Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

— Колькі на гэты момант усталявана крыжоў і як яны выглядаюць? Ці ёсьць там традыцыйныя ручнікі?

— На некаторых ёсьць традыцыйныя ручнікі, ёсьць абразы, побач з крыжамі стаяць зьнічы, кветкі. Крыжоў ужо пад сотню. І гэта вельмі важна. Калі празь некалькі дзён будзе прынятае рашэньне будаваць далей, ці пойдуць будаўнікі на крыжы? Будаўнікі кажуць, што самі здымаць крыжы ня будуць, што гэта мусяць зрабіць тыя, хто іх ставіў. А тыя, хто ставіў, наўрад ці пагодзяцца іх прыбіраць.

19 кастрычніка 2001

У КУРАПАТАХ ЗАВЕРШЫЛІСЯ РАСКОПКІ

На простай тэлефоннай сувязі – наша карэспандэнтка Ганна Соусь:

— Як сёньня паведаміў Радыё Свабода старшы навуковы супрацоўнік Інстытуту гісторыі Акадэміі Навук Алег Іоў, які й кiраваў раскопкамі, у тым месцы, дзе плянуецца пашырэньне дарогі, сьлядоў пахаваньняў не было знойдзена. Цяпер спадар Іоў рыхтуе заключэньне для будаўнікоў. Па высновах яго заўтра адбудзецца нарада на ўзроўні намесьніка міністра транспарту і камунікацыяў, на якой будзе абмяркоўвацца курапацкае пытаньне. Алег Іоў мяркуе, што будаўнічыя працы будуць адноўленыя ў Курапатах у панядзелак або ў аўторак.

Сёньня ж я мела размову з актывісткай грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты» Ірынай Жыхар. Паводле яе, у панядзелак у другой палове дня ў Курапатах адбудзецца сустрэча грамадзкасьці – усіх тых асобаў, хто падпісваў заяву аб стварэньні ініцыятывы, і будаўнікоў, у прыватнасьці, мусіць прыехаць генэральны дырэктар прадпрыемства «Магістральаўтадор» Анатоль Лыцін. Ірына Жыхар кажа, што плянуецца дасягнуць наступнай дамовы: будаўнікі гарантуюць стварэньне мэмарыялу ў Курапатах, і тады грамадзкасьць пагаджаецца з тым, што будуць адноўленыя будаўнічыя работы, і тыя, хто нясе кругласутачнае дзяжурства, сыходзяць адсюль. Але ці пагодзяцца з гэтым сябры Маладога Фронту, Беларускай Партыі Свабоды і «Зубра», якія ўжо трэці тыдзень вартуюць Курапаты? З гэтым пытаньнем я зьвяртаюся да Віталя Кошалева, сябра ўправы Маладога Фронту.

КОШАЛЕЎ: Учора, як вядома, на ўправе МФ было прынятае рашэньне, што ня будзем сыходзіць. Абаронцы Курапатаў тут застануцца да апошняга. Мы ня пусьцім сюды будаўнікоў, мы не дарма будавалі тут крыжы, улады не дачакаюцца, каб мы адсюль сышлі.

— Віталь, я ведаю, што Вы бралі ўдзел у раскопках. На Вашую думку, ці былі патрэбныя гэтыя раскопкі?

— Безумоўна, так. Мы адцягнулі час, за які сабралі больш за 500 подпісаў жыхароў мікрараёну Зялёны Луг-6 і наагул больш-менш узьнялі грамадзкую думку ў мікрараёне. Да пачатку раскопак усе тут літаральна спалі.

— Але ж ня знойдзеныя рэшткі пахаваньняў менавіта на гэтым месцы, дзе будзе праходзіць дарога. Ці ёсьць сэнс працягваць супрацьстаяньне? Тым больш, што ў такім выпадку будзе справакаванае сілавое рашэньне праблемы зь міліцыяй і гэтак далей?

— Сэнс, безумоўна, ёсьць. Тое, што раскопкі ля самай дарогі нічога не далі, толькі пацьвярджае, што там усё выкапанае, і ёсьць сьведкі, якія бачылі, як у 60-я гады, калі будавалася дарога, адсюль самазваламі вывозілі косткі. Таму месца расстрэлаў і месца пахаваньняў там усё ж ёсьць, і тое, што адтуль выграблі косткі і пахавалі іх невядома дзе, гэта таксама яшчэ адно злачынства дзяржавы. Як месца расстрэлу людзей яно нікуды не зьнікае. Мы ахоўваем ня нейкія фармальныя рэчы, мы ахоўваем памяць тых забітых, што былі замардаваныя ў гэтым лесе.

Заўтра аб’яднаньне моладзі Эўрапейскі Шлях арганізуе ў Курапатах талаку. А сёньня будаўнікі звалілі яшчэ адзін крыж – менавіта той, які ўчора асьвячаў айцец Леанід Акаловіч. Сёньня таксама ў Курапаты прыяжджалі міліцыянты Савецкага РАУС. Цікава, што гэта былі гарадзкія міліцыянты, а гэтую тэрыторыю кантралююць міліцыянты Менскага раёну. Міліцыянты цікавіліся тым, што тут адбываецца, паводзілі сябе спакойна і зьехалі.

20 кастрычніка 2001

ТАЛАКА

У нас на сувязі Менск. Курапаты. Сёньня там адбылася талака. У ёй браў удзел і наш карэспандэнт Валер Каліноўскі. Добры дзень, Валер.

— Добры дзень, сапраўды ў Менску зараз вельмі добрае надвор’е.

— Валер, наколькі дружная і наколькі шматлюдная сёньня была талака ў Курапатах?

— Нягледзячы на добрае надвор’е, ня вельмі шматлюдная. Некалькі дзясяткаў чалавек прыйшло. Але праца вельмі спорыцца. Людзі прыйшлі з косамі, зь сякерамі. Высякаюць сухастой, хмызьняк, дрэвы, апалае лісьце. Хутка Дзяды, таму трэба тут прыбраць На гэты момант большая частка тэрыторыі прыбраная. Тут шмат людзей сталага веку і моладзі. Прычым, неабавязкова гэта прадстаўнікі палітычных партыяў. Вось я спытаў у маладзёнаў, адкуль яны, і яны адказалі, што не належаць да ніякіх партыяў, проста прыйшлі дапамагчы.

— А ці ёсьць у Курапатах будаўнікі?

— Ведаеце, калі я ехаў сюды, у Курапаты, па кальцавой дарозе, па ёй сапраўды вельмі цяжка ехаць, там поўна розных будаўнічых машынаў, вядзецца праца на подступах да Курапатаў. Яны ўжо літаральна падбіраюцца. Усяго ў некалькіх мэтрах ад Курапатаў працуюць бульдозэры. Але мяжу Курапатаў не перасякаюць. Яны з учорашняга дня пачалі працаваць, але на гэты момант таксама фактычна ўдзельнічаюць у талацэ. Яны прыбіраюць сьмецьце, гальлё.

— Пачатак ці аднаўленьне будаўнічых работ будзе залежаць ад заключэньня археолягаў. Калі яно чакаецца?

— У панядзелак. Тады нейкае канчатковае рашэньне будзе прымаць грамадзкая ініцыятыва «За ўратаваньне Курапатаў», сваё рашэньне будуць прымаць прадстаўнікі ўлады, будаўнікі Шчыра кажучы, у мяне, як і ў многіх людзей, што сабраліся тут, у Курапатах, дрэнныя прадчуваньні. Баюся, што будзе цяжка спыніць гэтую машыну будаўнічую, што разгарнулася й ідзе на Курапаты.

Мы вяртаемся ў Курапаты. З намі сёньня па тэлефоне зьвязаўся вядомы фотакарэспандэнт Уладзімер Кармілкін. Ён паведаміў пра выпадак, сьведкам якога быў якраз сёньня ў Курапатах.

КАРМІЛКІН: Калі я прыйшоў сёньня ў Курапаты, людзей было спачатку малавата, але потым сталі падыходзіць. Я пайшоў на левы бок дарогі, каб паглядзець, там якраз пад’яжджалі трактары. Трактар «Беларусь», вялікі такі, задрыпаны, нядобрага такога выгляду. Ну і там Папкоў і Юхо ставілі крыжы. Упоперак дарогі гэтай, дзе валяць лес. І калі яны ставілі крыжы, капалі ямы, у гэты час пад’ехаў гэты трактар «Беларусь», зь яго выйшаў трактарыст. З выгляду я адразу зразумеў, што ён не зусім цьвярозы. Ён накінуўся на Папкова і на Юхо, маўляў, чаго вы стаіце, чаго перашкаджаеце нам працаваць? І Юхо яму гаворыць, што яны тут знаходзяцца, таму што прыйшлі абараніць Курапаты.

Курапаты — месца, дзе нашы продкі ляжаць, гэта наш боль. А ён адказвае: «А мне напляваць на гэты ваш боль, мне нада грошы зарабляць». Ну і бачу, што ён разьюшаны. Два разы спрабавалi яго супакоіць, але ён ніяк ня слухаўся, а потым сеў на трактар, разьвярнуўся і проста на іх паехаў.