Варлен Бечык - Радкі і жыццё

21.12.

Выклік у аддзел прапаганды — дырэктара і гал. рэдактара. Кружышся, жылы рвеш, а яшчэ і лаюць, прытым моцна. Ды і пагражаюць. У пачатку наступнага года мяркуецца калегія па нашаму выдавецтву.

Але што гэта? Жыў, не ведаў, вяла думкі чыста літаратурная плынь.

Пасля публікацыі ў «Литературной газете», дзе я гавару як намеснік гал. рэдактара выдавецтва пра першыя кнігі, — званкі, лісты.

Толькі што — рукапіс на маё імя ад Леонтьевой Нины Викторовны. «...Очень хочется узнать, к какой категории пишущих Вы отнесете меня — к тем, кому Вам хотелось бы помочь (в профессиональном отноше­нии) или, наоборот, к другим...»

Кніга Кандратовіча пра Твардоўскага («Ровесник любому поколению») — цікавая кніга, і А. Т. бачыцца з яе, і добра, што яна ёсць. Але ж не ўстрымаўся ад доўгіх маналогаў, якія нібыта гаварыў Твардоўскі, ча­сам выразна бачыцца перабор, хоць тон (адносна свайго месца і ролі) дакладны.

Сябры Пушкіна. Як і кніга пра дзекабрыстаў, асноўным сваім матэрыялам і тонам гэта кніга пра высакароднасць, вернасць, абсалютную несфальшыўленасць у галоўным і неабходным. Не разумець гэтага, ісці іншай дарогай — дзеля чаго? Дарослым людзям (якія мы сёння) нельга па-дзіцячы лічыць цукерку за радасць. Зрэшты, і памагчы чалавеку — не радасць, а неабходнасць, нават і смутак: чалавеку давялося пакарыстацца тваёй паслугаю.

Григорий Виеру. «Радуйтесь» (перевод А. Старости­ной):

До поры, пока струятся

Родники по белу свету.

Радуйтесь тому, что живы,

Радуйтесь зиме и лету.

До поры, пока есть место

Золотому винограду,

Радуйтесь тому, что живы,

Миру радуйтесь и ладу.

До поры, пока деревья

Песней дрозд легко колышет,

Радуйтесь тому, что живы,

Радуйтесь, кто песню слышит.

«Достоинство и благородство» — у перакладзе пачынаюць гучаць аднагучна: «годнасць і высакароднасць».

Па ціхім снезе, спакоі начных зорак, слабым ветры халоднага поўдня — прыбавіўся дзень на адну мінуту. Выкарыстаць гэту прыбаўку, і тады я ўсё паспею.

Самае немагчымае — убачыць сябе чужымі вачыма. Хто ты — няздора? Кар’ерыст? Вузкалобы артадокс і дагматык? Самазадаволены тупіца?

24.12.

Сёння ў «Известиях». Артыкул «Приговор» В. Смир­нова пра судовы працэс у Смаленску над былымі карнікамі. Адзін з іх, Васіль Кувічка, пасля вайны, «стре­мясь выдать себя за героя-фронтовика, купил в воен­торге и носил на пиджаке четыре колодки орденских планок».

«Из слов Василя Бойко следует, что, оказывается, ничего из ряда вон выходящего он не сделал. Он готов согласиться лишь с тем, что совершил разве что... ошибку (!).

Мол, изменить Родине не хотел, но был молодой и глупый, испугался, хотелось жить — вот по чистой слу­чайности и попал в отряд Гитлера».

29.12.

У марудным і выпадковым, быццам гэта неабходнае.

Вячеслав Шапошников (Кострома). «ЛР», 13.1.84:

Радуюсь ясной погоде, дали небес золотой.

Вольно в меня переходит сила земли и покой.

В. Даль: «...Народные слова наши прямо могут пере­носиться в письменный язык, никогда не оскорбляя его грубою противу себя ошибкою, а напротив, всегда на­правляя его в природную свою колею, из которой он со­скочил у нас, как паровоз с рельсов». И далее: «...Коль мы скоро начинаем ловить себя врасплох на том, что мыслим не на своем, а на чужом языке, то мы уже по­платились за языки дорого: если мы не пишем, а только переводим, мы, конечно, никакого подлинника произве­сти не в силах и начинаем духовно пошлеть. Отстав от одного берега и не пристав к другому, мы и остаемся межеумками».

М. Лужанін. «Спавядальнае слова» («ЛіМ», 21.12.84):

...Выбачайце, сябры, што пачаў я піць

болей, чым трэба,

3 маладых ручаёў, з кубка перадсвітальнага неба.

Што выбачаць? I як разумець: «болей, чым трэба»?

У Віктара Гардзея — добры тон, без выпінання, даверлівая споведзь і роздум, сцвярджэнне чыстага, прыгожага, адчуванне радасці жыцця і лёгкая шчымлівінка. У стылі — водгулле Ясеніна, Рубцова, Блока, Пысіна. Але ўсё — у сваім вопыце, ва ўласнай някідкай і яснай манеры, але дастаткова гнуткай і паўнагучнай, здольнай на ўзмацненні і пашырэнні, на заглыбліванне, на сімвалізацыю.

Пасвятлее ў ваколіцах шэрых —

Толькі б сонца хутчэй узышло.

Не пражыць без надзеі і веры

У дабро, у любоў, у святло.

(«ЛіМ», 6.7.84.)

1985

3.1.

Любыя абяцанні, што сябе пераменіш, становяцца неістотнасцю, як еловы п’яніцы. Доўжыцца бяздзейнасць — на фоне цудоўнай зімы з сыпкім снегам і прыемным марозам; сёлетняя зіма — сёння — нешта сапраўднае, рускае, спрадвечнае: не хлюпае, не імжыць, не расхіствае нервы: жыві, дыхай, бегай на лыжах, чытай лёгка, хутка і многа. — Ды шмат захацеў; усё за­валена, запушчана і сіл стае толькі дапаўзці з работы дахаты.

Далей... Толькі шматкроп’е. Калі давядзецца паміраць? Пэўна ж, кожны думае .— яшчэ не заўтра.

Памерлі ў нярэдадзень Новага года Мікола Лобан і Макар Паслядовіч. Лобана ўсе шкадавалі — трэсла яго, згасаў, жонка...

Пайшоў, урэшце, пакутнік.

Флабэр піша: «...Мальчиком я мечтал о любви, юно­шей о славе; став мужчиною, я мечтаю о могиле, этой последней любви тех, у кого нет более никакой иной».

Два тамы Флабэра, купленыя чамусьці неахвотна, ужо не хочацца выпускаць з рук.

Четкое, точное, уверенное письмо, незаемные мысли, неожиданные и верные, — мечта моя.

Мары збываюцца толькі тады, калі ты іх сам здзяйсняеш. Мала спраў, якія ты вёў бы па-сапраўднаму, застаючыся ў гушчыні жыцця, пераскокваючы і перапаўзаючы праз перашкоды. Таму і ўспаміны — дзённік неістотнага.

Найвышэйшы грамадскі тонус паэзіі часоў вайны і иайвышэйшая яе маральнасць — не было мітусні, самавыхвалення, позы, зайздрасці; у кожным існавала адна, зададзеная ўсенародным настроем і станам высокая мера паводзін, адносін, пачуццяў, жаданняў. Нельга было схібіць. Кожны паэт у самым святым, запаветным быў і на віду; народный боль, пакуты, гераізм, чаканне, змаганне абязвалі да маральнай і грамадзянскай суадпаведнасці ім у кожным слове, у кожным імпульсе. I гэта далося ўсім як само сабою, без нейкага спецыяльнага дамагання — такая была атмасфера нашага жыцця і гістарычнай творчасці. Дэкларацыі таксама ў ваенны час мелі асаблівую цану — іх, гэта ўсе адчувалі і ведалі, у любы час можна пацвердзіць учынкам, крывёю; надта блізка было ад слова да бомбы, снарада, кулі; надта часта слова пацвярджалася з абсалютнай вернасцю яму.

Паштоўка ад Пімена Емяльянавіча Панчанкі:

«Дарагі Варлен Леанідавіч!

Сардэчна віншую Вас і Вашу сям’ю з новым 1985 го­дам! Зычу Вам усім многа здароўя, шчасця, сонца, радасці, поспехаў! Шчыра дзякую за кнігу «Прад высокаю красою...». Гэта выдатная кніга. Вы надзвычай добра адчуваеце і разумееце паэзію. Творчых удач вам і ў далейшыя гады!