Сергей Давидович - Замалёўкi (на белорусском языке)

Што ж, кожнаму дасталося сваё...

ЗАСЛУЖЫЎ - СПАЖЫВАЙ!

Чым можна ўзнагародзiць чалавека за сумленную працу?

Пералiчвайце ўзнагароды хоць да заканчэння вякоў, а адной узнагароды ўсё ж не назавеце. Не дадумаецеся!

Што тыя грошы! Што тыя рэчы! Што тыя паперы з партрэтам самага чалавечнага чалавека! Дробязi!

Ёсць такi падарунак, унiкальны, адзiны ў свеце, якi атрымаў мой тата i якi сёння захоўваецца ў мяне.

Перад тым як падысцi да таямнiчай узнагароды, зраблю невялiчкi ўступчык.

Вядома, што калгаснiкам за працу не плацiлi пенсiю. Не плацiлi, i ўсё тут. Не плацiлi пенсiю i маiм бацькам - такая была ў нас дзяржава.

I вось калi бацькоў, спрацаваных i хворых, забраў у Менск да сябе брат Косцiк i ягонай зарплаты не хапала нават на яду, тата пайшоў шукаць сабе работу. Ён яе i знайшоў - уладкаваўся вартаўнiком на заводзе "Прамбурвод".

Тата, як i ўсё сваё папярэдняе жыццё, аднёсся да новых абавязкаў сумленна, з адказнасцю. Ён нiколi не спазняўся на працу, не пiў, пiльна ахоўваў тэрыторыю завода, усе пабудовы i жалязякi.

Другiя вартаўнiкi маглi i напiцца, i спалi на прахадной да ранiцы, пакуль iх не будзiлi рабочыя, а тата старанна выконваў свае абавязкi.

I вось начальства заўважыла "перадавiка" i вырашыла ўзнагародзiць чалавека, каб той адчуў шчырасць i шчодрасць кiраўнiцтва. Прымай, чалавеча, падарунак, спажывай! Калi ўжо калгас цябе абрабаваў, дык тут сталiчная шарага ўсё кампенсуе i маральна, i матэрыяльна!

Паслалi тату ў фотастудыю, каб ён сфатаграфаваўся i прынёс у прафком фотакартку.

Тата зноў жа добрасумленна выканаў загад начальства, прынёс згаданую фотакартку ў прафком, спадзеючыся, што яе будуць чапляць на нейкую Дошку пашаны. Гэта ж быў тады сацыялiстычны гонар - ледзь не Нобелеўская прэмiя.

Якое ж было яго здзiўленне, калi праз некалькi дзён ягоную ж фотакартку яму ж урачыста ўручылi ў прафкоме. Папляскалi ў далонi i выпхнулi тату за дзверы.

Праўда, на адвароце фотакарткi з'явiўся надпiс з круглай пячаткай. Прыводжу яго даслоўна:

"За добросовестный труд и хорошую трудовую дисциплину наградить именной фотографией.

Директор завода Масловский

Председатель профкома Барташевич

4.XI.67".

Дзе яшчэ ў свеце дадумаюцца да такога?!

ПЕРШЫ ГРОМ

У маленстве амаль усе мы баялiся грымотаў ды перуноў. Думаю, што i ў дарослых асляпляльныя маланкi ды навальнiчныя выбухi не выклiкаюць у душы асалоду.

I вось, каб супакоiць малечу, дарослыя раiлi нам: "Як толькi пачуеце першы гром - хуценька куляйцеся праз галаву!"

Мы спраўна кулялiся, сумяшчалi карыснае з прыемным i адчувалi, што наступныя грымоты пужалi нас меней. Вось такi псiхалагiчны фактар дапамагаў нам, зусiм малым i даверлiвым, пераадольваць страх.

Маланкай прамiльгнула амаль усё жыццё, i год за годам сустракаеш першы гром спакойна i без страху. Шчыра кажучы, я i забыўся пра тыя дзiцячыя куляннi па траве. Забыўся, але нечакана быў вымушаны пра iх успомнiць.

Прыехаў я ў траўнi з Менска ў Карпiлаўку, згрузiў свае клункi ў хату, узяў хлеб i пайшоў да суседкi - праведаць. Адчыняю дзверы, вiтаюся, кладу хлеб на стол i распытваю пра здароўе, пра справы. Яна, у сваю чаргу, распытвае мяне пра мае справы, запрашае сесцi. Калi я глянуў на суседку, ажно ў яе пад вокам "лiхтар" гарыць. Такi сiнячышча, аж вока заплыло. Хто ж ёй засвяцiў гэтак? Муж яе памёр, а болей у хаце нiкога няма.

Раблю выгляд, што нiчога не заўважаю, бо пра такое не пытаюцца.

Тут яна сама ўсмiхаецца i паказвае пальцам на сваё вока:

- Гэта ж учора быў першы гром, каб яму заняло!

Я здзiўлена гляджу на "лiхтар" i нiяк не магу скумекаць, якое дачыненне мае першы гром да падбiтага вока.

Тады суседка, якой ужо пад семдзесят гадоў, тлумачыць:

- Гэта ж я, старая дурнота, пачуўшы першы гром, выскачыла на двор i кульнулася праз галаву. Ды так бразнулася, што каленам ледзь вока не высадзiла...

Аказваецца, не ўсё тое, што можна рабiць малым, дазваляецца старым.

КУДЫ МЫ IДЗЁМ?

У Менску, у Нацыянальным мастацкiм музеi, некалькi гадоў назад адбылася выстаўка твораў нямецкай мастачкi-авангардысткi. "Сюжэты" ўсiх работ аднолькавыя - сiнiя, жоўтыя, зялёныя ды чырвоныя плямы i палосы перамешвалiся, перакрэслiвалiся. Магчыма, гэта трэба разумець - я не спецыялiст, не зразумеў. Думаў, што назвы карцiн прыадкрываюць завесу таямнiчасцi. Чытаю: "Куды мы iдзём?.." Падыходжу да другой, трэцяй, iншых карцiн - назва тая ж... Зусiм заблытаўся я i пайшоў з залы...

У пяцiдзесятыя - шасцiдзесятыя гады ў калгасах за працу амаль нiчога не плацiлi. Але ўсё ж людзi пачалi пакрысе абжывацца - мелi кароўку, гадавалi аднаго-двух парсюкоў, трымалi курэй, садзiлi бульбу, гароднiну.

Моладзь хоць i гвалтоўна, але затрымлiвалi на зямлi. Здавалася, што жыццё iдзе ўгару, што з кожным крокам, з кожным годам будуць набiрацца моцы i калгасная, i сялянская гаспадаркi. Я быў i сведкам, i ўдзельнiкам тых падзей.

Потым, застаючыся жыхаром сваёй вёскi i няхай блудным, але сынам сваёй зямлi, з горыччу бачыў, як адмiрае вёска, як дзiчэе i гiне зямля.

Як толькi спынiлi гвалтоўнае трыманне моладзi ў вёсцы - моладзь пацягнулася да лёгкага жыцця - у горад. У вёсцы яе нiчога не трымала. Рубель быў i тады не на апошнiм месцы ў жыццi, але дзяржава афiцыйна настойвала на тым, што грошы - зло.

Так. У горадзе былi хоць якiя забавы, быў хоць якi заробак, у вёсцы не было нi забаў, нi рубля. I гэта - адна з галоўных трагiчных памылак, якая паскорыла падзенне будынка, пад якi не паклалi падмурак.

Прайшло сорак год горкiх маiх назiранняў, а ўперад - нi кроку.

Тыя нямногiя мае аднагодкi i людзi больш сталыя з апошнiх сiл трымаюць вёску, не даюць канчаткова рухнуць абяссiленаму i абяскроўленаму сялянскаму побыту. Цi надоўга хопiць сiл?..

А якое дачыненне маюць тыя абстрактныя работы нямецкай мастачкi да нашай змардаванай вёскi? Думаю - прамое.

Калi ў мастацтве маюць права на жыццё i рэалiзм, i авангардызм, i ўсялякi "iзм", то зямля не церпiць "абстракцыянiстаў". Ёй патрэбен толькi прафесiйны рэалiзм.

Гледзячы на абстрактныя адносiны да зямлi i людзей на ёй, мiжволi думаеш: "Куды мы iдзём?"

ТАВАР - ГРОШЫ - ТАВАР

Мiшка (царства яму нябеснае) наведаў пры жыццi суседа Адама (дзякуй Богу, яшчэ жывы).

- Здарова, Адаме!

- Адкуль яно, Мiхаська, тое здароўе?!

- А што будзем рабiць? - пытаецца Мiшка i ведае, што Адам, як заўсёды, дасць добрую параду.

Адам раiць:

- Здароўе патрабуе дагляду! Яго неабходна пастаянна падтрымлiваць! - i, падумаўшы, дадае: - Калi ёсць чым падтрымлiваць...

- Ёсць! - ускочыў Мiшка i дастаў з кiшэнi роўна столькi, колькi каштуе пляшка з "лякарствам". Але грошы са сваёй рукi не выпускае, а папярэджвае суседа: - Ахвярую з адной умовай: пляшку купiш толькi ў маёй Бронi! (Броня яго жонка.)

- Чаму ў яе? - пытаецца Адам.

- Таму, - тлумачыць Мiшка, - што гэтыя грошы я толькi што "пазычыў" у яе з панчохi i лiчу за абавязак, каб яны вярнулiся роўненька дамоў. Зразумеў?