол усiмi сваiмi вокнамi - ён адзiны над горадам быў на iхнай вышынi i слухаў iхны шум i затоенае дыханьне, ахутаны iмглой, пануры i стродкi.

Гледзячы туды, дзе набухалi, як выбухi, чорныя хмары, Раман Корзюк ня думаў, не адчуваў, дзе ён цяпер - ён хацеў быць там, па другiм баку тых выбухаў, што ўзьнiмалiся ад зямлi ўсё вышэй i вышэй, засталучваючы ад яго паўнеба. Яму здавалася - за тымi выбухамi ляжыць сонечная краiна, i калi хто й бачыць там гэтыя чорныя хмары, дык, напэўна, толькi радуецца, што яны адплываюць адтуль, а ня йдуць насустрач так, як яны йдуць погрозьлiва сюды на яго.

За сьпiною Раман адчуў некага.

- Сягоньня заняткаў ня будзе - усе работнiцы на агульным сходзе, - пачуў ён за сабою жаночы голас i павярнуўся ад вакна.

Перад iм стаяла жанчына сярэднiх гадоў i ўжо вiнавата ўсьмiхалася яму, гледзячы круглымi аляiстымi вачыма некуды ўгару, праз Раманаву галаву, усё болей i болей налазячы на яго. Гэта ўзлавала Рамана.

- Ну дык i чаго вы хочаце ад мяне?

- Сказаць вам, каб не чакалi.

- А хто вас паслаў сюды?

- Я сама. Начальства не парупiцца. А бабы нашыя вас любяць, дык ня хочаць, каб вы сумавалi тут адны.

- I, значыцца, паслалi вас забаўляць тут мяне?

- Гэтак.

- Ня трэба, дзякую.

Корзюк добра ведаў сваiх вучанiцаў i зразумеў iхны жарт - паслалi самую "пiсьменную", якая кожнага разу на занятках толькi ўсяго й рабiла, што з усёй стараннасьцяй выводзiла ў сваiм сшытку два няхiтрыя словы, далёкiя ад цэнзурнага характару.

- Добра, дык я й пайду, калi вы ня хочаце... Заставайцеся здаровенькiя.

Гэта яна сказала так, быццам хацела запалохаць Корзюка сваiм адыходам, але пагроза выйшла ў яе слабой, i яна ўсё не адыходзiлася, мулiлася каля дзьвярэй з выглядам, што анi не разумее свайго дзiўнага настаўнiка.