Джон Стейнбек - Гронкi гневу (на белорусском языке)

- Не марудзь, - сказаў яму Кейсi. - А то ён ачуняе.

- Прыхапiць бы яго пiсталет, - сказаў Том.

- I не думай. Нi ў якiм разе. Калi ўсё абыдзецца, я табе свiсну чатыры разы.

Том няспешна адышоў убок, потым прыбавiў кроку i неўзабаве знiк у вербняку, якiм зарос бераг ракi.

Эл падышоў да палiсмена, якi ляжаў на зямлi.

- А божухна мой! - усклiкнуў Эл у захапленнi. - Здорава ж ты яго!

Людзi ў натоўпе ўсё яшчэ пазiралi на непрытомнага чалавека на зямлi. I раптам аднекуль здалёку пачулася сiрэна, завыла i сцiхла, потым зноў завыла ўжо блiжэй. Людзi затрывожылiся. Патапталiся на месцы i пачалi разыходзiцца ў розныя бакi - кожны ў сваю палатку. Засталiся толькi Эл i прапаведнiк.

Кейсi павярнуўся да Эла:

- Iдзi адсюль. Iдзi ў сваю палатку. Ты нiчога не бачыў i не ведаеш.

- Я? А сам ты як?

Кейсi ўсмiхнуўся яму шырокай усмешкай:

- Трэба ж каму-небудзь браць вiну на сябе. Дзяцей у мяне няма. Ну пасяджу я ў турме. Ад мяне ўсё роўна карысцi вам нiякай, кручуся толькi тут пад нагамi.

- Гэта яшчэ не прычына, каб...

- Iдзi, iдзi, - рэзка перабiў Эла Кейсi. - Не ўблытвайся ў гэту справу.

Эл заўпарцiўся:

- Я нiкому не дазволю сабой камандаваць.

Кейсi спакойна сказаў:

- Калi ты ўлiпнеш у гэта, пацерпяць усе вашы, уся ваша сям'я. Пра цябе ў мяне клопаты малыя. А вось мацi твая i бацька праз гэта могуць зведаць гора. Тома зноў могуць адправiць у Макалестар.

Эл на хвiлiнку задумаўся. Потым сказаў:

- Добра. А ўсё ж ты дурны, як баран.

- Ну i няхай, - адказаў Кейсi. - Дурны дык дурны.

Сiрэна не пераставала завываць, i з кожным разам выццё яе наблiжалася. Кейсi апусцiўся на калена каля палiсмена i перавярнуў яго на спiну. Той застагнаў i залыпаў вачыма, сiлячыся што-небудзь убачыць. Кейсi сцёр пыл з яго губ. Людзi сядзелi па сваiх палатках, апусцiўшы крыссе ўвахода. Вячэрняе сонца афарбавала паветра ў чырвань, а шэрыя брызентавыя палаткi ў бронзу.

На шашы вiскнулi шыны, з яе з'ехала адкрытая машына i падкацiла да лагера. З машыны выскачылi чатыры чалавекi з вiнтоўкамi ў руках. Кейсi падняўся i падышоў да iх.

- Што тут у вас робiцца? - запытаўся адзiн.

- Я збiў вашага чалавека, - адказаў Кейсi.

Адзiн з тых, што прыехалi, падышоў да распасцёртага на зямлi палiсмена.

- А што здарылася?

- Ды вось, - сказаў Кейсi, - ён тут разбушаваўся, i я яго ўдарыў. Ён страляць пачаў - паранiў жанчыну. I я зноў яго ўдарыў.

- А з чаго ўсё пачалося?

- Я не вельмi далiкатна з iм гаварыў.

- Давай у машыну.

- Добра, - сказаў Кейсi i залез на задняе месца.

Двое з прыезджых памаглi палiсмену падняцца з зямлi. Ён асцярожна пакратаў пальцамi шыю.

Кейсi сказаў:

- Там у палатцы жанчына крывёю сцякае ад яго меткай стральбы.

- Пазней зоймемся ёю. Джо, хто цябе ўдарыў - гэты?

Яшчэ не ачуняўшы як след, палiсмен тупа ўтаропiўся на Кейсi.

- Нешта не пазнаю.

- Гэта быў я, што тут хавацца, - сказаў Кейсi. - Ты памылiўся - не на таго напаў.

Джо паволi пакруцiў галавой:

- Не, па-мойму, гэта быў не ты. Ай, божа мой, як мне млосна!

Кейсi сказаў:

- Са мной усё ясна. Вы лепш iдзiце паглядзiце, што з той жанчынай.

- А дзе яна?

- У той вунь палатцы.

Старшы з памагатых шэрыфа з вiнтоўкай у руцэ пакрочыў да палаткi. Падышоўшы, нешта сказаў праз брызент i ўвайшоў. Неўзабаве ён выйшаў, вярнуўся да машыны i з налётам гордасцi сказаў:

- Во, чорт, што можа нарабiць сорак пяты калiбр! Ёй жгут наклалi. Мы доктара прышлём.

Двое палiсменаў селi па баках Кейсi. Старшы нацiснуў на ражок сiрэны. Лагер нiбы вымер. Полкi палатак былi шчыльна захiнутыя, людзi не паказвалiся. Загуў матор, машына развярнулася i паехала з лагера. Кейсi сядзеў мiж канваiрамi, высока ўзняўшы галаву на сваёй жылiстай шыi. На губах у яго застыла слабая ўсмешка, на твары быў нейкi дзiўны трыумфальны выраз.

Калi палiсмены паехалi з лагера, людзi павыходзiлi з палатак. Сонца зайшло, i на лагер апусцiлася сiняватае вячэрняе сутонне. Горы на ўсходзе яшчэ жаўцелi ў сонечных промнях. Жанчыны вярнулiся да сваiх патухлых вогнiшчаў. Мужчыны зноў сабралiся купкамi i, седзячы на кукiшках, цiха загаварылi.

Эл вылез з-пад брызентавага навеса i пашыбаваў да вербняку - свiснуць Тому. Мацi таксама выйшла i зноў узялася распальваць вогнiшча з голля.

- Бацька, - сказала яна, - я вам многа не дам. Сёння мы позна снедалi.

Бацька i дзядзька Джон, не адыходзячы ад палаткi, назiралi, як мацi абiрае бульбу i наразае яе тонкiмi скрылiкамi над патэльняй, густа змазанай топленым салам. Бацька сказаў:

- Чаго гэта прапаведнiк так зрабiў?

Руцi i Ўiнфiлд падкралiся зусiм блiзка да iх i прыпалi да зямлi, каб паслухаць, пра што яны гавораць.

Дзядзька Джон праводзiў у зямлi глыбокiя барозны доўгiм iржавым цвiком.

- Ён разумее, што такое грэх. Я пытаўся ў яго пра гэта, i ён мне ўсё растлумачыў. Толькi не ведаю, цi мае ён рацыю. Кажа: чалавек грашыць, калi думае, што ён саграшыў. - Вочы ў дзядзькi Джона былi поўныя стомы i тугi. - Я заўсёды ад усiх таiўся. Я такое рабiў, пра што нiкому не расказваў.

Мацi падняла галаву ад вогнiшча i павярнулася да яго:

- I не расказвай, Джон. Раскажы ўсё богу. Не ўзвальвай цяжар сваiх грахоў на чужыя плечы. Гэта несумленна.

- Яны мне душу вярэдзяць, - сказаў Джон.

- Усё роўна другiм не расказвай. Пайдзi на рэчку, акунi галаву ў ваду i шэптам скажы ўсё плынi.

Бацька паволi кiваў галавой у такт словам мацi.

- Яна правiльна кажа, - прамовiў ён. - Табе, канешне, палягчэе, калi падзелiшся з iншымi, але тады грэх твой пойдзе кругамi.

Дзядзька Джон паглядзеў на пазалочаныя сонцам горы, i золата iх адбiлася ў яго ў вачах.

- Я стараюся адолець сябе, - сказаў ён, - i не магу. Усё нутро выядае.

Ззаду яго Ружа Сарона, млявая, выйшла з палаткi.

- Дзе ж гэта Конi? - з раздражненнем запыталася яна. - Нешта даўно яго не бачу. Дзе ён прапаў?

- Ён мне на вочы не пападаўся, - адказала мацi. - Убачу, пашлю да цябе.

- Мне нездаровiцца, - сказала Ружа Сарона, - а ён пакiнуў мяне адну.

Мацi паглядзела на апухлы твар дачкi.

- Ты плакала, - сказала яна.

Слёзы зноў нагарнулiся на вочы Ружы Сарона.

Мацi рашуча сказала:

- Вазьмi сябе ў рукi. Ты не адна - нас многа. Вазьмi сябе ў рукi. Iдзi сюды абяры бульбу. Няма чаго шкадаваць сябе.

Ружа Сарона адступiла назад пад брызент. Яна старалася ўнiкнуць строгага погляду матчыных вачэй, але ён прымусiў яе пабрысцi да вогнiшча.

- А чаго ён пайшоў? - сказала яна, але слёз ужо не было.

- Вазьмiся за справу. А то сядзiш адна ў палатцы i шкадуеш сама сябе. Мне не было калi ўзяцца за цябе. Цяпер ужо вазьмуся. Вось табе нож i бярыся за бульбу.

Ружа Сарона паслухмяна апусцiлася на каленi каля вогнiшча. Са злосцю сказала:

- Няхай толькi прыйдзе. Я яму ўжо задам.

Губы ў мацi расцягнулiся ва ўсмешцы:

- Ён i набiць цябе можа. Сама на гэта напрошваешся - ныеш, песцiшся. Калi ён i ўваб'е ў цябе крыху розуму, я толькi дзякуй яму скажу.

Вочы ў Ружы Сарона ўспыхнулi абурэннем, але яна змоўчала.