Неизвестен Автор - Лiтаратурныя творы з казачнымi матывамi (на белорусском языке)

Выгнаў гаспадар мяне

Ў гэты раньнi час.

Я, галодны, скуб траву,

Не заўважыў вас.

- Усёроўна вiнават

Ты перада мной.

Паглядзi, - гаворыць Леў,

Што зраблю з табой.

Глыбу з крушнi ён схапiў

Ў кiпцюры свае

I так сьцiснуў, што вада

Пырснула зь яе.

- Ну, вядома, ў камнi ёсьць

Ад дажджоў, сьнягоў

Шмат вады, што цярушаць

Хмары на яго.

Дзiва большае было-б,

Кажа гэтак Конь,

Каб з гранiтнай глыбы мог

Высекчы агонь!

Кажа Леў Каню:

- Што мне значыцца дастаць

Нейкага агню!

Спрабаваў Леў высякаць

Iскры, ды дарма,

Толькi кiпцюры ступiў,

А агню - няма.

- Ну, цяпер твая чарга!

Кажа цар зьвяроў...

Тут у глыбу ўдарыў Конь

З чатырох падкоў.

Пад аблокi iскраў сноп

З громам паляцеў.

Аж ня знаў, як уцякаць,

Зь перапуду Леў.

Вось ляцiць ён, ледзь жывы,

А настрэчу Воўк.

Той пачаў цару зьвяроў

Кланяцца здалёк.

- Перастань ты, - кажа Леў,

Кланяцца да ног.

Я ня цар, бо Конь мяне

Сяньня перамог.

Воўк ня верыць: - Як, скажы,

Ты паддаўся, Леў,

Бо асiлкаў гэткiх я,

Пэўна, з сотню зьеў.

Толькi мне ты пакажы

Гэтага Каня.

Ад яго на'т i касьцей

Не пакiну я.

- Не хвалiся, - кажа Леў,

I ня сьмейся лепш:

Як убачыш ты Каня,

З страху сам памрэш.

Хочаш, я табе яго

Пакажу здалёк...

I пайшлi глядзець яны

Леў i шэры Воўк.

Толькi лес прайшлi, тут Леў

Кажа: - Бачу я

За пагоркам, на лугу,

Гэтага Каня.

Ты нiжэйшы ростам, Воўк,

Можа ня вiдаць?

Дай спрабую я цябе

Ды вышэй падняць.

I хоць асьцярожна Леў

Друга ў лапы згроб,

Але зiркачы ў таго

Вылезьлi на лоб.

- Што-ж ты дыхаць перастаў?

Запытаўся Леў.

Перш хвалiўся, а цяпер

З страху анямеў!..

Тут Леў бразнуў аб зямлю

Шэрага Ваўка

I да логвiшча свайго

Кiнуўся ўцякаць.

Гэта бачыў Гаспадар.

Рад быў дужа ён,

Што ад ворагаў яго

Выратаваў Конь.

Ён буланага вярнуў

Зноў у стайню - ў дом

I ўвесь век яго кармiў

Сенам ды аўсом.

Максiм Танк

ДЗЕД I ШЧУПАК

Было неба то сiняе, то ружовае,

А пад iм малая хатка рыбака.

I было, як неба, возера шырокае,

Шумела там заўсёды асака.

А ў глыбокай тонi жыў шчупак сярэбраны

З вострымi зубамi, хiтры, як купец.

Паляваў няраз за iм дзед стары iзь сеткамi,

Толькi дарма муцячы возерную медзь.

Часам ён засядзе за ракiтай зь вечара

I накрыша зораў - залатых зярнят.

Думае i цешыцца: на прыманку выплывеш,

Зораў не паласаваць ня уцерпiш, брат!

Ды памалу дрэмле дзед стары над возерам,

А ў глыбокай тонi слухае шчупак,

Як над сонным берагам, ноччу заварожаны,

Цiха барадаты захрапе рыбак.

Выплыве тады ён, серабрыста кружачы,

Цiха так, каб хвалi соннай ня збудзiць,

I з-пад сетак сiнiх вуснамi сьцюдзёнымi

Пачынае зоры дзедавы лавiць.

Перш ён зловiць Сiтца, а пазьней Мядзьведзiцу.

Вып'е сьцежку зорную вясьняных сноў,

Выцягне з-пад сетак абаранку месяца

I зноў, цiха кружачы, ападзе на дно.

I як толькi сонца ў барадзе сiвеючай

Азалоцiць пёршы серабрысты сьнег,

I як толькi вецер разнiцай за пазухай

Шчакатаць мяккiмi пальцамi пачне,

Дзед прачнецца спужаны, паглядзiць на возера

Усе зоры выпiў, вылавiў шчупак...

З гора замахае доўгiмi рукамi,

Быццам, папярхнуўшыся мукой, вятрак.

Ды пачне гразiць ён шчупаку азёрнаму,

Iдучы дарогаю празь сенажаць.

А кругом гамоняць кнiгаўкi i чэпiкi,

Рассыпае вецер жвiрам песьню жаб.

I здаецца дзеду, што сьмяецца возера,

У сонцы расьцьвiтаючы, як чырвоны мак,

Хiлiцца, хахоча асака зялёная,

Што яго, старога, ашукаў шчупак.

Максiм Танк

МУХАМОР

Баб'iм летам да зары

У зялёным гушчары,

Дзе мох сьцелецца рабы,

Паспрачалiся грыбы.

На ўвесь лес, зялёны бор,

Расхвалiўся Мухамор,

Што пад шапкай - маку цьвет

Ён дзяцюк на цэлы сьвет.

Боты, гузiкi гараць,

Яму пары не дабраць

Пад ялiнай, пад сасной

Нi багацьцем, нi красой.

Мог-бы сьмела быць паслом

Або навет i царом

Не сядзець век у траве

Ды разумнай галаве!

- Ты хвалiцца лепей кiнь!

Яму радзiлi Рыжкi.

Плёткi чуючы твае,

Падасiнавiк злуе.

На чырвоны твой язык

Скасурыўся Чашчавiк.

Табе ўсыплюць пад бакi

Калi-небудзь Казьлякi...

- Мне начхаць на вас, на бор!

Горда кажа Мухамор,

Калi бiцца - паглядзiм,

Хто паставiць на сваiм!

А, залёгшы у траве,

Ўсё падслухаў Муравей;

Там, дзе мох i дзераза,

Сыраежцы расказаў.

Ды ў зялёным у бары

Гэта чулi Камары,

Яны вестку разьнясьлi

Ўсiм Апенькам на зямлi.

А Ваўнянкам упаўднi

Раззванiлi Аваднi...

Болей, як вясной у жаб,

Было гутарак у Баб.

Аж прачнуўся на той крык

Пад яленцам Баравiк,

Дзе пад мохам, як парсюк,

Спаў, сагнуўшыся у крук.

I пачаў ён развадзiць,

Мудра радзiць i судзiць,

Расшумеўшыся мiж траў,

Навет галаву падняў...

Дзе мох сьцелецца рабы,

Iшлi дзецi па грыбы,

Асьцярожная рука

Падняла Баравiка.

Пайшлi ў кошык Казьлякi,

Сыраежкi i Рыжкi...

I на ўвесь зялёны бор

Рагатаў наш Мухамор.

I паказываў, крычаў,

Дзе схавалiся мiж траў

Падасiнавiк стары,

Дзьве Ваўняначкi-сястры...

Як пакiнулi ўсе лес

У вячорнай у iмгле,

Шышкай галаву падпёр,

Затужыў i Мухамор,

Што ня весела яму

Ў цёмным лесе аднаму;

Ў цёмным лесе, у бары,

Няма зь кiм пагаварыць.

Нат сьмяюцца упаўднi

З Мухамора Аваднi,

А зара як дагарыць,

Усё звоняць Камары

Ад сасны i да сасны,

Што ёсьць грыб - благi, дурны

Мухамор, эх Мухамор!..

Эх, сасновы цёмны бор!

Максiм Танк

ЗАЙЧЫ ДОМ

Пад ракiтавым кустом

Заяц збудаваў свой дом.

Ну i майстра, ну i дом

Вецер ходзiць там кругом.

Вокны мохам залажыў,

Дзьверы шышкамi прыкрыў.

Ну i заячы палац

Лес наўкол зь яго вiдаць!

Зьверху дом накрыўся сам

Нейкiм папаратнiкам.

Ну i цёплая страха

Не засьнеш без кажуха.

А калi засьнеш зiмой,

Дык завеяю лiхой

Забярэцца ў дом мароз,

Прабярэ цябе наскрозь.

Каб ад сьцюжы не сканаць,

Мусiць заяц ноч скакаць.

Ну i заяц, ну i дом

Пад ракiтавым кустом!

Максiм Танк

СЯРОД ЛЯСОЎ

НАДНЁМАНСКIХ

Сярод лясоў наднёманскiх,

Густога сасьняка

Жыла малая Верачка

Дачушка лясьнiка.

Яна дружыла з дрэвамi,

З птушынаю сям'ёй,

Зьвярынай усялякаю

I зь ягадай лясной.

Ды вось аднойчы восеньню

Лес, чуе, не пяе,

I стала ёй нявесела,

Сум агарнуў яе.

Шкада ёй ападаючых

Лiстоў i матылькоў,

Шкада ёй адлятаючых

У вырай журавоў.

I вось, пацешыць Верачку

Жучкi прыбеглi спрытныя,

Камарыкi гульлiвыя,

Мурашкi працавiтыя.

Гудуць, зьвiняць i раяцца.

Зь сьвiтаньня да начы,

Ня знаюць, як гаротнiцы

Ў бядзе дапамагчы.

Прыбеглi зайцы шэрыя,

Вавёрачкi гульлiвыя,

Бабры, лiсiцы, вожыкi,