Чингиз Айтматов - Буранны паўстанак (на белорусском языке)

I думалася яму яшчэ пра тое, што незалежна ад таго, ёсць бог на свеце цi яго няма, але ўспамiнае чалавек пра яго звычайна, калi добра прыцiсне, хоць i нядобра так рабiць. Таму, напэўна, i сказана - няверучы не ўспомнiць пра бога, пакуль галава не забалiць. Так яно цi не так, але малiтвы ўсё-такi знаць трэба.

Гледзячы на сваiх маладых спадарожнiкаў на трактарах, Буранны Едыгей шчыра бедаваў i шкадаваў - нiхто з iх не ведаў нiякiх малiтваў. Як жа яны будуць хаваць адзiн аднаго? Якiмi словамi, што ахоплiваюць пачатак i канец быцця, завершаць яны адыход чалавека ў небыццё? "Бывай, таварыш, будзем памятаць!" Цi яшчэ якое глупства?

Неяк раз давялося яму прысутнiчаць на пахаваннi ў абласным горадзе. Здзiвiўся Буранны Едыгей - на могiлках, нiбы на сходзе якiм: перад нябожчыкам у труне выступалi па паперцы прамоўцы i гаварылi ўсё адно i тое ж - кiм ён працаваў, на якiх пасадах i як працаваў, каму служыў i як служыў, а потым зайграла музыка i магiлу завалiлi кветкамi. I нi адзiн з iх не здагадаўся сказаць нешта пра смерць, як сказана гэта ў малiтвах, што вянчаюць пазнанне людзей спрадвечнай той паслядоўнасцю быцця i небыцця, - нiбы хто да гэтага не памiраў на свеце i пасля таго нiбы нiхто не павiнен быў памерцi. Няшчасныя, яны былi бессмяротнымi! Так i заявiлi насуперак таму, што ўсе бачылi: "Ён пайшоў у бессмяротнасць!"

Едыгей добра ведаў мясцовасць. Да таго ж з вышынi Бураннага Каранара, яму, седаку, усё было вiдаць далёка ўперадзе. Ён сачыў, каб шлях па саразеках на Ана-Бейiт быў як мага больш прамым, адхiляючыся хiба толькi для таго, каб трактарам лепш было мiнуць калдобiны.

I ўсё iшло, як было задумана. Нi хутка, нi марудна. Яны ўжо пераадолелi трэць шляху... Буранны Каранар нястомна рысiў тротам, чуйна ловячы пажаданнi гаспадара. За iм следам тарахцеў трактар з прычэпам, i за прычэпам iшоў калёсны экскаватар "Беларусь". I ўсё ж уперадзе iх сустракалi нечаканасцi, якiя, як бы неверагодна гэта нi здавалася, мелi нейкую ўнутраную сувязь з тым, што адбывалася на касмадроме Сары-Азек...

Авiяносец "Канвенцыя" знаходзiўся ў гэты час на сваiм месцы, у тым жа раёне Цiхага акiяна, паўднёвей Алявутаў, на строга аднолькавай адлегласцi ад Уладзiвастока i Сан-Францыска.

Надвор'е на акiяне не змянiлася. Першую палову дня ўсё гэтак жа асляпляльна ззяла сонца над бясконцым мiльгатлiвым трымценнем вады. Нiшто на гарызонце не прадвяшчала якiх-небудзь атмасферных змен.

На самiм жа авiяносцы ўсе службы знаходзiлiся ў напружаннi - у поўнай рабочай гатоўнасцi, уключаючы авiякрыло i групу ўнутранай бяспекi, хоць нiякiх канкрэтных прычын для гэтага навокал не было. Прычыны былi за межамi Галактыкi.

Звесткi, што паступiлi на борт "Канвенцыi" праз арбiту "Трамплiн" ад парытэт-касманаўтаў з планеты Лясныя Грудзi, збянтэжылi кiраўнiкоў Абцэнупра i сябраў асобаўпаўнаважаных камiсiй. I тыя, i другiя так моцна разгубiлiся, што вырашылi спачатку правесцi паасобныя нарады, каб абмеркаваць становiшча, якое стварылася, перш за ўсё зыходзячы з уласных iнтарэсаў i пазiцый, i толькi пасля ўжо разам параiцца.

Свет яшчэ не ведаў аб беспрэцэдэнтным у гiсторыi Сусвету адкрыццi - аб iснаваннi незямной цывiлiзацыi на планеце Лясныя Грудзi. Нават урады бакоў, якiм паведамiлi аб здарэннi вельмi сакрэтна, не мелi звестак пакуль аб далейшым ходзе падзей. Чакалi, пакуль кампетэнтныя камiсii выпрацуюць адзiны пункт гледжання. На ўсiм авiяносцы быў устаноўлены строгi рэжым - нiхто, уключаючы авiякрыло, не меў права пакiдаць сваё месца. Нiхто нi па якой прычыне не меў права пакiдаць судна, i нi адно iншае судна не магло наблiзiцца да "Канвенцыi" ў радыусе пяцiдзесяцi кiламетраў. Самалёты, што праляталi ў гэтым раёне, мянялi курс так, каб не апынуцца блiжэй чым трыста кiламетраў ад авiяносца.

Такiм чынам, агульнае пасяджэнне бакоў было перарвана, i кожная камiсiя сумесна са сваiмi кiраўнiцтвамi, якiя на роўных правах узначальвалi праграму "Дэмiвург", абмяркоўвала данясеннi парытэт-касманаўтаў 1-2 i 2-1, што былi пераданы iмi з невядомай навуцы планеты Лясныя Грудзi.

Словы iх дайшлi з астранамiчнай далечынi, якую нельга нават уявiць:

"Слухайце, слухайце!

Мы вядзем трансгалактычную перадачу для Зямлi!

Немагчыма растлумачыць усё тое, што не мае зямной назвы. Але многа агульнага.

Яны чалавекападобныя iстоты, такiя ж людзi, як мы! "Ура" сусветнай эвалюцыi! I тут эвалюцыя адпрацавала мадэль гамiнiда па ўнiверсальнаму прынцыпу! Гэта цудоўныя тыпы гамiнiдаў-iншапланецян! Смуглыя, блакiтнавалосыя, бэзава- i зеленавокiя, з белымi пушыстымi вейкамi.

Мы бачылi iх у зусiм празрыстых скафандрах, калi яны прымкнулi да нашай арбiтальнай станцыi. Яны ўсмiхалiся з кармы карабля, запрашаючы нас да сябе.

I мы пераступiлi з адной цывiлiзацыi ў другую.

Вiнтавы лятальны апарат адплыў, i з хуткасцю святла, якая практычна нiяк не адчувалася ў сярэдзiне карабля, мы паляцелi, пераадольваючы плынь часу, у Сусвет. Першае, на што мы звярнулi ўвагу i ад чаго нам нечакана палягчэла, гэта адсутнасць бязважкасцi. Якiм чынам гэта дасягнута, мы пакуль што не можам растлумачыць. Перамешваючы расейскiя i ангельскiя словы, яны вымавiлi першую фразу: "Велком наш Галактик!" I тады мы зразумелi, што, праяўляючы вялiкую чуласць i ўвагу, мы зможам абменьвацца думкамi. Гэтыя блакiтнавалосыя iстоты высокага росту, каля двух метраў, - iх было чацвёра-пяцёра мужчын i адна жанчына. Жанчына адрознiвалася не ростам, а толькi жаночымi формамi i больш светлай скурай. Усе блакiтнавалосыя леснагрудцы даволi смуглыя, як нашы паўночныя арабы. З першых хвiлiн мы адчулi да iх давер.

Трое з iх - пiлоты лятальнага апарата, а адзiн мужчына i жанчына - знаўцы зямных моў. Гэта яны ўпершыню вывучылi i сiстэматызавалi шляхам радыёперахвату ў космасе ангельскiя i расейскiя словы i склалi зямны слоўнiк. Да моманту нашай сустрэчы яны засвоiлi значэнне звыш двух з паловай тысяч слоў i тэрмiнаў. З дапамогай гэтага слоўнага запасу пачалася наша размова. Самi яны, вядома, гавораць на мове зусiм для нас не зразумелай, але па гучанню нешта накшталт гiшпанскай.

Праз адзiнаццаць гадзiн пасля адлёту ад "Парытэта" мы выйшлi за межы нашай Сонечнай сiстэмы.

Гэты пераход з адной Галактыкi ў другую адбыўся непрыкметна, нiчым асаблiвым не вылучаючыся. Матэрыя Сусвету ўсюды аднолькавая. Але ўперадзе па курсу (вiдаць, такiмi былi ў той момант распалажэнне i стан iншасiстэмных цел) паступова высвецiлася чырванаватае зарыва. Гэтае зарыва разрасталася, рассоўвалася ўдалечынi ў бязмежную светлавую прастору. Тым часам мы мiнулi ўжо некалькi планет, што былi ў гэты час зацемнены з аднаго боку i асветлены з другога. Мноства сонцаў i месяцаў праносiлася перад намi як можна было акiнуць вокам.

Мы быццам бы неслiся з ночы ў дзень. I раптам - уляцелi ў асляпляльна чыстае i бясконцае святло, што зыходзiла ад магутнага i вялiкага Сонца ў невядомым дагэтуль небе.