Ф. Сафиуллина - Самоучитель татарского на каждый день

уят— разбуди

елмай— улыбнись

сӨй— люби

таныш— знакомься

Үл— умирай

яшə— живи

эзлə— ищи

ян— гори

Үт— проходи

Җый— собирай

тҮз— терпи

юат— утешай

бҮл— дели

бетер— заканчивай

сагын— скучай, тоскуй

сиз— чувствуй

очраш— встречайся

бел— знай

сайла— выбирай

ку— отгони

Өйлəн— женись

кияҮгə чык— выходи замуж

хəтерлə— помни

Үп— целуй

кочакла— обними

сӨен— радуйся

озат— провожай

каршыла— встречай

шатлан— радуйся

югалт— теряй…

юат— утешай

Задание 2. Составьте предложения с этими глаголами.

Задание 3. Прочитайте правильно диалоги.

1. — əни, мине уятырга онытма, яме! Без иртəгə походка барабыз.

— Ярар, улым, ярар, уятырмын. Онытмам.

2. — Кара əле, Артур! Тегендə бер кыз ничек матур елмая!

— Кайда, кайда?

— əнə, əнə, Һəрвакыт (всегда) елмаеп тора!

— ə-ə-ə, кҮрдем. Матур елмая!

3. — Сез таныштыгызмы?

— Юк, без таныш тҮгел. Таныштыр əле безне.

— Бу — Морат, бу — АйгӨл.

— Рəхмəт, мин бик ат.

4. — Син газета укыдыңмы?

— Нəрсə булган?

— Бер йорт шартлаган (взорвался). Бик кҮп кешелəр Үлгəн.

— Кайда?

— МəскəҮдə.

5. — Син элек кайда яшəдең?

— Без Үзбəкстанда яшəдек.

— Аннан соң?

— Аннары МəскəҮдə яшəдек. Хəзер Казанда яшибез.

6. — Бакчада карлыган кҮпме?

— КҮп.

— Җыйдыгызмы əле?

— Юк əле, Җыймадык. Ике кӨннəн Җыябыз.

7. — Мин сине бик сагындым, ГҮзəл!

— Мин дə бик сагындым, Искəндəр.

8. — Мин əнине бик сагындым.

— Мин дə сагындым. Бəйрəмгə кадəр ничек тҮзəргə инде? Бəйрəмгə кайтыр идек…

9. — Кичə урамда бер кыз бала белəн очраштык. Аның курчагы (кукла) югалган. Ул елый, елый…

— Син аңа нəрсə дидең?

— Мин аны юаттым. Синең курчагың сиңа кайтыр, дидем.

10. — Эшең беттеме, əни? Базарга барабызмы?

— Хəзер бетə эшем. Менə савыт-сабаны юып бетерəм дə барырбыз.

— əни, Үзем юып бетерəм, яме!

— Ярый.

11. — Камил, кайда очрашабыз?

— Парк янында очрашыйк.

— Юк, анда кеше кҮп. Танышлар кҮп. əйдə, университет янында очрашабыз.

— Ярар. КӨтəм. Озак торма. Сəгать 6 да мин шунда булам.

12. — Егетлəр, мин Өйлəнəм!

— Ничек, кызны сайладыңмы инде?

— Сайладым инде кҮптəн. Иң акыллы, иң матур, иң эшчəн, иң бай, иң уңган, иң гҮзəл кызны сайладым.

— Кем ул?

— Нурия.

— О-о-о! Нурия сиңа кияҮгə чыгамы?

— ə нигə чыкмас икəн?

— Аның егете бар бит…

13. — Камил, син берəр кызны Үптеңме?

— əйе, бер кӨнне бер кыз белəн очраштык. Ул бик матур, акыллы кыз. Без аның белəн 1 ел йӨрдек (дружили). Ул миңа рӨхсəт итте Үбəргə. Мин аны кочакладым Һəм битеннəн Үптем…

14. — əбиемне бик сагындым. Авылга кайтсам, кочаклап Үбəм мин аны!

— Минем əбием Үзе мине кочаклый, Үзе Үбə.

— Кызык!

15. — Кызлар, мин конкурста беренче урын алдым!

— СӨендеңме соң?

— Ни əйтергə дə белмим.

16. — Роза, иртəгə вокзалга сине озатырга киликме?

— Вакытыгыз булса килегез.

— Тагын кем килə сине озатырга?

— Рамил килəчəк.

— Шулаймыни? əллə без килмикме?

— Килегез, килегез. Без бик шатланып очрашырбыз.

17. — Бу китапны югалтырга ярамый.

— Ник?

— Ул бер генə китап. Аны Өйгə дə бирмилəр.

— Шулаймыни?!

Задание 4. Постарайтесь сами составить предложения с этими глаголами в различных формах, которые вам знакомы. Употребите их в микродиалогах.

В татарском языке также много сложных предложений различной структуры. Сейчас мы ознакомимся с т. н. аналитическими предложениями, в которых употребля‏ются подчинительные сою‏зы ( чөнки— потому что, əгəр— если, гəрчə— хотя и т. д.), относительные слова от корня шул— тот; такой ( шу‍а— тому , шуны— того, то , шунда— там, у того , шу‍а карамастан— несмотря на , шул сəбəпле— по ‎той причине , шул вакытта— в то время и т. д.) и интонаِции ожидания и пояснения.

Задание 5. Переведите предложения.

1. Кем белə, шул əйтə

2. Кемне чакырам, шул бара.

3. Кемнəн сорыйм, шул ‌авап бирə.

4. Кемгə əйтəсез, шулар килер.

5. Кемдə я‍а дəреслек бар, шул китаптан укыгыз.

6. Бездə бер кыз‎шли, шул кызны‍ абыйсы — физик.

7. Бүген я‍гыр, шу‍а карамастан без гөмбə ‌ыярга киттек.

8. Урамда 35 градус салкын, шу‍а күрə балалар мəктəпкə бармадылар.

9. Жəрес бетəр, шул вакытта без сине‍ белəн сөйлəшербез.

10. Син ничек əйтəсе‍, мин шулай ‎шлəрмен.

11. Ул кая бара, син дə шунда бар.

12. Кызлар кайчан килсəлəр, шунда син ми‍а шалтырат (позвони).

13. Женат кайда була, мин дə шунда барам.

14. Син нəрсə яратса‍, мин дə шуны яратам.

Задание 6. Подобные предложения употребите в диалоге.

На сегодня все!

Сау булыгыз! Уңышлар телим.

Транспорт. Почта. Телефон. Телеграф. Диалоги.

Отдых. Диалоги.

Печать. Диалоги.

Здоровье. Диалоги.

( Кырык сигезенче дəрес)

Этот урок мы посвятим диалогам на темы: «Транспорт», «Почта, телефон, телеграф», «Отдых», «Печать», «Здоровье».

1. — Гафу итегез, 5-нче трамвай кайда туктый?

— Бакча янында.

2. — Гафу итегез, трамвай билеты ничə сум?

— 2 сум.

3. — Гафу итегез, алдагы тукталышта тӨшəсезме?

— Нинди була?

— Ирек мəйданы.

— əйе, тӨшəбез.