Сельма Лагерлеф - Пярсцёнак Лёвеншольдаў (на белорусском языке)

Аднак ажыццявiць свой намер яму не давялося. Ён быў чалавек нясмелы. Замест таго ён пайшоў да суседа на двор пагаварыць аб тым, што яго непакоiла, але сусед быў не адзiн, i Борд па сваёй празмернай нясмеласцi зноў не адважыўся пачаць размову. Ён вярнуўся дамоў, так i не сказаўшы нi слова.

Як толькi сонца зайшло, ён улёгся ў ложак, збiраючыся адразу ж заснуць. Але сон не iшоў да яго. Зноў вярнулася хваляванне, i ён усё круцiўся ды варочаўся ў ложку.

Жонцы, безумоўна, таксама было не да сну, i хутка яна пачала распытваць, што з iм такое.

- Ды нiчога, - па сваёй звычцы адказваў ён. - Вось толькi справа адна ў мяне з галавы не выходзiць.

- Так, чула я сягоння пра гэта не аднойчы, - прамовiла жонка, - цяпер давай выкладвай, што задумаў. Ужо ж не такiя, пэўна, небяспечныя справы ў цябе ў галаве, каб нельга было пра iх мне расказаць.

Пачуўшы гэтыя словы, Борд уявiў, што ён тут жа засне, калi раскажа жонцы.

- Ды вось ляжу я i ўсё думаю, - сказаў ён, - цi замуравалi генералаў склеп, цi ён усю ноч прастаiць адкрыты.

Жонка засмяялася.

- I я пра гэта думала, - сказала яна, - i здаецца мне, што кожны, хто быў сягоння ў царкве, аб гэтым жа думае. Але чаго ж табе з-за гэтакай справы не спiцца?

Борд узрадаваўся, што жонка не прыняла яго словы блiзка да сэрца. У яго стала на душы больш спакойна, i ён рашыў быў, што цяпер ужо абавязкова засне.

Але як толькi ён улёгся зручней, неспакой вярнуўся да яго. Яму здавалася, быццам з усiх бакоў, з усiх хацiн падкрадваюцца да яго чалавечыя ценi. Усе яны выйшлi з адным i тым жа тайным намерам, усе накiроўваюцца да могiльнiка i да таго самага адкрытага склепа.

Ён паспрабаваў быў ляжаць не рухаючыся, каб даць жонцы заснуць, але ў яго забалела галава i пот праняў. I нехаця ён пачаў круцiцца i варочацца ў ложку.

Нарэшце ў жонкi цярплiвасцi не хапiла, i яна нiбы жартам кiнула яму:

- Далiбог, мужычок, цi не лепей ужо табе самому схадзiць на могiльнiк ды паглядзець, цi ўсё добра з магiлай, чым ляжаць тут ды варочацца з боку на бок, вачэй не заплюшчваючы.

Не паспела яна вымавiць гэтыя словы, як муж яе ўскочыў з пасцелi i пачаў нацягваць на сябе кафтан. Ён вырашыў, што жонка праўду кажа. Ад Ольсбю да царквы ў Бру хады было не больш за паўгадзiны. Праз гадзiну ён вернецца дамоў i спакойна праспiць усю ноч напралёт.

Ды не паспеў ён выйсцi за парог, як жонцы падумалася, што мужу будзе, пэўна, не па сабе на могiльнiку, калi ён пойдзе туды адзiн-адзiнюсенькi. Яна жвава ўскочыла i гэтак жа быстра надзела сукенку.

Мужа яна дагнала на ўзгорку каля Ольсбю. Пачуўшы яе крокi, Борд зарагатаў.

- За мной пайшла, даведацца, цi не сцягну я генералаў пярсцёнак? запытаўся ён.

- Ах ты мой любы! Я ж ведаю, што нiчога такога ў цябе i ў думках няма. Я пайшла толькi каб быць з табой, калi прад табой з'явiцца могiльнiкавы дух цi конь-мярцвяк*.

* У Швецыi iснуе паданне пра каня, якi калiсьцi быў пахаваны на могiлках замест чалавека. Паводле павер'я, дух якога, на трох нагах i без галавы, бадзяецца па начах на могiлках, прадракаючы пагiбель кожнаму, хто яго ўбачыць, бо iменна гэты конь перавозiць людзей пасля смерцi ў царства мёртвых.

Яны паскорылi крок. Надышла ноч, i ў беспрасветнай цемры вiднелася на захадзе толькi вузкая светлая палоска. Муж з жонкай выдатна ведалi дарогу. Яны размаўлялi i былi ў добрым настроi. На могiльнiк жа яны iшлi толькi для таго, каб зiрнуць, цi адкрыты склеп, i каб Борду не пакутаваць без сну, ламаючы сабе праз гэта галаву.

- Не, нiяк не паверыць, быццам яны там у Хедэбю такiя ратазеi, што не замуруюць пярсцёнак зноў.

- Ды ўжо хутка аб усiм даведаемся, - сказала жонка. - А вось, здаецца, i могiльнiкавая агароджа!

Селянiн спынiўся, падзiвiўшыся з вясёлага жончынага голасу. Не, быць таго не можа, каб яна накiравалася на могiльнiк з iншымi намерамi, чым ён.

- Перш чым увайсцi на могiльнiк, - сказаў Борд, - нам, вiдаць, патрэбна б дамовiцца, што будзем рабiць, калi магiла адкрыта.

- Ужо i не ведаю, цi закрыта, цi адкрыта, а толькi наша справа вярнуцца дамоў ды легчы спаць!

- I гэта слушна, твая праўда! - сказаў, зноў пакрочыўшы, Борд. - I не чакай, каб могiлкавыя вароты былi ў гэты час не зачынены, - дадаў ён.

- Бадай, сапраўды, - падхапiла жонка. - Прыдзецца нам пералезцi цераз сцяну, калi захочам наведаць генерала ды паглядзець, як яму там.

Муж зноў здзiвiўся. Ён пачуў, як з лёгкiм шумам пасыпалiся ўнiз дробныя каменьчыкi, i тут жа ўбачыў, як на фоне светлай палоскi на захадзе вырысоўваецца жончына фiгура. Яна ўзлезла ўжо наверх, на сцяну, i нiчога мудронага ў тым не было, таму што сцяна была невысокая - усяго некалькi футаў. Дзiўным падалося яму толькi тое, што жонка праявiла такую жвавасць, узлезшы наверх раней за яго.

- Ну вось, - сказала яна. - Давай руку, я дапамагу табе ўзлезцi!

Хутка сцяна засталася ззаду, i цяпер яны моўчкi i асцярожна прабiралiся сярод невысокiх магiльных грудкоў.

Адзiн раз Борд спатыкнуўся аб такi грудок i ледзь быў не павалiўся. Яму падалося, быццам хтосьцi падставiў яму ножку. Ён так спалохаўся, што ўвесь задрыжаў i загаварыў гучна, на ўвесь голас, каб мярцвякi зразумелi, з якiмi намерамi ён прыйшоў на могiльнiк.

- Не хацеў бы я прыйсцi сюды, калi б справа мая была несправядлiвая.

- Яшчэ чаго скажаш, - запярэчыла жонка. - Ужо тут ты маеш рацыю! А вунь ужо i магiла вiднеецца!

Пад цёмным начным небам ён разгледзеў вывернутыя з зямлi магiльныя плiты.

Неўзабаве яны былi ўжо каля самай магiлы i ўбачылi, што яна адкрыта. Пралом у склепе не быў замураваны.

- Ну i няўклюды ж яны, - вылаяўся Борд. - Быццам знарок хочуць спакусiць тых, хто ведае, якая каштоўнасць там схавана.

- Пэўна, спадзяюцца, што нiхто не адважыцца крануць нябожчыка, сказала жонка.

- Ды i ўвогуле мала радасцi лезцi ў такую магiлу, - зазначыў муж. Саскочыць унiз, бадай, не цяжка, толькi потым сядзi там, як лiсiца ў нары.

- Сягоння ранiцай я бачыла, як яны апусцiлi ў склеп лесвiчку, - сказала жонка. - Але яе ўжо, вiдаць, прынялi.

- А дай пагляджу я i на самай справе, - сказаў муж i пачаў мацаць рукамi ў магiльным праломе. - Не, глядзi ты! - усклiкнуў ён. - Гэта ж трэба! Лесвiчка ж яшчэ тут!

- Ну i расцяпы! - падтакнула жонка. - Толькi, па мне, цi тут лесвiчка цi не - рознiца невялiкая. Той жа, хто там унiзе, i сам можа за сваё дабро пастаяць.

- Каб жа гэта ведаць! - падхапiў муж. - Можа, хоць лесвiчку прыняць?

- Нiчога ў магiле чапаць не будзем, - сказала жонка. - Лепш будзе, калi магiльшчык ранiцай убачыць магiлу якраз такой, якой пакiнуў яе напярэдаднi.

Разгубленыя i нерашучыя, стаялi яны, утаропiўшыся на чорны адкрыты пралом. Iм бы пайсцi цяпер дамоў, але штосьцi таямнiчае, нешта такое, чаго нiхто з iх не асмельваўся назваць сваiм iмем, утрымлiвала iх на могiльнiку.

- Ды можна было б пакiнуць лесвiчку i на месцы, - сказаў нарэшце Борд, - калi б я быў упэўнены, што ў генерала ёсць сiла ўтрымаць злодзеяў.

- Ты ж можаш спусцiцца ўнiз, у склеп, - параiла жонка, - вось тады сам убачыш, якая ў яго сiла.