Радыё Свабода - Дарога праз Курапаты

На шчасьце, ахвяраю п’янога трактарыста ніхто ня стаў. І, паводле сьведчаньняў Уладзімера Кармілкіна, некаторыя будаўнікі, як ён бачыў, прадаюць тыя дрэвы, якія высякаюць у Курапатах. З намі на сувязі працягвае знаходзіцца наш карэспандэнт Валер Каліноўскі. Ён дасьць нам магчымасьць пагутарыць з археолягам, Міколам Крывальцэвічам.

— Спадар Мікола, увогуле якія Вашыя адчуваньні, якая будучыня чакае Курапаты ў наступныя дні, прынамсі, да Дзядоў?

КРЫВАЛЬЦЭВІЧ: Паціху працягваюцца талокі. Ужо вельмі шмат зроблена ў Курапатах. Цэнтральная частка, дзе найбольшая канцэнтрацыя магіл, яна ўжо вычышчана ад кустоў, прыбрана сьмецьце. Людзі косяць ссохлую траву.

— Ці Вы асабіста бралі ўдзел у апошніх раскопках у Курапатах?

— Не.

— Тады — Ваша прафэсійнае меркаваньне. Чаму ўсё ж там нічога ня знойдзена?

— Уздоўж дарогі і ў зону праектаванага будаўніцтва магілы не трапляюць. Мы гэта адразу казалі. Хаця, меркавалі, а раптам чагосьці не заўважылі. Таму гаварылі пра абавязковы археалягічны нагляд. А раней, калі мы рабілі ахоўную зону Курапатаў, дык рабілі яе зь вялікім запасам, ведаючы, што трэба як мага больш тэрыторыі ахапіць і ахоўваць гэтую тэрыторыю. Фактычна гэтыя раскопкі былі праверкай западзін ужо не ў самой зоне будаўніцтва, а трошачкі за межамі, за краем праектаванай дарогі.

Трыццатага кастрычніка мы плянуем ставіць тут крыжы, у прыватнасьці, па расстраляных археолягах. Вядомыя тры археолягі, якія былі расстраляныя ў Менску 27 жніўня 1937 году. Гэта Дубінскі, Ляўданскі і Каваленя. Крыж у іхную памяць будзе ўсталяваны археолягамі нашай Акадэміі Навук. Будзе грамадзкая акцыя. Мы пастараемся яе сабраць. Ужо людзі шмат грошай ахвяравалі на гэта. Акрамя таго, мы давалі аб’явы, далі рахунак гарадзкога Таварыства Беларускай Мовы для збору грошай на крыжы ў Курапатах. І ўжо паступілі першыя грошы. І на гэтыя грошы мы таксама замовім крыжы і ўсталюем іх.

— Для тых, хто ня мае магчымасьці бачыць гэтыя крыжы, скажыце, якія яны і колькі каштуе такі крыж?

— Мне цяжка сказаць, таму што розныя майстры просяць па-рознаму. Даляраў 20, напэўна, будзе каштаваць адзін крыж. Мы прапанавалі праект крыжа, трошкі больш за 2 мэтры вышынёю. Каб ён, калі ўкапаеш, быў у рост чалавека. Гэта звычайны крыж з адной перакладзінай.

22 кастрычніка 2001

У КУРАПАТАХ ЗАЎТРА ЧАКАЮЦЬ «СІЛАВОГА ВЫРАШЭНЬНЯ»

На сувязі – наша карэспандэнтка Ганна Соусь:

— Пакуль у Курапатах спакойна, але людзі, што знаходзяцца тут, называюць гэта зацішшам перад бурай. Будаўнічыя працы ня йдуць, кругласутачнае дзяжурства працягваецца. Плянавалася, што сёньня тут адбудзецца сустрэча актывістаў грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне Курапатаў» з кіраўніцтвам прадпрыемства «Магістраль-аўтадор», але яе перанесьлі на заўтра. Сёньня ж у гэтай фірме намесьнік дырэктара ў справе будаўніцтва Сяргей Ісакаў мне паведаміў, што работы ня будуць адноўленыя і заўтра. Але нядаўна будаўнікі зьнялі частку асфальтавага пакрыцьця дарогі, літаральна насупраць лягеру абаронцаў, і цяпер транспарт, едучы міма, запавольвае хаду. У лягеры ідзе жыцьцё – тут чытаюць вершы, сякуць дровы, гатуюць ежу. Нядаўна прыбіўся бяздомны сабака, які цяпер вартуе лягер. Вырашана, што нехта пасьля возьме яго дахаты.

Але ўсё ж чым гэта скончыцца і калі? Побач са мной актывіст руху «Зубар» Яраслаў Сьцешык. Яраслаў, ці падрыхтаваныя вы, што на крыжы пойдуць бульдозэры або сюды прыедуць міліцыянты?

— Вядома, мы падрыхтаваныя, але ня так, як хацелася б. Па-першае, як толькі пачнецца гвалт, мы зьбіраемся паведаміць журналістам. Зьбіраемся абараняць Курапаты негвалтоўным супрацівам – будзем сядаць на шляху бульдозэраў, будзем рабіць, што зможам.

— Ганна, у суботу фатограф Уладзімер Кармілкін паведаміў, што быў сьведкам сутычкі паміж абаронцамі Курапатаў і адным з трактарыстаў нападпітку. Ці зьвяртае міліцыя ўвагу на такія выпадкі? Што гэта за людзі, тыя будаўнікі, можа яны мяняюць сваё стаўленьне да працы ў Курапатах?

— Я часта бачу будаўнікоў нападпітку, аднойчы і прараба п’янога бачыла, але няма ўражаньня, што кіраўніцтва ці міліцыянты кантралююць іх стан. Нагадаю, што калі быў зьнішчаны першы крыж, тады нейкі кіраўнік пасадзіў у сваю машыну п’янога бульдазэрыста і адвез яго кудысьці.

— Ёсьць зьвесткі, што дрэвы, якія высякаюцца, прадаюцца пасьля будаўнікамі. Ці так гэта?

— На маю думку, не. Тая драўніна, якая была атрыманая дагэтуль, пайшла на дровы абаронцам Курапатаў, з часткі дрэваў робяць крыжы, якіх тут цяпер вельмі шмат. Астатнія дрэвы проста ляжаць на зямлі.

— Выглядае, што галоўны дзень будзе заўтра?

— Так, усе чакаюць заўтрашняга дня, але аптымізму, як я бачу, у абаронцаў няма. Яны чакаюць «сілавога вырашэньня» і чакаюць, што стануць ахвярамі і закладнікамі таго, што не зрабілі дарослыя палітыкі.

23 кастрычніка 2001

ПРАЦА БУДАЎНІКОЎ ЛЯ КУРАПАТАЎ ПАЧНЕЦЦА ПРАЗ 7–10 ДЗЁН

Такі вынік сустрэчы актывістаў грамадзкай ініцыятывы «За ўратаваньне мэмарыялу Курапаты», прадстаўнікоў палітычных партыяў і грамадзкіх аб’яднаньняў з генэральным дырэктарам прадпрыемства «Магістральаўтадор» Анатолем Лыціным, што прайшла непасрэдна ў Курапатах.

Ганна Соусь:

Генэральны дырэктар «Магістральаўтадору» зыходзіў з высновы, што пачаць будаўніцтва кальцавой дарогі ў абыход Курапатаў ужо немагчыма. Спадар Лыцін зазначыў, што ў ягонай кампэтэнцыі толькі пытаньні добраўпарадкаваньня мэмарыялу Курапаты. Але ж многія з тых патрабаваньняў, якія падалі раней актывісты грамадзкай ініцыятывы, будаўнікі забясьпечыць ня здолеюць.

ЛЫЦІН: Паставіць на дарозе чатыры ўказальнікі «Курапаты — месца згубы ахвяраў палітычных рэпрэсіяў», замяніць драўляны помнік «Тут у лясным масіве знаходзяцца астанкі ахвяраў масавых рэпрэсіяў». На жаль, такую работу мы ня можам выканаць — паставіць чатыры ўказальнікі «Курапаты — месца згубы». Я магу ў межах маёй кампэтэнцыі ўсталяваць два дарожныя ўказальнікі ў межах стаянак, якія будуць, дзе будзе напісана «Урочышча Курапаты».

ЖАНЧЫНА: А «месца згубы ахвяраў»?

ЛЫЦІН: Гэта трэба ўзгадніць у вызначаным парадку.

Але ж гэткі варыянт не задавальняе актывістаў грамадзкай >ініцыятывы, і сёньня яны накіравалі ліст у Савет Міністраў, >у якім патрабуюць перагледзець цяперашнюю праектную >дакумэнтацыю ў справе рэканструкцыі кальцавой дарогі >ды вярнуцца да праекту 1993 году, упарадкаваць тэрыторыю могільніка й забясьпечыць ахову пахаваньняў, а таксама правесьці нараду ў Савеце Міністраў па гэтых пытаньнях.

Але ж ці гарантуюць будаўнікі, што яны не адновяць работаў у Курапатах, пакуль ва ўрадзе будуць разглядаць гэтае пытаньне? Гаворыць генэральны дырэктар прадпрыемства «Магістральаўтадор» Анатоль Лыцін: