Герберт Уэллс - Вайна сусветаў (на белорусском языке)

Нiхто не мог паведамiць нiчога новага пра Ўокiнг. Адзiн чалавек пераконваў яго, што Ўокiнг поўнасцю разбураны яшчэ мiнулай ноччу.

- Я з Байфлiта, - сказаў ён. - Самым ранкам прыехаў веласiпедыст, забягаў у кожны дом i раiў уцякаць. Потым паявiлiся салдаты. Мы выйшлi паглядзець: на поўднi дым, скразны дым, i нiхто не прыходзiць адтуль. Потым мы пачулi гул гарматаў каля Чэртсi, i з Уэйбрыджа павалiў народ. Я запёр свой дом i таксама адышоў разам з другiмi.

У натоўпе чуўся гоман, лаялi ўрад за тое, што ён аказаўся няздольны адразу справiцца з марсiянамi.

Каля васьмi гадзiн у паўднёвай частцы Лондана выразна чулася кананада. На галоўных вулiцах яе заглушаў шум руху, але, спускаючыся цiхiмi завулкамi да ракi, брат выразна чуў гарматны гул.

А дзевятай гадзiне ён iшоў ад Вестмiнстэра назад да сваёй кватэры каля Рыджэнт-парка. Ён вельмi непакоiўся пра мяне, разумеючы, што становiшча трывожнае. Як i я ў ноч на суботу, ён заразiўся ваеннай iстэрыяй. Ён думаў пра нямыя, вычэкваючыя пушкi, пра табары бежанцаў, стараўся ўявiць сабе "паравыя катлы на хадулях" у сто футаў вышынёю.

Па Оксфард-стрыт праехала некалькi павозак з бежанцамi, на Мэрылебан-роўд таксама; але чуткi распаўсюджвалiся настолькi замаруднена, што Рыджэнт-стрыт i Портленд-роўд былi, як заўсёды, запоўнены народам, хоць дзе-нiдзе абмяркоўвалiся апошнiя падзеi. У Рыджэнт-парку, як заўсёды, пад рэдкiмi газавымi лiхтарамi прагульвалiся парачкi. Ноч была цёмная i цiхая, крыху душная; гул гарматаў даносiўся з перапынкамi; апоўначы на поўднi блiснула штосьцi накшталт зарнiцы.

Брат чытаў i перачытваў газету, трывога пра мяне ўсё расла. Ён не мог супакоiцца i пасля вячэры зноў пайшоў так сабе хадзiць па горадзе. Потым вярнуўся i дарэмна спрабаваў засесцi за свае запiсы лекцый. Ён не мог спаць апоўначы, яму снiлiся злавесныя сны, але не прайшло i дзвюх гадзiн, як яго разбудзiў стук дзвярных малаточкаў, тупанне ног па бруку, аддалены барабанны бой i царкоўныя званы. На столi ўспыхвалi чырвоныя водблiскi. З хвiлiну ён ляжаў i не мог зразумець, што адбылося. Надышоў ужо дзень цi ўсе страцiлi розум? Потым усхапiўся з пасцелi i падбег да вакна.

Яго пакой быў у мезанiне; расчынiўшы вакно, ён пачуў крыкi з абодвух канцоў вулiцы. З вакон высоўвалiся i пераклiкалiся заспаныя, паўапранутыя людзi. "Яны iдуць! - крычаў палiсмен, стукаючы ў дзверы. - Марсiяне наблiжаюцца!" - I спяшаўся да наступных дзвярэй.

З казармы на Олбэнi-стрыт чуўся барабанны бой i гукi трубы; з усiх цэркваў даносiўся бурны, нязладжаны набат. Стукалi дзверы; цёмныя вокны дамоў на супрацьлеглым баку ўспыхвалi жоўтымi агеньчыкамi.

Па вулiцы праiмчалася карэта: шум калёсаў раздаўся з-за вугла, перайшоў у аглушальны грукат пад акном i зацiх недзе ўдалечынi. Следам за карэтаю пранеслiся два кебы - авангард цэлай чарады экiпажаў, якiя iмчалiся да вакзала Чок-фарм, дзе можна было сесцi на спецыяльныя цягнiкi Паўночна-Заходняй дарогi, замест таго, каб спускацца да Юстана.

Мой брат доўга глядзеў з вакна ў тупой загадкавасцi; ён бачыў, як палiсмены перабягалi ад дзвярэй да дзвярэй, стукаючы малатком i абвяшчаючы ўсё тую ж дзiўную навiну. Раптам дзверы яго расчынiлiся i ўвайшоў сусед, якi займаў пакой насупраць; ён быў у кашулi, штанах i туфлях, падцяжкi абвiсалi, валасы былi ўзлахмачаныя.

- Што за чартаўшчына? - спытаў ён. - Пажар? Чаму такая валтузня?

Абодва высунулiся з вакна, стараючыся зразумець, што крычаць палiсмены. З бакавых вулiц павалiў народ, збiваючыся ў кучы на вуглах.

- У чым справа, чорт вазьмi? - спытаў сусед.

Мой брат нешта адказаў яму i пачаў апранацца, падбягаючы раз за разам да акна, каб бачыць, што адбываецца на вулiцы. З-за вугла выскачылi газетчыкi з надзвычай раннiмi выпускамi газет, крычучы на ўсё горла.

- Лондану пагражае ўдушэнне! Умацаваннi Кiнгстана i Рычманда прарваныя! Крывапралiтны бой у далiне Тэмзы!

У кватэрах нiжняга паверха, ва ўсiх суседнiх дамах i далей, у Парк-тэрасiс i на сотнi iншых вулiц гэтай часткi Мэрылебана; у раёне Вестбэрн-парка i Сент-Панкрэса, на захадзе i на поўначы - у Кiльберне, Сен-Джонс-Вудзе i Хэмпстэдзе; на ўсходзе - у Шордзiчы, Хайбэры, Хагерстоне i Хокстане; на ўсiм агромнiстым працягу Лондана, ад Iлiнга да Iстхема, людзi, працiраючы вочы, адчынялi вокны, выглядвалi на вулiцу, задавалi бессэнсоўныя пытаннi i спехам апраналiся. Па вулiцах пранеслася першае дыханне панiкi. Страх панаваў над горадам. Лондан, якi спакойна заснуў у нядзелю вечарам, прачнуўся вельмi рана ў панядзелак пад пагрозай смерцi.

Так як брат са свайго вакна не змог нiчога выяснiць, ён апусцiўся ўнiз i выйшаў на вулiцу. Над стрэхамi дамоў ружавела зара. Натоўп бежанцаў, якiя крочылi пяшком i ехалi ў экiпажах, з кожнай хвiлiнай усё большаў.

- Чорны дым! - чуў ён выкрыкi. - Чорны дым!

Было ясна, што панiка ахопiць увесь горад. Пастаяўшы ў нерашучасцi каля свайго пад'езда, брат паклiкаў газетчыка i купiў газету. Газетчык пабег далей, прадаючы газеты на хаду па шылiнгу, - гратэскнае спалучэнне карысцi i панiкi.

У газеце брат прачытаў сумнае данясенне галоўнакамандуючага:

"Марсiяне пускаюць вялiзныя клубы чорнай ядавiтай пары пры дапамозе ракетаў. Яны падавiлi агонь нашай артылерыi, разбурылi Рычманд, Кiнгстан i Ўiмблдон i паступова наблiжаюцца да Лондана, знiшчаючы ўсё на сваiм шляху. Спынiць iх немагчыма. Ад чорнага дыму няма iншага паратунку, акрамя неадкладных уцёкаў".

I толькi. Але i гэтага было дастаткова. Усё насельнiцтва вялiкага шасцiмiльённага горада напалохалася, замiтусiлася, кiнулася наўцёкi. Усе накiравалiся на поўнач.

- Чорны дым! - чулiся крыкi. - Агонь!

Званы суседнiх цэркваў бiлi набат. Адзiн экiпаж з прычыны няўмелага кiравання наляцеў сярод крыкаў i лаянкi на калоду для вадапою. Цьмянае жоўтае святло мiльгала ў вокнах дамоў; каля некаторых кебаў яшчэ гарэлi начныя лiхтары. А ўверсе разгаралася зара, бязвоблачная, ясная, спакойная.

Брат чуў тупат ног у пакоях i на лесвiцы. Яго гаспадыня выйшла на вулiцу, спехам накiнуўшы на сябе хламiду i шаль, за ёй выйшаў яе муж, мармычучы штосьцi невыразнае.

Калi брат нарэшце зразумеў, што адбываецца, ён хуценька вярнуўся ў свой пакой, схапiў усе наяўныя грошы - каля дзевяцi фунтаў, - паклаў у кiшэню i выйшаў на вулiцу.

XV

ШТО ЗДАРЫЛАСЯ Ў СЭРЭI

Якраз у той час, калi святар вёў са мною бессэнсоўную размову каля агароджы ў полi пад Галiфордам, а брат глядзеў на паток бежанцаў, што рухаўся па Вестмiнстэрскiм мосце, марсiяне зноў перайшлi ў наступ. Калi верыць блытаным распаведам, большасць марсiянаў заставалася да дзевяцi гадзiн вечара ў яме на Хорселскай пустцы, выконвала нейкую спешную работу, якая суправаджалася ўспышкамi зялёнага дыму.

Стала вядома, што трое марсiянаў выйшлi адтуль каля васьмi гадзiн i, асцярожна прасоўваючыся праз Вайфлiт i Пiрфард да Рыплi i Ўэйбрыджа, нечакана паявiлiся перад вартавымi батарэямi на фоне неба, асветленага заходам сонца. Марсiяне iшлi не шарэнгаю, а ланцужком, на адлегласцi прыкладна паўтары мiлi адзiн ад аднаго. Яны перамаўлялiся якiмсьцi дзiкiм рэвам, падобным на выццё сiрэны, то высокае, то нiзкае.