Герберт Уэллс - Вайна сусветаў (на белорусском языке)

Ён моўчкi слухаў.

- Але як мы можам выратавацца? - раптам спытаў ён. - Яны недасягальныя, яны бязлiтасныя...

- Можа быць, нi тое, нi другое, - адказаў я. - Чым больш магутныя яны, тым больш асцярожнымi i разумнымi павiнны быць мы. Адзiн з iх забiты тры гадзiны таму.

- Забiты? - усклiкнуў ён, зiрнуўшы на мяне. - Хiба можа быць забiты боскi вястун?

- Я бачыў гэта, - прадаўжаў я. - Мы з вамi трапiлi ў самую звалку i толькi ўсяго.

- Што гэта там мiгае ў небе? - нечакана спытаў ён. Я растлумачыў яму, што гэта сiгналы гелiёграфа i што яны азначаюць дапамогу, якую нясуць нам людзi.

- Мы знаходзiмся якраз у самай гушчы, хоць вакол усё спакойна. Мiльганне ў небе апавяшчае пра немiнучую навальнiцу. Вунь там, я так думаю, марсiяне, а ў баку Лондана, там, дзе пагоркi ўзвышаюцца над Рычмандам i Кiнгстанам, пад сховаю дрэваў капаюць траншэi i ўстанаўлiваюць зброю. Марсiяне, вiдаць, пойдуць па гэтай дарозе.

Не паспеў я кончыць, як ён ускочыў i перапынiў мяне жэстам.

- Слухайце! - сказаў ён.

З-за нiзкiх пагоркаў за рэчкаю даносiўся глухi гул аддаленай стральбы i якiсьцi далёкi жахлiвы крык. Потым усё зацiхла. На захадзе, высока, над дымам, што засцiлаў Уэйбрыдж i Шэпертон, паблiскваў бледны месяц.

- Нам трэба iсцi па гэтай сцежцы на поўнач, - сказаў я.

XIV

У ЛОНДАНЕ

Мой малодшы брат быў у Лондане ў той час, калi ва Ўокiнгу ўпаў першы цылiндр. Ён быў студэнт-медык i рыхтаваўся да будучага экзамену; да суботы ён нiчога не чуў аб прыбыццi марсiянаў. Ранiшнiя суботнiя газеты ў дадатак да вялiкiх спецыяльных артыкулаў пра Марс, пра жыццё на iм i гэтак далей надрукавалi даволi туманнае паведамленне, якое здзiўляла сваёй кароткасцю.

Паведамлялася, што марсiяне, напалоханыя наблiжэннем натоўпу, забiлi некалькi чалавек з дапамогай хуткастрэльнай пушкi. Тэлеграма заканчвалася словамi: "Марсiяне, хоць i здаюцца грознымi, не вылезлi з ямы, у якую ўпаў снарад, i, вiдаць, не могуць гэтага зрабiць. Магчыма, гэта выклiкана большаю сiлай зямнога прыцягнення". У перадавiцах асаблiва падкрэслiвалася гэта апошняя акалiчнасць.

Канешне, усе студэнты, якiя рыхтавалiся да экзамену па бiялогii ва ўнiверсiтэце, куды накiраваўся ў той дзень i мой брат, вельмi зацiкавiлiся паведамленнем, але на вулiцах не было асаблiвага ажыўлення. Вячэрнiя газеты выйшлi з сенсацыйнымi загалоўкамi. Але яны паведамiлi толькi пра рух войска да пусткi i пра палыхаючыя сасновыя лясы памiж Уокiнгам i Ўэйбрыджам. У восем гадзiн "Сент-Джэймс газэт" у тэрмiновым выпуску коратка паведамiла пра тое, што сапсаваўся тэлеграф. Меркавалi, што лiнiя пашкоджана соснамi, якiя ўпалi ў вынiку пажару. Гэтай ноччу - калi я ездзiў у Лезерхэд, i назад, яшчэ нiчога не было вядома пра бiтву.

Брат не турбаваўся пра нас, бо ведаў з газет, што цылiндр знаходзiцца па меншай меры за дзве мiлi ад майго дома. Ён збiраўся паехаць ка мне ў гэтую ноч, каб, як ён потым расказваў, паглядзець на пачвараў, пакуль iх не знiшчылi. Ён паслаў мне тэлеграму а чацвёртай гадзiне, а вечарам пайшоў у мюзiк-хол; тэлеграма да мяне так i не дайшла.

У Лондане ноччу з суботы на нядзелю таксама распачалася навальнiца, i брат мой даехаў да вакзала Ватэрлоо з рамiзнiкам. На платформе, з якой звычайна адпраўляецца дванаццацiгадзiнны цягнiк, ён даведаўся, што ў гэтую ноч цягнiкi чамусьцi не ходзяць да Ўокiнга. Чаму, ён так i не змог дабiцца: чыгуначная адмiнiстрацыя i тая дакладна нiчога не ведала. На вакзале было ўсё спакойна; чыгуначнiкi меркавалi, што адбылося крушэнне памiж Байфлiтам i вузлавой станцыяй Уокiнг. Вячэрнiя цягнiкi, якiя iшлi звычайна праз Уокiнг, накiроўвалiся праз Вiрджынiя-Уотэр цi Гiлфард. Многа клопатаў дадала чыгуначнiкам змена маршрутаў экскурсii саўтгемптонскай i портсмутскай Уваскрэснай лiгi. Нейкi рэпарцёр вячэрняй газеты, памылкова ўспрыняўшы брата за начальнiка руху (на якога брат быў крыху падобны), спрабаваў узяць у яго iнтэрв'ю. Нават чыгуначнiкi не тлумачылi крушэнне сувяззю з марсiянамi.

Пасля я чытаў у нейкай газеце, быццам яшчэ ранiцай у нядзелю "ўвесь Лондан быў наэлектрызаваны паведамленнямi з Уокiнга". У сапраўднасцi нiчога падобнага не было. Большасць жыхароў Лондана ўпершыню пачула пра марсiянаў толькi ў панядзелак ранiцай, калi ўсчалася панiка. Нават тыя, хто чытаў газеты, не адразу зразумелi спехам складзенае паведамленне. Большасць лонданцаў нядзельных газет не чытае.

Акрамя таго, лонданцы так упэўненыя ў сваёй асабiстай бяспецы, а сенсацыйныя чуткi такiя звычайныя ў газетах, што нiхто не быў асаблiва заклапочаны наступнай заяваю:

"Учора, каля сямi гадзiн вечара, марсiяне выйшлi з цылiндра i, рухаючыся пад аховай бранi з металiчных шчытоў, дазвання разбурылi станцыю Ўокiнг, вакольныя дамы i знiшчылi цэлы батальён Кардыганскага палка. Падрабязнасцi невядомыя. Кулямёты "максiм" былi бяссiльныя супраць iх бранi; палявыя пушкi былi выведзены са строю. У Чэртсi накiраваны раз'езды гусараў. Марсiяне, верагодна, пацiху рухаюцца к Чэртсi цi Вiндзору. У Заходнiм Сэрэi пануе трывога. Робяцца земляныя ўмацаваннi, каб перагарадзiць доступ да Лондана". Гэта было надрукавана "Сандзiсан", а ў "Рэферы" жартаўлiвы фельетанiст пiсаў, што ўсё гэта падобна на панiку ў вёсцы, дзе нечакана разбегся вандроўны звярынец.

Нiхто ў Лондане толкам не ведаў, што такое гэтыя бранiраваныя марсiяне, але чамусьцi панавала чутка, што пачвары вельмi непаваротлiвыя; "поўзаюць", "з цяжкасцю валакуцца" - вось выразы, якiя сустракалiся амаль ва ўсiх першых паведамленнях. Нiводная тэлеграма не складалася вiдавочцамi падзеяў. Нядзельныя газеты друкавалi экстранныя выпускi па меры атрымання свежых навiнаў i нават калi iх не было. Толькi вечарам газеты атрымалi ўрадавае паведамленне, што насельнiцтва Ўолтана, Уэйбрыджа i ўсёй акругi эвакуiруецца ў Лондан, - i болей нiчога.

Ранiцаю брат пайшоў у царкву пры бальнiцы, усё яшчэ не ведаючы пра тое, што здарылася мiнулай ноччу. У пропаведзi пастыра ён улавiў туманныя намёкi на якоесьцi ўварванне; акрамя таго, была прачытана асобная малiтва пра дараванне мiру. Выйшаўшы з царквы, брат купiў нумар "Рэферы". Устрывожаны навiнамi, ён адправiўся на вакзал Ватэрлоо даведацца, цi адноўлены чыгуначны рух. На вулiцах было звычайнае святочнае ажыўленне - омнiбусы, экiпажы, веласiпеды, многа па-святочнаму апранутых людзей. Нiхто не быў асаблiва ўсхваляваны нечаканымi навiнамi, якiя выкрыквалi газетчыкi. Усе былi заiнтрыгаваныя, але калi хто непакоiўся, то не за сябе, а за сваiх родных па-за горадам. На вакзале ён упершыню пачуў, што на Вiндзор i Чэртсi цягнiкi не ходзяць. Насiльшчыкi сказалi яму, што са станцый Байфлiт i Чэртсi прыйшло ранiцаю некалькi важных тэлеграм i што цяпер тэлеграф чамусьцi не працуе. Брат не мог дабiцца ад iх больш дакладных звестак. "Каля Ўэйбрыджа адбываецца бiтва" - вось усё, што яны ведалi.

Рух цягнiкоў быў парушаны. На платформе стаяў натоўп у чаканнi прыезду знаёмых i родных з паўднёвага захаду. Якiсьцi сiвы джэнтльмен услых лаяў Паўднёва-Заходнюю кампанiю.