Даниэл Дефо - Жыццё i дзiўныя прыгоды марахода Рабiнзона Круза (на белорусском языке)

Я i ў ганчарнай справе (зусiм нечакана!) зрабiў прыкметны крок наперад: наладзiў станок з кругам, якi круцiўся. Таму работа мая стала i больш хуткай i лепшай: цяпер замест нязграбных вырабаў, на якiя не хацелася глядзець, у мяне атрымлiваўся зусiм прыстойны посуд даволi правiльнай формы.

Але нiколi я, здаецца, так не радаваўся i не ганарыўся сваiм вынаходнiцтвам, як у той дзень, калi мне ўдалося зрабiць люльку. Вядома, мая люлька мела першабытны выгляд - са звычайнай абпаленай глiны, як i ўсе мае ганчарныя вырабы, i атрымалася яна не вельмi прыгожая. Але яна была дастаткова моцная i добра прапускала дым, а галоўнае - гэта была ўсё-такi люлька, пра якую я столькi марыў, таму што прывык курыць з вельмi даўняга часу. На нашым караблi былi люлькi, але, перавозячы адтуль рэчы, я не ведаў, што на выспе расце тытунь, i вырашыў, што не варта iх браць.

Да гэтага часу я заўважыў, што мае запасы пораху пачынаюць прыкметна змяншацца. Гэта надзвычай устрывожыла i засмуцiла мяне, таму што новага не было дзе ўзяць. Што ж я рабiць буду, калi ў мяне выйдзе ўвесь порах? Як я тады буду паляваць на коз i птушак? Няўжо да канца сваiх дзён я застануся без мясной стравы?

РАЗДЗЕЛ ШАСНАЦЦАТЫ

Рабiнзон прыручае коз

На адзiнаццатым годзе майго жыцця на выспе, калi порах у мяне пачаў канчацца, я пачаў сур'ёзна думаць, як бы знайсцi спосаб лавiць дзiкiх коз жывымi. Больш за ўсё мне хацелася злавiць матку з казлянятамi.

Спачатку я ставiў сiлкi, i козы нярэдка траплялi ў iх. Але мне ад гэтага было мала карысцi: козы з'ядалi прынаду, а потым разрывалi сiлкi i зусiм спакойна ўцякалi на волю. На жаль, у мяне не было дроту, i сiлкi даводзiлася рабiць вераўчаныя.

Тады я вырашыў пакапаць воўчыя ямы. Ведаючы мясцiны, дзе козы хадзiлi часцей за ўсё, я выкапаў там тры глыбокiя ямы, накрыў iх пляцёнкамi ўласнаручнай работы i паклаў на кожную пляцёнку ахапак каласоў рысу i ячменю. Хутка я ўпэўнiўся, што козы наведваюць мае ямы: каласы былi з'едзены i вакол былi вiдаць сляды казiных капытоў. Тады я прыдумаў сапраўдныя пасткi i на другi ж дзень знайшоў у адной яме вялiзнага старога казла, а ў другой трох казлянят: аднаго самца i дзвюх самак.

Старога казла я выпусцiў на волю, бо не ведаў, што з iм рабiць. Ён быў такi дзiкi i злосны, што ўзяць яго жывога было немагчыма (я баяўся зайсцi да яго ў яму), а забiваць яго не было патрэбы. Як толькi я падняў пляцёнку, ён выскачыў з ямы i прыпусцiў з усiх ног наўцёкi.

Пазней мне давялося ўпэўнiцца, што голад утаймоўвае нават iльвоў. Але тады я гэтага не ведаў. Калi б я прымусiў казла пагаладаць днi тры-чатыры, а потым прынёс яму вады i крыху каласоў, ён бы ўцiхамiрыўся i быў бы спакойны не горш за маiх казлянят.

Козы наогул вельмi разумныя i паслухмяныя. Калi з iмi добра абыходзiцца, iх зусiм не цяжка прыручыць.

Але, паўтараю, у той час я гэтага не ведаў. Выпусцiўшы казла, я падышоў да тае ямы, дзе сядзелi казляняты, выцягнуў iх усiх траiх па адным, звязаў разам вяроўкаю i ледзьве прывалок iх дадому.

Даволi доўга я не мог прымусiць iх есцi. Апрача малака мацi, яны яшчэ не ведалi iншай ежы. Але калi яны добра выгаладалiся, я кiнуў iм некалькi сакавiтых каласоў, i яны памалу ўзялiся за ежу. Неўзабаве яны прывыклi да мяне i зрабiлiся зусiм ручныя.

З таго часу я пачаў разводзiць коз. Мне хацелася, каб у мяне быў цэлы статак, таму што гэта быў адзiны сродак забяспечыць сябе мясам да таго часу, калi ў мяне скончыцца порах i шрот.

Гады праз паўтара ў мяне ўжо было не менш дванаццацi коз, лiчачы з казлянятамi, а яшчэ праз два гады мой статак вырас да сарака трох галоў. З цягам часу я збудаваў пяць загароджаных загонаў; усе яны злучалiся памiж сабой варотцамi, каб можна было пераганяць коз з аднаго лужка на другi.

У мяне цяпер быў невычарпальны запас казiнага мяса i малака. Кажучы па шчырасцi, калi я толькi браўся разводзiць коз, я нават i не думаў пра малако. Толькi пазней я пачаў iх даiць.

Я думаю, што нават самы пануры чалавек не стрымаўся б ад усмешкi, каб убачыў мяне з маiм сямействам за абедзенным сталом. На галоўным месцы сядзеў я, кароль i ўладар выспы, якi поўнаўладна распараджаўся жыццём усiх сваiх падданых: я мог караць i мiлаваць, дараваць i адбiраць волю, i сярод маiх падданых не было нiводнага бунтаўшчыка.

Трэба было бачыць, з якой каралеўскай пышнасцю я абедаў адзiн, акружаны маiмi прыдворнымi. Толькi Попку, пястуну, дазвалялася размаўляць са мной. Сабака, якi даўно ўжо састарыўся, садзiўся заўсёды з правай рукi свайго ўладара, а злева сядалi каты, чакаючы падачкi з маiх уласных рук. Такая падачка лiчылася знакам асаблiвай каралеўскай мiласцi.

Гэта былi не тыя каты, якiх я прывёз з карабля. Тыя даўно памерлi, i я сам пахаваў iх непадалёк ад свайго жытла. Адна кошка ўжо на выспе акацiлася; я пакiнуў у сябе двое кацянят, i яны выраслi ручнымi, а астатнiя збеглi ў лес i здзiчэлi. Паступова на выспе распладзiлася такое мноства катоў, што ад iх не было адбою: яны лазiлi да мяне ў кладоўку, цягалi правiзiю i пакiнулi мяне ў спакоi толькi тады, калi я прыстрэлiў двух цi трох.

Паўтараю: я жыў сапраўдным каралём, нi ў чым не маючы патрэбы; вакол мяне заўсёды быў цэлы штат адданых мне прыдворных - не было толькi людзей. Аднак, як убачыць чытач, неўзабаве прыйшоў час, калi ў маiх уладаннях з'явiлася нават вельмi многа людзей.

Я цвёрда вырашыў нiколi больш не распачынаць небяспечных марскiх падарожжаў, i ўсё роўна мне вельмi хацелася мець пад рукамi лодку - хаця б для таго, каб плаваць на ёй каля самага берага. Я часта думаў пра тое, як бы мне перавесцi яе на той бок выспы, дзе была мая пячора. Але, разумеючы, што ажыццявiць гэты план цяжка, кожны раз я супакойваў сябе тым, што мне добра i без лодкi.

Аднак, сам не ведаю чаму, мяне вельмi цягнула да тае горкi, куды я ўзбiраўся ў час мае апошняе паездкi. Мне хацелася яшчэ раз паглядзець адтуль, якiя абрысы берагоў i куды накiроўваецца цячэнне. У рэшце рэшт я не вытрымаў i падаўся ў дарогу - на гэты раз пехатой, уздоўж берага.

Калi б у нас, у Ангельшчыне, з'явiўся чалавек у такой адзежы, якая была на мне ў той час, усе прахожыя, я ўпэўнены, разбеглiся б ад страху або пакацiлiся б са смеху; ды i сам я не раз, гледзячы на сябе, мiжвольна ўсмiхаўся, уяўляючы сабе, як я шпацырую па родным Йоркшыры з такой свiтай i ў такiм убраннi.

На галаве ў мяне ўзвышалася спiчастая няўклюдная шапка з казiнага футра. Яна спаўзала мне на патылiцу, каб прыкрываць маю шыю ад сонца, а ў час дажджу не даваць вадзе лiцца за каўнер. У гарачым клiмаце няма нiчога больш шкоднага, чым дождж, якi трапляе за адзежу на голае цела.

Затым на мне быў доўгi камзол з таго ж матэрыялу, амаль да каленяў. Штаны былi са скуры вельмi старога казла з такой доўгай поўсцю, што яны закрывалi мне ногi амаль да паловы лытак. Панчох у мяне зусiм не было, а замест чаравiкаў я змайстраваў сабе - не ведаю, як i назваць, - боты не боты з доўгiмi шнуркамi, якiя завязвалiся збоку. Абутак гэты быў вельмi дзiўны, як, зрэшты, i ўсё астатняе маё ўбранне.