Қайыркелдi Руспаев - Төңкеріс. Пиесалар

Жұмағали . Осы қаланың қай мұсылманынан сұрамасаң «мен сол ақшадан бір тиын да алмадым» дейді.

Әкім . Жә! Қояйық бос әңгімені. Мешітке қаржы қандай көлемде керек?

Имам . Нақты қанша керек екенін мен білмеймін. Жұмысы көп. Күмбезін жабу керек, ішкі жұмыстарын бітіру керек, жылу жүйесін құру керек, сыртына қоршау орнатып есік алдына бірдеңе төсеу керек…

Әкім . Ойбой ақсақал, «керекті» көбейтіп жібердіңіз ғой!

Жұмағали . Меніңше мешітке жұмсайтын қаржының көлемін анықтау үшін комиссия құру керек. Ол комиссияға бір-екі прораб пен экономистті кіргізу керек. Сосын сол мамандар смета жазып нақты қаржының сомасын айтады.

Әкім . Онда, Жұмағали, сол жұмысты өз мойныңа ал.

Жұмағали . Кешіріңіз бастық, менің уақытым жоқ. Өзіңіз білесіз – маған командировкаға кету керек. (әкімге қадалып бір қарап алады, әкім «түсіндім» дегендей басын изейді) Одан да бұл жұмысты манағы горкомстройдың бастығына жүктеңіз. Оның қоластында мамандар да бар. Солар зерттеп смета жазып береді.

Әкім . Жақсы. Онда оған тапсырма бер менің атымнан. (имамға) Ал қаржының көзін мен табамын. Осы қаланың бүкіл саудагері мен кәсіпкеріне зекет төлетемін. Бірақ сіздің алдыңызға қоятын бір шартым бар.

Имам . Ол не шарт? Айтыңыз. Қолымнан келсе орындайын.

Әкім . Сол саударгерлер мен кәсіпкерледің қайсы-біреуі зекет төлеуден бас тартса, не сіз өзіңіз, не ешбір молда сол антұрғанға бармасын. Мәселен, әкесін, шешесін, немесе басқа туысын жерлеуге шақырса, әлде біреуіне ас бергісі келсе де. Тіпті өзі өліп қалса да жаназасын атқармайсыз. Келістік пе соған?

Имам . (орнынан тұра бере) Қалай мен қайтыс болған мұсылманның жаназасын атқармайын?! Ол менің бірінші міндетім ғой.

Әкім . Зекет беруден бас тартқан адам мұсылман ба? Мұсылман болмаса оған жаназа не керек? Экскаватор жалдап көр қазсын да көме салсын!

Имам сылқ етіп отыра кетеді де үндемей қалады.

Әкім . Неге ойланып қалдыңыз? Мен бір аптаның ішінде мешітке тиісті қаражат тауып беремін. Алайда сіздің қарап отырғаныңыз дұрыс болмас. Жалғыз қалталы мұсылман емес, бүкіл мұсылмандардың алдына бұл сұрақты қырымен қойу керек: (алақанын қырымен қойып әр сөйлем сайын столды соққылайды) «Мұсылман атанғың келе ме? Өзің өлсең, немесе үйіңде біреу өлсе жаназа атқарылсын дейсің бе? Қайтқан әке-шешеңнің, ағайын-туысыңның асын беруге молданы шақырасың ба? Құран бағыштатасың ба? Балаңды сүндетке отырғызасың ба? Сол балаң ер жетіп үйленсе некесін қиясың ба? Одан туған немереңе азан шақырып ат қойғың келе ме? – Келеді! – Онда зекет төле!» Міне, осылай сөйлесу керек. Ал сіз қолыңызды созып, ақырғы бейшарадай қайыр сұрап жүргеніңіз. Кім қайыршыны адам құрлы санап сөйлеседі?

Имам . Мен мұсылмандар алқасымен, және ауылдардың молдаларымен ақылдасып көрейін. Бірақ…

Әкім . (имамның сөзін бөліп жіберіп) Ақылдасыңыз, ақылдасыңыз! Егер сіздер, молдалар, бір ауыздан мені қолдасаңыздар, мен сол зекетті жинау жұмысын қолға алайын. Келісім осындай болсын.

Имам . (орнынан тұрып, кетуге ыңғайланып) Иә-иә, мен ақылдасып көрейін…

Әкім . Жарайды, содан кейін тағы келерсіз. Ал біз оған дейін мешітті зерттеп смета дайындап қоямыз.

Имам . Сау болыңыздар.

Әкім . Сау болыңыз.

Имамның артынан есік жабылысымен әкім тағы да орынбасарына қарап жымияды.

Әкім . Қалай? Менің жаңағы сөзім дұрыс па?

Жұмағали . Жүз пайызға дұрыс! Мұсылман болғың келе ме – төле!

Әкім . Дәл солай! (селекторды басып) Шолпан, жібер енді әлгі орысыңды.

Кабинетке Васильев кіреді.

Васильев . Здравствуйте.

Әкім . (қағаздардан бас көтерместен) Сәлем. Отыр. (орындықты нұсқайды)

Жұмағали . Садитесь.

Васильев . (нұсқалған орынға отырысымен) Я бизнесмен. У меня строительно-монтажное предприятие. Я хочу…

Әкім . (басын шайқап) Түсінбеймін. Қазақша сөйле – мен орысша түсінбеймін.

Васильев . (Жұмағалиға) Что он сказал?

Жұмағали . Говорите по-казахски – он по-русски не понимает.

Васильев . Но я не умею по-казахски.

Жұмағали . (әкімге) Қазақша сөйлей алмаймын дейді.

Әкім . Ол оның проблемасы. Сөйлей алмаса аудармашы әкелсін.

Жұмағали . (Васильевке) Тогда приведите переводчика.

Васильев . Переводчика? Где я его возьму? (пауза) А вы не могли бы нам переводить?

Жұмағали . Не знаю… (әкімге) Маған аудармашы бол дейді.

Әкім . Әй мынауың мықты ғой! Белдей бір ауданның әкімінің орынбасарын тілмәш қылмақшы! Жоқ, болмайды!

Жұмағали . Я не могу стать переводчиком. Аким не разрешает. Знаете что – сходите в отдел государственного языка – там вам кого-нибудь дадут.

Васильев кетеді. Әкім тағы да көмекшісіне қарап жымияды.

Әкім . Мен бұл аққұлақтарды әлі иттей қыламын. Не қазақша сөйлеуге үйретемін, не қаладан кетіремін.

Васильев жанына аудармашы ертіп келеді.

Васильев . Вот, привел переводчика. (аудармашы екеуі отырады) Я бизнесмен. У меня строительно-монтажное предприятие…

Аудармашы . Мен кәсіпкермін. Менде құрылыс мекемесі бар…

Васильев . И я хочу купить у вас пустующее пятиэтажное здание в аварийном состоянии. Оно находится на улице Ауэзова.

Аудармашы . Мен…

Әкім . Тоқта! Мен бұл кісімен оңаша сөйлескім келеді. (Жұмағали мен аудармашыға) Сен екеуің боссыңдар.

Жұмағали мен аудармашы бір-біріне таңырқай қарайды, сосын шығып кетеді.

Әкім . Итак, вы хотите купить ту пятиэтажку?

Васильев . (күліп жібереді) Ну-у, вы и шутник! А ведь я решил, что вы и впрямь не понимаете по-русски…

Әкім . Давайте ближе к делу! У меня мало времени. Итак, вы хотите купить пятиэтажку на пересечении Ауэзова и Сейфуллина…

Васильев . То здание пустует вот уже десять лет. Скоро оно совершенно разрушится. А я, если вы его мне продадите, я его восстановлю в два счета. Будет польза для жителей, да и внешний облик города только выиграет…

Әкім . В первую очередь выиграете вы, лично вы! И пользу из этого здания, опять-таки, извлечете вы. Не правда ли?

Васильев . (жымиып) Ну да, конечно, кто же это отрицает.

Әкім . Тогда оставим патетику в покое и приступим к делу. За сколько вы хотите купить то здание?