Михась Лыньков - Мiколка-паравоз (на белорусском языке)

А параход, ткнуўшыся носам сюды i туды, паволi падплываў ужо да берага. Людзi на параходзе стаялi з паднятымi ўгору рукамi. З берага неслася моцнае "ўра". Адтуль вiталi дзеда, вiталi з перамогай слаўнага Мiколку.

Праз якую хвiлiну параход прыстаў да берага. Яго прывязалi канатамi, паклалi дошкi на бераг, пачалi высаджваць палонных. I чаго тут не рабiлася толькi. I крыку было, i панскiх вобмаракаў, i просьбаў, i паклонаў, i слёз. Яшчэ ўчора такiя гордыя i грозныя, сёння кiдалiся паны на каленi перад Сёмкам-матросам, перад дзедам, перад Мiколкам. Сёмка-матрос дзялiў палонных на дзве кучкi. У адну адсылаў жанчын, старых i маладых паненак, старых паноў i афiцэраў, камандаваў:

- Ану, мадамы ды старыя сiяцельствы, айда налева.

А маладзейшых адбiраў у меншую кучку. Тут былi заўзятыя ворагi бальшавiкоў. Людзi, якiя вербавалi сiлы для гетмана. Людзi, якiя ездзiлi ў савецкую Расею па контррэвалюцыйных справах, якiя прадавалi Расею сусветнай буржуазii. Мiколка ведаў, што чакае гэтых людзей, i нiколькi не шкадаваў iх, калi партызаны павялi iх у лес, у лагчынку.

Яго больш зацiкавiла гiсторыя з генералам. Той ад страху страцiў усякую прытомнасць, i як сеў на лаўку, так i прылiп да яе.

Зiрнуў на генерала Сёмка-матрос, а ў генерала i каленкi затрэслiся. Аж плюнуў тут Сёмка-матрос:

- Ну i абломак iмперыi, да чаго ж палахлiвы!

Паглядзеў на генерала i Мiколка. Успомнiў пра "бачушку-чара" i пра "шупаштатаў". Хацеў нешта грознае сказаць, але махнуў рукой i, пераймаючы Сёмкавы манеры, таксама плюнуў паважна i адышоўся ўбок.

- Што ж з генералам рабiць будзем? - запыталi партызаны Сёмку.

- А паслаць яго да мадамаў!.. Няхай iдзе.

I тут звярнуўся Сёмка-матрос з вялiкай прамовай да незвычайных сваiх палонных:

- Вы, каторыя мадамы, старыя сiяцельствы i ўсякiя iншыя абломкi iмперыi! Айда адсюль хутчэй, ды на вочы больш не трапляйцеся! Пападзецеся зноў - народ мы недалiкатны: адзьё, мусью, на штык ды ў рэчку...

I нават Мiколку падмiргнуў: "Бачыш, як я па-французску з iмi наярваю!"

А "мадамы", "сiяцельствы" i ўсе "iншыя абломкi" не палiчылi патрэбным доўга ўпрошваць сябе i адразу ж далi заўзятага драпака, толькi лыткi мiльгалi. Адкуль i спрыту набраўся стары генерал: так бег, што аж "мадамы" з сабачкамi ззаду засталiся. Бег i шаптаў:

- Пожа, Пожа, выратуй маю душу!

I даваў такога спрытнага драпака, што толькi пыл курэў пад "абломкам iмперыi".

А "шупаштаты" аглядалi параход, прыводзiлi яго да парадку. Сёмка-матрос, жартуючы, назваў параход браняносцам, i гэтая назва так i засталася за iм. А паколькi Мiколка быў галоўным завадатарам усёй параходнай справы, то судна называлi яшчэ Мiколкавым браняносцам.

Так партызаны набылi сабе "браняносец".

Каравул! Палкоўнiка ўкралi!

Днi са два вакольныя памешчыкi адчувалi сябе спакойна. У гэтыя днi iх не турбавалi партызаны, занятыя выключнымi клопатамi. Яны рамантавалi параход. I не толькi рамантавалi, а рабiлi яго сапраўдным баявым параходам. Завёўшы яго ў вузкую затоку ў лесе, адкуль параход нельга было ўгледзець з Дняпра, партызаны фарбавалi судна, грузiлi яго дрывамi, ставiлi кулямёты. Уздоўж бартоў клалi мяшкi з пяском. Гэтыя мяшкi - добрая абарона ад куль. Дзед Астап старанна завiхаўся ля параходнай гарматы, вывучаючы яе механiзмы.

Але самая галоўная справа была з абмундзiраваннем. Мiколкаў план патрабаваў, каб усе пераапранулiся немцамi. Iначай нельга было рабiць. I хоць дзеду Астапу i не дужа падабалiся гэтыя спектаклi, як назваў ён пераапрананне, але нiчога не зробiш. Справа - яна заўсёды ёсць справа. I вось шукалi дзеду нямецкi мундзiр па яго росту i густу. Апрануўся дзед як след, зiрнуў у люстэрка i плюнуў. Быў вельмi незадаволены. Дзедавы валасы лезлi з-пад каскi, зусiм недарэчы была барада. Ну, якi ж салдат нямецкi ды з такой барадой, не раўнуючы, як у Льва Талстога. Спрабаваў яе дзед i за каўнер мундзiра запхнуць, каб схаваць гэтую бараду, але як зiрнуў iзноў у люстэрка, яшчэ раз плюнуў.

Усе зарагаталi. Гэта яшчэ больш узлавала дзеда. А тут яшчэ нехта параiў:

- Узяў бы ты, дзеду, галавешку, абсмалiў бы бараду крыху, глядзi, маладзей бы за нас стаў!

Тут дзед зусiм выйшаў з цярпення i моцна аблаяў дарадчыка:

- Хоць гадамi ты малады, а па розуму ўсё ж вя-я-лiкi дурань! Барада справе не перашкода... Калi салдаты ходзяць без барады, дык затое носяць яе генералы... Жадаю быць генералам!

- Раз генералам, дык генералам...

Хто будзе пярэчыць дзеду. Так зрабiўся дзед Астап на якiя два днi нямецкiм генералам. Важна i строга хадзiў па параходу, разгладжваючы сiвую бараду i папраўляючы спаўзаўшую на лоб нямецкую каску. Каб сапраўды дзед паходзiў на генерала, яму нават два ордэны нямецкiя начапiлi на грудзi. Зiрнуў на яго Мiколка, усмiхнуўся. Успомнiў дзедавы турэцкiя медалi i хацеў нават падражнiць яго: "Медалi веку ўрвалi..."

Але ўзгадаўшы, што ўсё гэта робiцца для справы, Мiколка палiчыў за лепшае не чапаць дзеда, не рабiць яму непрыемнасцей. Тым больш што дзед Астап, зрабiўшыся генералам, праводзiў час зусiм не па-генеральску. Дзед ведаў машыны. Таму разам з Сёмкам-матросам яны завiхалiся ля машын, лазiлi ў качагарку, рабiлi агляд механiзмаў свайго "браняносца".

А праз якi дзень, пакiнуўшы частку людзей у лесе, партызанскi атрад рушыў да горада на параходзе. Нiхто не мог разгадаць, што пад выглядам нямецкай каманды хаваюцца самыя заўзятыя партызаны. Параход iшоў пад нямецкiм сцягам, на якiм важна чарнеў кiпцюрысты вiльгельмаўскi арол. Ва ўсiх былi нямецкiя карабiны, стаялi нямецкiя кулямёты, нямецкая гармата. Ля гарматы важна прахаджваўся дзед-генерал. На капiтанскiм мосцiку быў за капiтана малады афiцэр, у якiм чытачам няцяжка распазнаць Сёмку-матроса. А ў памочнiках яго быў зусiм невялiчкi хлопчык у шчыгульным нямецкiм мундзiрыку, якi спецыяльна падагналi пад Мiколкаў рост партызанскiя краўцы. Калi капiтан спускаўся ўнiз, тады камандаваў яго памочнiк. I раз-поразу быў чуваць яго звонкi голас:

- Круцi налева! Гэй, направа!

Скажа Мiколка слова, i цяжкi параход плаўна паварочвае нос i iдзе туды, куды яму загадана. Ды як яшчэ iдзе! Аж хвалi ўздымаюцца за кармой i расходзяцца доўгiмi каснiкамi, з шумам пляскаючы аб берагi, аб пясок, прыбярэжныя кусты i асокi. Аж гудзiць параход, налягаючы грудзьмi на глыбокiя воды. А на параходзе песнi. Каманда нямецкая, а песнi звычайныя, нашы. Усё больш на "Дубiнушку" налягалi. Праўда, калi праходзiлi ля мястэчка, ля вёсак, тады песнi сцiхалi. Асцерагалiся партызаны да пары да часу выдаць свой баявы сакрэт.

Параход паспяшаў. Трэба было як мага хутчэй з'явiцца ў горад. Адтуль прыйшлi весткi, што ў лапы немцаў трапiлi Мiколкаў бацька i яшчэ некаторыя актыўныя бальшавiкi. Нейкi здраднiк выдаў iх немцам. Казалi, што быў нейкi эсэр, якi працаваў тэхнiкам у дэпо. Бальшавiкоў чакала суровая расправа ў турме. Трэба было як мага хутчэй выбавiць iх з бяды. Таму i паспяшаў параход.