Мухаммад Самандаров - Архитектуравий лойиҳалашнинг ижтимоий асослари

Масалан, меҳнат жамоасининг норасмий тузилиши, умумий мақсадли жамоа аъзоларини аниқлаш, меҳнат унумдорлигини ошириш омили сифатида.

Ижтимоий тузилишда алоҳида ўринни оилаэгаллайди, у бир вақтнинг ўзида бир қанча ижтимоий аҳамиятга эга функцияларни бажарадиган ижтимоий институт ва турмуш тарзининг умумий хусусиятларига эга бўлган ижтимоий гуруҳдир.

Шундай қилиб, ижтимоий гуруҳлар, жамоалар ва институтлар – одамларнинг мулк (атрибутлар), биргаликдаги фаолияти ва (ёки) умумий ҳудуди бўйича бирлашиши натижасида шаклланадиган ижтимоий тузилиш элементлари.

Умумий давлат соғлиқни сақлаш тизимида ва ҳоказоларда, шунингдек, кўп тармоқли корхоналарда, мактабларда, ижтимоий гуруҳлар институтлари гуруҳининг ривожланиш динамикасини белгилайди, шунингдек, минтақавий ва маҳаллий норасмий гуруҳларда). ёввойи миқёси, режалаштириш учун асос яратади – бинолар ва мажмуалар иншоотларида эҳтиёжлар ҳажмини фазовий номлаш параметрлари, маълум турдаги ҳаракатларнинг кўпайиши ёки атроф -муҳитга ташрифларни ажратиш – созламалар, шаҳарлар ва зоналар, ташқи алоқаларни ташкил этиш.

Тоғлар, аҳоли пунктлари, шунингдек ўз даврларида – фазовий муҳитни ташкил қилиш, нафақат технология билан белгиланади «Биргаликдаги фаолият – бошқа давом этаётган жараёнлар (улар ҳақида ижтимоий жараённи ташкил этиш масаласи бундан кейин муҳокама қилинади), балки табиати билан ҳам белгиланади.

Психологик ижтимоий сиёсат. Умумий, ижтимоий-маданий фаолият билан боғлиқ бўлган гуруҳларнинг тузилиши сифат, таълим ва ҳоказоларга фаол таъсир қилади. Юқорида айтиб ўтилганидек, фазовий муҳитнинг шаклланиши, бундай гуруҳлар ўзига хос меъморий объектлардан олинади:

ижтимоий институтнинг тузилиши.

Тегишли муассасалар тармоғининг биргаликдаги саёҳати, унинг ўзига хослиги, фаолиятига қараб, хизмат кўрсатишдан бош тортиш, шунингдек тузилиш бўйича, дўконларидаги Пател талабалар гуруҳлари иштирокчиларининг алоқалари, шаҳарда оломон

– кўчаларда биргаликдаги фаолият жараёни. Умумийлик йўқлигига қарамай, манфаатлар умумийлиги шаклланади – ички алоқалар ва уюшмалар, бойқушлар ва хулқ -атвор, хусусиятлар шаклланади, бундай гуруҳлар ҳам бир қатор

«Коллектив мавзу» – атроф -муҳитга бўлган фаол талаблар, алоқалар, атроф -муҳитга маълум функционал талабларни қўяди.

Бу эҳтиёжларнинг таҳлили, ижтимоий тузилишнинг психологик ҳолати, эмоционал, баъзи ҳолларда – фазовий алоқаларни кескинликка эмоционал асослашга имкон беради. Aрхитектура нуқтаи назаридан, бинолар ва мураккаб дизайндан фарқли ўлароқ, улар юра оладилар, ҳисоб -китоб қилишнинг хайрия тизимлари.

Тан, ҳақиқий жамоаларни ифодалайди «Ўзгарувчи мулкдор» дан «ишлаб чиқариш» ижтимоий институти, унинг тармоқ тузилиши ва жамоатчилик назорати билан алоқаси, ҳарбий ташкилотнинг тегишли майдонида ва унинг ҳудудида амалга ошириладиган космик ролга қўйиладиган талабларни белгилайди. Жойлаштиришнинг ҳудудий схемалари ишлаб чиқарувчи кучлар тузилмаларини тавсифлашнинг махсус жиҳатлари.

Жамият сайёҳлик институтлари – бу соғлиқни сақлашни тавсифлаш, унинг фазовий тузилишини – нақд пул ва маиший хизматларни, уларнинг мақсадли дастурлари ҳудудларини маълум жамоаларда ташкил этиш воқьеликларини ўрганиш, фазовий тузилмалар бу хизмат кўрсатиш муассасалари тармоқларини кўриб чиқиш ва режалаштириш, жамиятлар тузилмаси ва аҳоли пунктлараро хизмат кўрсатиш тизимини ташкил қилишнинг социализацияси билан бевосита боғлиқ.

Aрхитектура томонидан тўғридан -тўғри ташкил этилган шаҳарсозлик ва гуруҳларнинг ўрта ва кичик ижтимоий манфаатлари. Ҳудудий жамоалар – биргаликдаги фаолият учун (Қишлоқ аҳолисининг жамоалари аҳоли пунктлари, турар -жой майдонларининг қўшни жамоалари одамлардан яшаш ва иш жойи асосида бирлашади.

Умумий жой, ҳаёт муҳити бундай жамоаларни бирлаштирадиган қўшимча фазилатларни шакллантиради, одамлар жамоасининг ҳақиқатини уларнинг жой (туман, шаҳар, вилоят) га тегишли эканлиги ва шу жой билан идентификациясига кўра белгилайди. Ўзига хос экологик тузилма шаклланмоқда

«Мавзу – атроф -муҳит», бу ерда мавзу ижтимоий жамоаларнинг кўлами ва табиати, атроф -муҳит сифати бўйича – шаҳар ва минтақавий фазовий тузилмаларнинг турли даражалари билан фарқ қилади.

Бошқа турдаги ижтимоий тузилмалардан фарқли ўлароқ, бу ҳолда, уларнинг энг муҳим хусусияти – бу «субъект – атроф -муҳит» акс -садо муносабатларидир, улар жамоавий субъект манфаатлари тизимида ва атроф -муҳит имкониятларида намоён бўлади.

Жамиятнинг ҳудудий ташкилотини таҳлил қилиш – ижтимоий экология социологиясининг алоҳида бўлими. Жойлар жамияти одамларнинг фазовий хулқ -атворидаги ўзаро таъсирини аниқлайди, ижтимоий алоқаларнинг ўзига хос хусусиятларини шакллантиради ва жараёнлар.

Бундай ҳолда (юқорида тавсифланганлардан фарқли ўлароқ), фазонинг «хўжайини» нинг фазилатларининг бутун мажмуаси шаклланади, бу функционал хусусиятни белгилайди, уни ташкил этишнинг аспектлари, унда доимий гуруҳ назоратини олиб бориш, фазовий семантикада ижтимоий -маданий меъёрлар ва хатти -ҳаракатларнинг стереотипларини акс эттириш.

Шаҳар социологиясида ҳудудий жамоаларни ўрганиш энг кенг тарқалган бўлиб, биринчи навбатда, урбанизацияни таҳлил қилиш, шаҳар жамоасининг ўзига хос хусусиятларини ривожлантириш билан боғлиқ. Ҳар хил турдаги аҳоли пунктларининг ижтимоий жамоаларини таққослаш муҳим муаммо ҳисобланади.

Шу жумладан шаҳар ва қишлоқлар минтақавий миқёсда ижтимоий жамоаларнинг шаклланиши тўғрисида. Шу билан бирга, фарқлар турмуш тарзи, ижтимоий меъёрлар анъаналари (шу жумладан, атроф -муҳитнинг ўзи шаклланишининг стереотиплари), шунингдек, шу миқёсдаги ҳудудларда амалга ошириладиган ижтимоий назорат шакллари билан боғлиқ.

Ҳудудий жамоаларни ўрганиш, жамият ҳаётининг табиатига фаол таъсир этувчи омил сифатида, жой, муҳит ва руда, минтақа, минтақанинг ўзига хос шароитларини таҳлил қилиш билан бевосита боғлиқдир. Aммо шунинг учун, бундай тадқиқотларда, худди архитектура ва шаҳарсозликнинг ижтимоий тузилмалар билан алоқаси амалга оширилгандек.

Инсон томонидан яратилган муҳит нафақат муайян функцияларни амалга ошириш учун, балки унинг умумий ҳаётийлиги нуқтаи назаридан функционал ва маънавий жиҳатлари бўйича. Aгар бошқа ижтимоий тузилмаларни ўрганиш меъморий ва шаҳарсозлик қарорларини қабул қилиш учун асос бўлиб хизмат қилса, у ҳолда ҳудудий жамоалар асосида танқидий муҳитда ҳаётнинг «оқибатлари» ни, атроф -муҳитнинг ижтимоий фаолиятига таъсирини аниқлаш учун материал беради. – ва атроф -муҳит билан инсоният жамоаларини аниқлаш бўйича ривожланиш.