Шарль Перро - Чарадзейныя казкi (на белорусском языке)

Абавязкам беднай дзяўчыны было двойчы на дзень хадзiць па ваду аж за дзве вярсты ад дома, i кожны раз яна павiнна была прынесцi вялiзны збан, поўны да берагоў. I вось аднаго разу, калi яна была ля крынiцы, да яе падышла бедная кабета i папрасiла напiцца.

- Зараз, зараз, цётачка, - сказала прыгожая дзяўчына.

Яна хуценька спаласнула збан, налiла ў яго вады з найчысцейшага месца ў крынiцы i падала яго кабеце. Каб той зручней было пiць, дзяўчына ўвесь час яго падтрымлiвала. Напiўшыся, кабета сказала:

- Ты такая прыгожая, такая добрая i такая ветлiвая, што я хачу зрабiць табе падарунак (а гэта была чараўнiца, якая наўмысна абярнулася беднай сялянкай, каб пабачыць, якое сумленне ў гэтай дзяўчыны).

- Я вырашыла надзялiць цябе дарам, - сказала чараўнiца. - Дзякуючы яму пры кожным слове, якое ты вымавiш, з рота ў цябе будзе выпадаць кветка або каштоўны камень.

Неўзабаве дзяўчына вярнулася дадому. Мацi адразу накiнулася на яе сварыцца, што яна так доўга хадзiла па ваду.

- Калi ласка, мама, даруйце, што я так спазнiлася, - сказала бедная дзяўчына.

I пры гэтых словах з рота ў яе ўпалi дзве ружы, дзве перлiны i два вялiкiя дыяменты.

- Што такое? - крыкнула мацi, вельмi здзiвiўшыся. - Па-мойму, у яе з рота выпалi дзве перлiны i два дыяменты?! Адкуль гэта ў цябе, дачушка мая? (Гэта быў першы раз, калi яна назвала яе дачушкай.)

Бедная дзяўчына шчыра распавяла ёй пра ўсё, што з ёй здарылася, i насыпала пры гэтым безлiч дыяментаў.

- Вось табе маеш! - сказала мацi. - Трэба будзе паслаць туды i маю старэйшую. Чуеш, Фаншона? Пабач, што падае ў тваёй сястры з рота, калi яна гаворыць! Хочаш мець такi дар? Тады бяры збанок, ды схадзi па ваду да крынiцы, а калi якая-небудзь бедная кабета папросiць у цябе напiцца, налi ёй у збанок вады ды напаi.

- Яшчэ чаго! - груба адказала Фаншона. - Нiколi такога не будзе, каб я пайшла на крынiцу!

- А я кажу, што пойдзеш, - паўтарыла мацi, - i зараз жа.

Давялося такi старэйшай дачцэ iсцi, хоць яна ўвесь час незадаволена бурчала. А з сабой яна ўзяла найлепшы срэбраны збанок, якi быў у хаце. I вось, ледзь яна паспела падысцi да крынiцы, як убачыла, што з лесу выйшла раскошна апранутая панi. Гэта была тая самая чараўнiца, якая раней гутарыла з яе сястрой, а цяпер абярнулася прынцэсай, каб пабачыць, наколькi гэтая дзяўчына можа быць несумленная. Яна падышла да старэйшай сястры i папрасiла ў яе напiцца.

- Яшчэ чаго! - груба крыкнула чараўнiцы фанабэрыстая дзяўчына. - Што я сюды прыйшла вам ваду падаваць?! Цi вы думаеце, я прынесла гэты срэбраны збанок, каб вы з яго тут пiлi! Вось што я вам скажу: пiце проста з крынiцы, калi вам так хочацца.

- Вы вельмi няветлiвая, - адказала чараўнiца, але на твары ў яе не выявiлася нiякага гневу. - Ну што ж, калi вы такая грубая, я надзялю вас дарам: пры кожным слове, якое вы скажаце, з рота ў вас будзе выскокваць гадзiна цi рапуха.

Яшчэ здалёк заўважыўшы сваю любую дачушку, мацi закрычала:

- Ну што, дачушка мая?

- А нiчога, мая матухна.., - адказала грубiянка, i з рота ў яе выскачылi дзве рапухi i дзве гадзiны.

- О неба! - крыкнула мацi. - Што я бачу? Усё гэта з-за тваёй сястрыцы! Ну, яна ўжо мне заплацiць!

I яна пабегла па малодшую дачку, каб яе набiць. Але бедная дзяўчына ўцякла i схавалася ў лесе.

Там яе i спаткаў сын караля, якi вяртаўся з палявання. Ён заўважыў, якая яна прыгожая, i спытаўся, чаму яна тут адна i чаго плача.

- О, пане! - адказала дзяўчына. - Мацi выгнала мяне з хаты.

Убачыўшы, што з рота ў яе выпалi шэсць перлаў i столькi ж дыяментаў, сын караля вельмi здзiвiўся i спытаў, як у яе гэта выходзiць. I дзяўчына расказала гiсторыю, якая з ёй здарылася. Пачуўшы гэта, сын караля вельмi ў яе закахаўся i падумаў, што такi дар варты ўсяго, што могуць даць у пасаг за любой прынцэсай. Ён прывёз дзяўчыну ў палац да свайго бацькi-караля, i там яны пажанiлiся.

Што ж да яе сястры, дык тая хутка ўжо так усiм абрыдла, што родная мацi не вытрывала ды выгнала яе з хаты. Нябога доўга тулялася сям i там, але так i не знайшла нiкога, хто б яе прытулiў. Так яна i памерла адна ў нейкiм глухiм лясным закутку.

Мараль

Дыяменты i аздобы

Вабяць моцна ўсiх людзей,

Але ветлiвыя словы

Больш маюць сiлы i каштуюць даражэй.

Другая мараль

Няпроста дагаджаць усiм

I далiкатным быць заўсёды,

Ды ўрэшце ўсё вянчае ўзнагарода

Якраз тады, як пра яе не думаеш зусiм.

ПАПЯЛУШКА ЦI КРЫШТАЛЁВЫ ПАНТОФЛIК

Жыў сабе адзiн удавец, i вырашыў ён ажанiцца другi раз. Ды ўзяў сабе ў жонкi сама ганарыстую i сама фанабэрыстую кабету ў свеце. Ад першага мужа былi ў той кабеты дзве дачкi, i мелi яны такi самы дрэнны характар, як i iхняя мацi. А ў чалавека таксама была дачка, але характару добрага, ласкавага такога, што i параўнаць няма з чым. Яна пераняла яго ад мацi-нябожчыцы, найдабрэйшай жанчыны, якую толькi можна сабе ўявiць.

I вось, не паспелi яшчэ згуляць вяселле, як мачаха пачала аказваць свой злы нораў: яна трываць не магла сваёй добрай падчаркi, побач з якой яе дочкi здавалiся яшчэ болей агiднымi. Яна прымусiла бедную дзяўчыну рабiць сама чорную работу ў хаце. Падчарка павiнна была мыць падлогу i посуд, прыбiраць у спальнях у мачахi i ў яе дачок, а сама спала ў маленькiм пакойчыку на гарышчы, дзе ложкам ён быў мулкi сяннiк. У сёстрыных пакоях падлога была тафлёваная, стаялi модныя ложкi i вiселi вялiкiя люстры, у якiх можна было агледзець сябе з галавы да ног. Але бедная дзяўчына моўчкi цярпела такую несправядлiвасць i не адважвалася паскардзiцца бацьку, якi за гэта толькi насварыўся б на яе, бо ва ўсiм патрафляў новай жонцы.

Калi дзяўчына ўпраўлялася з працай, яна цiхутка сядала каля агменя ў закутку, у якi звычайна змяталi попел. I таму ў хаце яе празвалi Папялдупкай. Праўда, малодшая сястра была не такая шкодная, як старэйшая, i звала яе проста Папялушкай. Але нават у беднай вопратцы Папялушка была ў сто разоў прыгажэйшая за сваiх раскошна прыбраных сястранак.

Аднойчы сын тамтэйшага караля даваў баль i запрасiў на яго ўсiх знакамiтых асоб. Дзвюм нашым паненкам таксама прыйшло запрашэнне, бо ў тых краях iх род належаў да высокага свету. Вось ужо яны ўзрадвалiся! Кiнулiся адразу выбiраць найлепшыя гарнiтуры, прыдумляць прычоскi, каб выглядаць прыгажэйшымi. Але больш за ўсё клопату выпала зноў Папялушцы: яна прасавала сёстрам бялiзну, крухмалiла каўнерыкi i манжэты. А тыя толькi i гаманiлi, як ды ўва што прыбяруцца.

- Я, - сказала старэйшая, - надзену чырвоную аксамiтную сукенку i накiдку з карункамi.

- А я, - сказала малодшая, - буду ў звычайнай сукенцы, але наверх надзену манто з залатымi кветкамi i закалю ў валасы дыяментавую шпiльку.

Каб завiць паненкам дробныя кудзеркi, паслалi па найлепшую цырульнiцу, у найлепшай краме купiлi iм банты. Нарэшце паклiкалi спытаць парады i Папялушку, бо густ у яе быў вельмi добры. Папялушка агледзела сястрыц, шчыра параiла iм, як ды што дзе паправiць лепей, i нават сама ўзялася iх прычасаць, на што сёстры адразу згадзiлiся.