Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга

— У паветры? — спытаў я.

— На футбольным полі,— смяецца ён аднымі вачыма.

Ягоная жонка з цікавасцю глядзела на Веру, я разумею, яе больш за ўсё цікавяць нашы адносіны, але спытаць пра гэта яна не асмельваецца. Дома жанчыны гатуюць абед, я пачынаю распакоўваць шматлікія скрынкі.

— Ты што, магазін узяў? — пытаецца Андрэй.

— Амаль што. Тут ёсць тое-сёе і для цябе.

3 «Бярозкі» я прывёз для Андрэя блакітны блайзер і светлыя штаны. Ён марыў пра такія, яшчэ калі вучыўся ў школе.

— Не магу я прымаць ад цябе такія падарункі,— гаворыць брат.— Сорамна каму ў часці сказаць, што мае «Жыгулі» таксама твой падарунак. Я ўсё ж такі лятаю. Радзіма пра нас не забывае, і сам магу сабе дазволіць...

Я нацягваю новую кашулю, шэры галандскі касцюм-тройку, вішнёвыя «саламандры», вязаны сіні гальштук. Праз некалькі мінут на вачах мяняюцца Вера і Андрэева жонка.

— Што за маскарад? — смяецца яна.

— Нас запрасілі на прыём,— адказваю я.

Сядзім, п’ём чырвонае віно (акрамя мяне — праз некалькі дзён чарговы матч).

— Цяпер ты расказвай, як жывеш,— гаворыць Андрэй.— Пра футбол я ўсё ведаю. Калі б і не хацеў, то не дадуць. Калі ты забіваеш галы, мой камдыў Ягораў гаворыць: «Сёння ты, Паўловіч, малайчына», а калі мажаш, што таксама нярэдка здараецца, ён абураецца: «Ты, Паўловіч, напішы брату альбо карыстайся маім прамым тэлефонам: нельга так гуляць!»

— Дык ты выдатна ўсё ведаеш пра мяне,— рагачу я.

- А што думаеш рабіць далей? — пытаецца Андрэй.

Зноў гэтае надакучлівае: «Што далей?»

— Далей я буду гуляць у футбол.

— А пасля?

— Зноў футбол. Футбол да самага канца жыцця.

— Я памятаю, як выдатна ты рашаў задачкі на алімпіядах, амаль без падрыхтоўкі перамагаў,— гаворыць Андрэй і ў гэтую мінуту нечым нагадвае мне бацьку.— Можа, яшчэ не ўсё забыў, можа, паспрабаваць, га?!

Я падымаю рукі ўгару:

— Пры дапамозе матэматыкі, мой родны, я разлічваю траекторыю палёту мяча, перадачы паса, а з астатнім... Ты ж бачыш, колькі я б’ю галавой па мячы, колькі збіваюць мяне. Кожны такі ўдар усё больш аддаляе мяне ад навукі.

Ён не здаецца. Пачынае гаварыць камандзірскім голасам:

— Я б на тваім месцы абавязкова вырашыў для сябе, пакуль не позна.

I тут мне на падмогу прыходзіць ягоная жонка:

— Во прычапіўся! Жыве Кастусь не горш, а лепш ад іншых. Нават за твайго камандзіра дывізіі. Глядзіць свет, усюды ездзіць, яго імя кожны хлапчук і дарослы ведае...

Андрэй ажно падскочыў са свайго месца.

— Ды ты не бачыш самага галоўнага!.. Яму ўсё гэта даецца страшэннай перагрузкай. Але я зусім пра іншае гавару. Усё гэта скончыцца, хоча ён таго ці не. Я не жадаю, каб ён з такой светлай галавой стаў магільшчыкам, як адзін вядомы хакеіст, альбо рубшчыкам мяса, як футбаліст, якога на руках насілі...

Я ўздыхнуў.

— Усё вы ведаеце. Зверху відна?

— Уяві сабе — відна! Табе трэба вучыцца.

— Добра, добра,— згадзіўся я.— Падам дакументы ва універсітэт на матэматычны факультэт. Усё ж я сын члена-карэспандэнта Акадэміі навук краіны. Дый наогул — футбаліст-матэматык... Такога яшчэ не было ў гісторыі.

— Я ж сур ёзна...

— I я. Складу канкурэнцыю ўласнаму бацьку, га?

Вера дапіла віно і папрасіла прабачэння: ёй трэба як след сабрацца ў госці. Калі Наталля жадае, яна дапаможа і ёй. Наталля здзіўлена зірнула на мяне.

— Не пужайся,— супакоіў яе я.— Вера — адзін з буйнейшых спецыялістаў па макіяжы. Цябе мінут праз дзесяць уласны муж не пазнае, а цесць проста анямее.

Наталля махнула рукой:

- Я згодная. Завёз мяне Андрэй у свой лес, і я там пачынаю адчуваць сябе бабуляй. Нам не да макіяжу.

Андрэю я расчасаў валасы на прабор, і ён у блакітным блайзеры як прафесійны менеджэр.

— А ці не занадта? — хацеў заўпарціцца брат.

— Норма! — упэўнена адказаў я.— Адвыкай ад сваёй лётнай формы. Ты ў сталіцы, браце! Бацька цябе век не бачыў, няхай парадуецца. Ён увесь час распытвае пра цябе, крыўдуе, гаворыць, што ты нарэшце павінен зразумець, наколькі складанае бывае жыццё.

— Угу,— сумна цягне Андрэй.— Наша жыццё было і застаецца простым, толькі на яго душу выпалі складанасці. Дый я наогул, калі б не ты...

Я разумеў, можа здарыцца непапраўнае — зараз ён перадумае ісці да бацькі, і ніхто не зможа пераканаць яго ў адваротным.

— Прашу цябе, супакойся,— сказаў я. — Я згодны з табой, але трэба нарэшце пашкадаваць і яго. Ты сам убачыш, ён стары чалавек. Гэта не ранейшы наш бацька.

У пакой увайшлі Вера і Наталля.

— Убачылі б цябе ў нашым гарадку,— сказаў Андрэй жонцы,— і мне б болей не ўбачыць ніводнай зоркі на пагонах.

— Памыляецеся,— запярэчыла Вера.— Менавіта з такімі жонкамі выходзяць у генералы.

На вуліцы я пайшоў да машыны, запрасіў садзіцца.

— Не разумею цябе, мы ж едзем у госці, а ты за рулём,— здзівіўся Андрэй.

— Прабач, але ў мяне сухі закон. Праз некалькі дзён гульня.

— За гэта я цябе паважаю і падтрымліваю,— узрадаваўся Андрэй.— Часта думаў, баяўся, каб цябе не зацягнула ўсё гэта жыццё. Слава, дзяўчаты, віно...

— Не хвалюйся, ён у нас абсалютна паказальны чалавек. Рэжым для яго галоўны закон жыцця,— сказала Вера.

Я правёз іх па самым цэнтры Масквы, бо ведаў, што Андрэй быў тут усяго раз, калі ў ліку выдатнікаў вучылішча прыязджаў на экскурсію.

— Якое шчасце жыць тут! — уздыхнула ягоная жонка.

Ля Беларускага вакзала я звярнуў на вузенькую вулачку і спыніўся ля вышыннага дома з шэрага каменю. Амаль на кожным над ездзе — мемарыяльныя дошкі.

— Пройдуць гады, і на гэтым доме з'явіцца яшчэ адна мемарыялыіая дошка,— сказаў я, націскаючы на тормаз.

— Не разумею цябе,— Андрзй са здзіўленнем паглядзеў на мяне.

— Тут жыве вядомы вучоны Аляксей Уладзіміравіч Паўловіч... Мы прыехалі.

Нечакана я заўважыў, што Андрэй па-сапраўднаму хвалюецца, пакусвае ніжнюю губу.

Андрэй выйшаў з машыны, агледзеў дом.

— Так, значыцца, ён жыве тут.

Я сціснуў ягоную руку.

— Не хвалюйся. Я цябе прашу. I выгляду не паказвай. Сёння ў яго вялікае свята. I нават два. Не ведаю, якое большае.

Андрэй запытальна паглядзеў на мяне. Праз зморшчыны, якія рассеклі абедзве шчакі, я імгненна ўбачыў ранейшы, хлапечы позірк брата.

— Ты думаеш...

— Упэўнены. Ты сам пераканаешся.

Ён стомлена махнуў рукой:

— Пайшлі. Дарогі назад няма.

На старамодным ліфце мы падняліся на шосты паверх, я націснуў на кнопку званка.

Адчыніла Ларыса. Яна яшчэ больш распаўнела. Святочны пірог з румянымі шчокамі.

— Кастусь! Нарэшце... Усе, акрамя вас, прыйшлі.

I тут, мусіць, яе позірк сутыкнуўся з позіркам Андрэя.

Яна яшчэ больш пачырванела, запрасіла нас праходзіць. Пачуўшы галасы, у прыхожую выйшаў бацька — сівыя валасы тырчаць у розныя бакі, з-пад белай кашулі выпірае вялікі жывот — сапраўдны адуванчык. Я чмокнуў яго ў шчаку, уручыў букет кветак. Аднак бацька быццам не звярнуўна мяне ніякай увагі. Ва ўсе вочы ён утароплена глядзеў на Андрэя. Той пераступаў з нагі на нагу і не мог нічога вымавіць.