Варлен Бечык - Радкі і жыццё

2.10.

Бялінскі. ПСС, т. 6, с. 485:

«Ні адзіп паэт не можа быць вялікім ад самога сябе і праз самога сябе, ні праз свае ўласныя пакуты, ні праз сваё ўласнае шчасце: усякі вялікі паэт таму і вялікі, што карэнні яго пакут і шчасця глыбока ўраслі ў глебу грамадскасці і гісторыі, што ён, такім чынам, ёсць орган і прадстаўнік грамадства, часу, чалавецтва».

Юсцінас Марцінкявічус. «Дзённік, што не мае датаў» (Пераклаў А. Разанаў):

«Адбываецца спрадвечная барацьба паміж чалавекам і рэчамі. Перамір’я тут няма. Нават пераможаныя, рэчы не столькі служаць, колькі валодаюць чалавекам. Яны нібыта вымазаны надзвычай ліпкім клеем, і мы не можам адарваць іх ад сваіх рук. Часам — і сэрца.

Рэчы — крышталі чалавечага розуму, ягонай дзейнасці, ягонай працы. Яны досыць лёгка запалоньваюць чалавека, бо ў іх ужо «ёсць» чалавек».

«Скажы, як ты глядзіш на крытыку, і я скажу, які ты пісьменнік».

«Паэт без уздыху — не паэт».

23.10.

П. Панчанка:

Я гляджу на ўсё, з высокай меркай

Той вайны.

I гэтак буду жыць.

I адно на сэрцы турбаванне,

Каб гарачай ядзернай пургой

Не змяло зязюлі кукавание

I жыццё дзяцей зямлі маёй.

Толькі ў партызанскіх атрадах Беларусі змагаліся 25 тысяч байцоў дапрызыўнага ўзросту, з іх 5 тыс. піянераў.

Што табе трэба, чалавек? Чаму нельга людзям пагадзіцца, зразумець, не лічыць чужую ўдачу сваёй няўдачай?

Гудзе вецер, гоніць трывогу, кружыць лісце, наганяе смутак: мама, жыві доўга!

28.10.

...Учора ў лесе — ціхім, грыбным. Выйшаў прама на ласіху. Сухая бярозавая паляна. Стаім, гледзімо адзін на аднаго. Чуйна дрыжэлі яе ногі, але пагляд быў спакойны. Я паціху стаў адыходзіць.

На стале — цукеркі, яблыкі, вінаград. Бяры — не хачу. Усё, пра. што ў дзяцінстве і не снілася. Не было, і не ўяўлялася, што можа быць. Калі мама стала купляць цукеркі — адны падушачкі, нават карамель у абгортцы была б казкаю — я вёў нястомпыя пошукі. I энаходзіў, дзе б ні хавалі. Пачынаў цягаць па адной, а ўсё хацелася, хацелася. Аднойчы знайшоў нават у нейкай дзежцы, дзе паводле любой логікі іх не павінна было быць. Але быў нюх на антылогіку.

Яшчэ цукеркі: Талька. У нас «сярэбраная» капілка— ад дзеда, прыгожая бочка. Адтуль стаў цягаць серабро і медзь — на цукеркі. На сто грамаў падушачак. А прадавала іх у буфеце Ліда, пляменніца Серафімы Аляксееўны. У буфеце, здаецца, толькі і былі кансервы і падушачкі. (Буфет на станцыі.) Яна і далажыла дома пра мае візіты. Следства было нядоўгае.

Сёння я ўпершыню стаў айчымам, а да гэтага быў папай. Сяргей запаўняў анкету прызыўніка, а ў ёй юрыдычная мова, а не хатняя. Шмат гадоў ён нічога не ведаў, а дазнаўся спакойна.

Дазволілі вярнуцца ў СССР і аднавілі савецкае грамадзянства Алілуевай і яе дачцэ.

Паведамленне аб пазбаўленні воінскага звання гене­рала арміі былога міністра ўнутраных спраў СССР Шчолакава (чаму з такім спазненнем).

Перамога Рэйгана на выбарах. Забойства Індзіры Гандзі.

...Дэльфін ніколі не спіць: калі адна палавіна яго мозгу адпачывае, то другая ў гэты час «бодрствует», і наадварот!

18. 11.

Радкі Яўгена Замерфельда:

Як нражыць, каб гады-хвалі

Не злізалі, не змялі

Хоць маленькі ў дальняй далі

След-слядочак на зямлі.

Сапраўды.

Мая Львовіч (пер. Н. Мацяш):

Паэце, дзякую за верш.

Ен твой, у ім звініш ты увесь.

Ды ў ім — і ды ён — і мой.

Здаецца нават: быць ён мог

Тым вершам, што калісьці мне

Прымроіўся, прычуўся ў сне

I воблачкам растаў і знік.

Сустрэлася з тваім як з ім.

Достоевский:

«Искусство есть такая же потребность человека, как есть и пить. Потребность красоты и творчества, вопло­щающего ее, — неразлучна с человеком, и без нее чело­век, может быть, не захотел бы жить на свете».

19. 11.

Перачытаў пісьмы Ігара Хадановіча Рыце — ён без выдумак інтэнсіўна жыў, меў пяшчотную і прыгожую душу, быў аддадзены літаратуры без карыслівасці, аглядак, мітусні. Можна смела сказаць — гэта была прыгожая маладосць, яна вяла яго ўглыб, уверх і наперад, і ён скіроўваў лёс да мэты яснай і высокай. Мяне звёў з ім выпадак — адзінота пасля заканчэння універсітэта, калі, па сутнасці, трэба пачынаць жыццё нанова. I вось інтэрнат на Свярдлова, мы там, а пасля ў Мінску, і нас усяго трое, хто адзін за аднаго зачапіліся. Выпадак, у нечым нават празаічны, а пасля ўпрыгожыў мне жыц­цё. Але як склаліся б пазней нашы дачыненні? Як узляцеў бы ён? Цяпер толькі смутак задае гэтае пытанне.

Уласныя пісьмы вярнулі безнадзейна страчаныя кавалкі жыцця, і ў іх — таксама трапятанне, рух, пошук. Не такая пустэча, як здавалася.

«У інтэрв'ю для ЛіМа Алена Абразцова (2.1.1981): Чым больш я спяваю, тым лепш я спяваю».

9.12.

Гаворыць: — Я захварэю. Мне снілася, што я павінна жыцъ у доме, дзе ўсе кватэры на адзін бок калідора. Як у бальніцы.

Елена Образцова. «Записки в пути. Диалоги». — Цікавая кніга, многа штуршкоў. Вобраз работы і вобраз сапраўднага жыцця ў мастацгве. Водгулле сапраўднай музыкі і чуйнага да яе спеву.

Добра, што кніга ўвесь час да нечага абавязвае і на нешта кліча, яна — у адказах, што ў мастацтве ўсё абавязковае і неабходнае. У мяне, зразумела, усё праігрывалася на паэзію, і я па-новаму чытаў (і хацеў чытаць) Блока, Ясеніна. Пакрыўдзіўся за Галянішчава-Кутузава — вершы яго, маўляў, не вельмі значныя і не засталіся ў рускай паэзіі. Проста трэба некаму пра іх напісаць. Крытык павінен пісаць пра паэзію так, быццам яна сама яму усё гаворыць.

Адзін «Орел» Галянішчава-Кутузава ўжо класіка.

В раздумье гордом и немом,

Вперив в пространство взор глубокий,

Орел на камне полевом

Сидел, как странник одинокий.

Крикливых птиц враждебный рой

Над головой его кружился,

И вихрь, взметая прах земной,

Кругом испуганно носился.

Но недвижим, питомец спал,

Не внемля суетному шуму,

Орел на камне отдыхал

И думал царственную думу...

Когда ж, очнувшись, оглянул

Весь этот жалкий мир бессилья,

Затосковав, он развернул

Седые, медленные крылья.

И — царь заоблачных высот, —

Случайный гость земли печальной. —

Направил вольный свой полет

За грани туч, к лазури дальиой...

Высоко от красы земной

Вознесся, праху неподвластный,

И, к дольней жизни безучастный,

Исчезнул в бездне голубой.

Адзінота, гордасць, узнесенасць. Мірское і высокае... і яшчэ, яшчэ.

I што мой смутак? Смутак чалавека, які не ведаў сапраўднага гора?

Прабачце. Я галадаў і мёрз, я не меў дзяцінства, я дзічэў у адзіноце 43-га — 44-га года, я быў інвалідам другой групы, я не буду мець уласных дзяцей і наўрад ці прыйдзе хто на маю магілу.

У некаторых людзей — не параўнаеш з маім. Але ці можаце вы сказаць, што я ўжо зусім не ведаю гора? Каб сцвярджаць гэта, вам трэба зведаць хоць трохі больш.

Брытва лёсу некалькі разоў была каля самага май­го горла.