НЕЪМАТУЛЛО ТУРСУНОВ - ОДАМИЙЛИК СЎҚМОҚЛАРИДА

Эри бўла туриб ўзгага нигоҳ ташласа,

Ор-номусни, иффатни у ерга урса,

Бевафоликдан ўлим афзал, буни билмаса,

Аёл деманг уни, у шайтондир асли.

***

Нопок аёл жанжалчи бўлар,

Эрни юзига чапчувчи бўлар,

Ҳаё пардасини асло унутиб,

Насл пастлигин тўрар кўрсатиб.

***

Болалар келажаги, улар камоли,

Оиладаги мехр оқибат, аёл қўлида

Оиланинг шаъни, баҳту иқболи,

Оиланинг обруйи ҳам аёл қўлида.

***

Доно аёлларга кўпроқ туғинглар дейман,

Кўпайсин дунёда яхши одамлар.

Баъзи хотинларга буни айтмайман,

Бугун ҳаддан ошиқ нопок одамлар.

***

Хақиқий севги, вафо ва садоқатни,

Баланд парвозли лочинга берган.

Беъмани, енгилтак, ўткинчи ишқни,

Тайинсиз читтакка ато этилган.

***

Инсон устидан кулган инсондан қўрқгин,

Баҳил, ғийбатчи, шилқимдан қўрқгин,

Биров сирини ошкор қилгандан қўрқгин.

Дўст деганинг, нопок бўлгандан қўрқгин.

***

Инсон яшаб ўтган умри, недир баҳоси?

Нима олди ундан халқи, ҳамда Ватани?

Ҳаётда аслида аҳмияти катта буларни,

Ассосийси қандоқ фарзанд у яратгани.

***

Бўлмаса халқ олдида тозалигинг, одамийлигинг,

Бўлса ҳам сенда мансабинг ва кўп унвонларинг,

Халққа нисбатан бўлмаса мехринг ва оқибатинг,

Бўлмас ҳаётда, халқ ичра сенинг иззат обрўинг.

***

Эй адвокат. Бегуноҳни оқлаш учун олдинг пулини.

Терговчини кўрдинг иш уюштирганни,

Қозини ҳам билдинг сотилганини,

Кўрсатдинг шунда сен ўз савиянгни,

Бегуноҳни оклолмай, уялганигни.

***

Бегуноҳни бўйнига қўйиб, қилинса қамоқ,

Кўчада юрса жиноятчи, эркин ва қувноқ,

Демак, қозиси бу ерда саводсиз, ахмоқ,

Ё нияти адолатни, халқни, ақчага сотмоқ.

***

Порахўрга бегонадир қонун қоидалар,

Пул уларни ҳар ишда доим бошқарар,

Адолат ва хақиқатдан йирокдир улар,

Одамийликни ҳам сотиб бўлганлар.

***

Эшакка мансаб тегса мабодо,

Еғилар атрофида мансаб парастлар,

Дея, – Биз сизга яқин қариндошлармиз,

Буюринг, не десангиз ҳозир қилармиз.

Салла билан каллани ҳам олиб келамиз.

***

Ўтган дўстларимни ғанимин куриб,

Дўстларим одамийлигини эслайман,

Улар яшаяпти, ўша, паст бўлиб,

Ўтаман ёнидан мен ижирғаниб.

***

Дўстим яхши инсон бўлиб ўтди оламдан,

Жанозага еғилди беш мингта одам,

Эй дўстим ғаними, сен ҳам кетарсан,

Бу дунёни вақтинча мехмонидирсан.

***

Неча дўстларим ўтди оламдан,

Чиқмай ҳаётида одамийликдан,

Бу дунёда қолган ғанимларидан,

Улар донолигин қумсаб юраман.

***

Яхшилик қилгин инсонни билиб,

Бу ишингни у эслаб юради.

Сени ҳақкингга дуолар қилиб,

Хар кунинга туриб беради.

***

Ҳаётда бойликдан, мансабдан даззат топмадим,

Улардаги тубанлик ва макрдан ҳатто жиркандим.

Роҳатландим донолар билан қилган сухбатдан.

Тунларимни жаннат қилган пок муҳаббатдан,

Ва халқим учун қилинган тоза меҳнатдан.

***

Сирдош деб, дўстингга сирингни айтсанг,

У яна бир сирдош дўстига айтиб қўяди,

Илтимос, хотининг билмасин десанг,

Тунда аёлига айтиб, сухбат қилади.

Билгин, сиринг дунёга ошкор бўлади.

***

Дўстим пенсияга чиқиб ишлаб юрарди,

Дедим, -Ўнта ёш врачдан фойдангиз купроқ,

Деди, -Хар ой мендан уч юз минг бошлиқ олади.

Дедим, -Тунги капалакдан номуси эканку пастроқ.

***

Кўрдик терговчи иш уюштирганни,

Қози ҳам бу ишни қуллаганини,

Бегуноҳ инсонга ҳукм чиқазиб,

Исботладилар ўзларни нопоклигини.

***

Соҳта тадбиркор кўпайиб кетди,

Улар қора доғ миллат кўркига,

Ўз фойдасига улар, зарари етди,

Қилмас экан вафо улар халқига.

***

Меҳнаткаш, яратувчи, тоза, илмли,

Авлодлар кўпайсин, қўллайлик моддий,

Порахўрлар, нопоклар, юлғичлар насли,

Туғилишни чекланг, камайсин асли.

***

Доно билан доим юмшоқ гаплашинг,

Тоза инсон сўзлаганда, ҳурматин қилинг,

Ким бўлса ҳам гарчи у нопок бўлса,

Мулоқотни унга доим лойиғин тутинг.

***

Доно рахбар ҳар ишни қилар кенгашиб,

Нодон рахбар бошқага сўз ҳам бермайди,

Чунки кенгашда донони сўзин тинглашиб,

Нодонни сўзларида маъно қолмайди.

***

Етимлар тангрининг паноҳидадир,

Қалбини оғритган жазо оладур.

Ким етимни рисқини қирқса,

Бир умр оллоҳнинг ғазабидадур.

***

Ҳарфни танитиб, ўқишни ўргатган ўқитувчидир,

Фанлар асосини, илимни ўргатганни муалим дерлар,

Илмий даражаси бўлса, мурожаатда домла дерлар,

Йўналишда тарбия берувчини мураббий дерлар,

Илоҳиётдан сабоқ бергувчини мулла дейдилар,

Амалиётни ўргатганни устоз дейдилар.

Бу мурожаатларни, илтимос адаштирманглар.

***

Алфавит ўзгарди, савод пасайди,

Ц ва Ч ҳарфлари йўқолиб қолди,

Чучук тил бўлиб энди сирк деймиз,

Асли номи цехни энди сех деймиз.

Булар учун кимни бугун мақтаймиз

***

Паст наслдан асло ўйланма,

Болаларингни сенга қарши қўяди,

Ўз уруғини тўрга ўтказиб,

Қариндошларингдан минг айб топиб,

Эшигингдан юборар доим қайтариб.

***

Паст наслдан уйланма асло,

Топганларинг ҳайф бўлади,

Меҳнат қилиб яратганларинг,

Қадринг каби сувга оқади.

***

Ёнингда ҳамкасбинг бахил, паст бўлса,

Ҳар ишингдан куйиниб, тўсиқлик қилса,

Асли халқ ичида ўзи беобрў бўлса,

Ачинасан бечоранинг бундай наслига.

***

Эй тангрим, яратдинг Одам атони,

Ундан яратдинг одамий зотни,

Баъзилар қўшилиб шайтоналарга,

Тарқатди дунёга шайтончаларни.

***

Шайтон ҳам хажга борармиш,

Одам қиёфасида, оломон ичра,

Арофат тоғига тош хам отармиш,

Қайтиб нопок ишлар қилармиш.

***

Пора олса, ёлғон гапирса, хиёнат қилса,

Одамлар орасига ҳам низолар солса,

Ўз халқига, Давлатига вафо қилмаса,

Айтингчи, бу аслида шайтон эмасми?

***

Бойга малак, мансабдорга югурдоқ бўлса,

Дўстига хиёнат, халқига юлғичлик қилса,

Ночорларни, оддий халқни у менсимаса,

Айтингчи, бу муттахам шайтон эмасми?

***

Ҳомила вақтида бола она қорнида,

Фаришталар билан суҳбат қиларкан.

Улар яхши инсон бўлишни ўргатар экан,

Аммо онанинг ақли, сўзи, ўзин тутиши,

Боланинг ким булишини ҳал қилар экан.

***

Ўрмонда йиғди Шер барча ҳайвонни,

Ва судралувчи, осмонга учувчиларни.

Деди, – Билинг, одам зотдан юқоридасиз,

Ўз турдошларингизни ўлдирмагайсиз.

***

Мансаб параст дўст ўз мансабига,

Бойбачча дўст булур ўз ахчасига.

Аммо дўст бўлмас улар халқига,

Садоқати ҳам бўлмас ўз Ватанига.

***

Паст наслдан келин қилсангиз,

Қолар ўғилсиз сизнинг бағрингиз,

Ака-ука, қариндошдан йироқ қилади,

Беш кунлик хаётингиз ғамли кечади.

***

Чин дўстингиз ота-онангиз,

Кегин ака-ука, опа синглингиз,

Яна сизга дўст оддий халқингиз,

Шулардан яхшилигни аямангиз.

***

Ўтирманг ҳаром луқмали дастурхонларга,