Уладзімір Някляеў - Бары-бэры

- Як заўсёды... - сказаў, дамяшаўшы калоду, нябожчык, даў Міцкевічу зняць і пачаў здаваць.

- Вы не падсеклі! - перахапіў ягоную руку Дабралюбаў.

- Падсек!

- Не падсеклі! - падтрымаў Дабралюбава Міцкевіч, і нябожчык перастаў спрачацца, сабраў карты і ўздыхнуў вінавата. - Круцель я, махляр! І зрабіць з сабой не магу нічога. Рускі... Давайце вып’ем.

«Падпаіць хоча, - падумаў Сяўко. - Каб не заўважалі, як махлярыць. Ну, жулік...»

- А вось і не! - узяў штоф і наліў кілішкі нябожчык. - Што жулік

- згодны, а выпіць хачу проста так. Проста хачу выпіць. - І ён падняў кілішак, але Міцкевіч проста так выпіць яму не даў, ускочыў са сваім кілішкам:

Бокал заздравный поднимая,

Ещё раз выпить нам пора

Здоровье миротворца края...

Так много ж лет ему.. Ура!

- і кінуў кілішак, зрабіўшы выгляд, што той з рукі выслізнуў, на падлогу, а Някрасаў сказаў услед Фёкле, якая аскепкі сабрала і на кухню панесла: “Вось бачыш, Фёкла, я оду напісаў Мураўёву, які беларусаў і палякаў вешаў, дык палякі мяне не любяць”, - і чокнуўся з Сяўко: “За Расійскую Імперыю!”

Сяўко выпіў - нічога з ім з таго кілішка, калі, канечне, нябожчык нечага не падсыпаў, не станецца - а пасля падумаў: «За якую імперыю? Няма ж ніякай імперыі. Была, калі Мураўёў беларусаў і палякаў вешаў, а цяпер няма...»

- Няма дык няма, - паставіў нябожчык кілішак. - Але ж выпілі.

Міцкевіч глядзеў на Сяўко здзіўлена.

- Выходзіць, беларусы тых, хто іх вешаў, любяць?.. Вы чаму выпілі за імперыю?

- Бо выпіць захацеў! - сунуў нябожчык Міцкевічу калоду, каб зняў.

- Дастаў ты мяне з гэтай одай, Адам! Амаль як Герцэн. - І спытаў не Міцкевіча, а Сяўко. - Вы як да Герцэна?.. Любіце?

Сяўко не ведаў, як ён да Герцэна. За што яго любіць? Ён што: маставік?

- Ён якраз думае, што маставік, - падсек калоду Някрасаў. - Будуе мост з Еўропай.

Пра Герцэна, які мост з Еўропай будуе, Някрасаў загаварыў, мусібыць, для таго, каб Міцкевіч ад Сяўко адчапіўся, але той не адчапляўся.

- Вас вешаў Сувораў, вешаў Мураўеў, - а вы.

Сяўко адчуў сябе няёмка. Не праз тое, што Сувораў з Мураўёвым беларусаў вешалі, а ён за імперыю выпіў, гэта ён машынальна, а што схапіўся за кілішак гэтак сквапна, нібы не піў ніколі. Лыкнуў чужое, як свайго няма.

- І не пераймайцеся! - здаў па першай карце нябожчык. - Халява заўсёды смачнейшая. Палякі таксама халяўшчыкі, толькі з пыхай.

Міцкевічу і Сяўко ён паклаў карты на канапу, Дабралюбаву і сабе - на столік. Сяўко падняў першую карту - бубновы туз! Вось што значыць сесці на сваё гістарычнае месца! На мост з Еўропай! Божа, пашлі да туза дзясятку!

- Гэта вы дарэмна, - паківаў галавой нябожчык. - Бог у карты не гуляе.

Ну, як з імі гуляць? Калі яны ўсё, што падумаеш, ведаюць...

- А вы не думайце, - прапанаваў Дабралюбаў, і Сяўко, павярнуўшыся да яго, паспеў заўважыць, што Дабралюбаву таксама прыйшоў туз. І таксама бубновы. Як гэта: у адной калодзе два бубновыя тузы?

- А вы як хацелі? - спытаў нябожчык. - Каб быў адзін?.. Тады выкіньце вашага.

Туза выкінуць?.. Знайшлі дурня. Да туза няхай не дзясятка, а дзявятка, васьмёрка - і ўжо гульня.

- Чаму я павінен свайго выкінуць? Няхай Дабралюбаў свайго выкіне.

Дабралюбаў, ці, мусібыць, Дабралюбаў адсунуўся ў крэсле і паглядзеў на Сяўко непрыязна.

- Скуль вы выдаеце, што я Дабралюбаў?

- А!.. - падскочыў нябожчык. - Дабралюбаў, не Дабралюбаў! Сувораў, Мураўёў!.. Вы падглядваеце адзін у аднаго! А яшчэ мяне круцялём называеце!

Хто яго круцялём называе? Ён сам сябе круцялём назваў.

Падскочыўшы, нябожчык махнуў прасцінай і перавярнуў сваю карту на крайку стала: бубновы туз!

- У мяне таксама, - паказаў бубновага туза Міцкевіч. Чацвёртага ў калодзе.

Нябожчык развёў рукамі

- Вось бачыце... Ва ўсіх тузы. А то круцель, махляр... Нічыя!

- Як нічыя? - не згадзіўся Сяўко. - Гэта ж не шахматы. І не шашкі.

Дабралюбаў зноў у яго ўчапіўся з той жа непрыязнасцю.

- Скуль вы ведаеце, што не шахматы і не шашкі? Карты выпадкова карты. Карты маглі быць шахматамі. Ці шашкамі. А шахматы ці шашкі - картамі.

«Яны ўсе тут заадно!» - падумаў Сяўко, не зразумеўшы таго, што сказаў Дабралюбаў, і запатрабаваў, паклаўшы руку на свайго бубновага туза:

- Яшчэ!

Імгнення не прамарудзіўшы, нябожчык кінуў яму карту на канапу:

- Калі ласка!

Сяўко падняў карту: бубновы туз! Ачко!

- Якое ачко? - насунуўся на яго нябожчык. - У вас дваццаць два! Пе-ра-бор!

Дзе ж перабор, калі ў такім выпадку туз ідзе за дзясятку?

- Які перабор... - пачаў Сяўко, а нябожчык кінуў калоду:

- Якая дзясятка? Туз гэта туз! Адзінаццаць плюс адзінаццаць! Дваццаць два! І ўвогуле: скуль у вас другі бубновы туз? 3 другой калоды падклалі? У палякаў прыхапілі? - падняў і, паглядзеўшы, паклаў ён карту Міцкевіча. - Ведаў бы, што беларусы стануць такімі махлярамі, радка б пра вас не напісаў! - І нябожчык заклікаў у сведкі Дабралюбава з Міцкевічам. - Вось глядзіце: у нас па адным бубновым тузе, а ў яго два! Як такое можа быць? Круцель! Вон круцяля! Як можа быць такое?

«Сапраўды...» - падумаў Сяўко, адчуваючы, што яму мазгі закліньвае, і павярнуўся да Міцкевіча, каб разам з ім выкрыць гэтых рускіх, а Міцкевіч адпстрыкнуў сваю карту, паказваючы, што гульня скончаная, і Сяўко раптам зразумеў, што і палякі ў змове з рускімі супраць беларусаў, а яму, дурню, здалося, што палякі змовіліся з рускімі беларусаў любіць...

- Я ж вам казала... - увайшла і паставіла на столік паднос з гарбатай і цукеркамі жонка нябожчыка. - Я ж вам казала...

Што яна казала?..

- Дык хто выйграў?.. - спытаў Сяўко ва ўсіх, і ўсе ад яго адвярнуліся, хто куды. - Чыя кватэра?.. Чыя карціна?..

Не гледзячы на яго, яму азваўся Міцкевіч.

- Нічые. Усё ў гэтым свеце нічыё. Вы яшчэ не зразумелі?

- Фёкла, правядзі госця, - лёг на падушкі нябожчык. - Стаміўся я.

Стаміўся ён... Памёр і стаміўся.

Трэба йсці, калі выпраўляюць. Не чакаць жа, пакуль у каршэнь папруць. Вунь іх, мужыкоў, хоць і нябожчыкаў, чацвёра ды яшчэ гэтая баба худая. Яна нібыта й не за іх, але не надта й за яго...

Сяўко падняўся і на аслаблых нагах, якія да ўсяго, як яму падалося, скрывелі, бо чапляліся адна за адну, падаўся да дзвярэй, у якіх успомніў, што не ўзяў карціну. Не пакідаць жа, калі нічыя...

Ён вярнуўся. У пакоі, дзе толькі што яго дурылі рускія літаратары з польскім паэтам, стаяла канапа, на якой ляжаў Кашын. У ягоных нагах сядзеў на канапе Каржакевіч, на венскім крэсле ў галаве Кашына - Маслюк, а збоку на зэдліку - Зусман. Увесь аддзел маставікоў іх праектнага інстытута - і ўсе яны, павярнуўшыся ў адзін бок, глядзелі на Любу, якая наводзіла на іх вочка фотаапарата.

- Во якраз і Сяўко, - падняўся з зэдліка Зусман, якога тыя махляры, якія толькі што тут былі, невядома як, але вярнулі з Ізраіля. - Я каля Маслюка стану, а ты сядай на маё месца. Паміж Польшчай і Расіяй!