Кеңес Оразбекұлы - ТҰРАН БАҺАДҮРЛЕРІ НЕМЕСЕ ЕР, БИ, НАРДЫҢ ЕРЛІК ЖОРЫҚТАРЫ

– Жо-оқ! Біз оған жол бермейміз! – деді Ер орнынан атып тұр-ып. – Кәне, қылыштарың мен қалқандарыңды алыңдар! Алға, бау-ырлар! – үшеуі қаруларын жарқ-жұрқ еткізіп, жүздері сұстанып, аяқтарын нық, батыл басып, алаңға жетіп барды.

– Тоқтаңдар! Қозғалмаңдар! – деп олар айбат шеге алға жылжыды.

Гуманоидтар сол тұрған жерлерінен қозғалмай, балаларға таңдана қарады.

– Анау аспаптарыңды жинап алыңдар! Біздің бабаларымыздың ескер-ткіштерін қопарып, жойғалы тұрсыңдар! Біз жарғызбаймыз! – деді Ер өткізгіш-сымды ұстап тұрғанына төне түсіп.

– Ә-ә, – деді олар балалардың ойын түсіне қойып. – Қорық-паңдар. Біз ескерткіштеріңді жарайын деп жүрген жоқпыз.

– Онда мыналарың не?!

– Бұл өткізгіш қой. Кемедегі аппаратқа жалғап, ескерткіштің жалпы табиғатын зерттейік деп едік.

– Иә, обьектілердің адамдарға тигізер әсер-ықпалын ұғайық деп едік.

– Ә-ә, онда зерттей беріңіздер, – деді балалар сабасына түсіп. – Сіздер кімсіздер? Қайдан келдіңіздер? Не мақсатпен жүрсіздер? Біз де сіздер туралы білгіміз келеді.

– Біз сіздер «Үркер» деп атайтын шоқжұлдыздар жүйесінен келдік. Яғни, үркерліктерміз. Ал, мақсатымыз – сіздер, жерліктер тұрғызған мына сияқты ерекше құрылыстар мен монументтердің мән-мақсаты мен табиғатын зерттеп -түйсіну. Сөйтіп жерліктер туралы жан-жақты мағлұмат жинау.

– Сіздерге таң қалып отырғанымыз, – деді екіншісі сөзді әрі қарай сабақтап. – Бұрын жерліктер бізді көрген замат тұла бойлары қалшылдап, қорқып, үркіп, естерінен танып жатушы еді. Ал сіздер өйтудің орнына, батырларша айбат шегіп, бізге тап бердіңіздер. Соған қарағанда, мына ер бабаларыңызың ескерткіші бойларыңызға күш-қайрат пен рух дарытатын сияқты ғой. Солай ма?

– Дұрыс айтасыз, – деді Би оны қоштап. – Біз батыр баба-ларымызды мақтан тұтамыз және құрметтейміз. Еліміздің тарихын терең білуге ұмтыламыз. Сол ер бабаларымызға ұқсап біз де батыр, қаһарман болғымыз келеді.

– Жөн —жөн.

– Иә, батыр бабаларын құрметтеп, мақтан тұтатын, ерлеріне арнап осындай зәулім де сәулетті ескерткіштер орнататын биік рухты елге еш-қандай жау қорқынышты емес шығар. Тіпті біз де сіздерден сескеніп тұр емеспіз бе, – деді олар күлімдеп. – Осы батыр баба-ларыңыздың ерлік тарихын білесіздер ме?

– Білгенде қандай! – деді үшеуі нық та сенімді үнмен.

– Бізге әңгімелеп бересіздер ме?

– О-о! – деді Би басын шайқап. – Батыр бабаларымыздың ерлік хи-каяларын әңгімелеуге бір түн тұрмақ, бірнеше күн жетпейді. Сіздердің де уақыттарыңыз тығыз шығар.

– Дұрыс айтасыз.

– Онда сізде көшіретін аппарат бар ма? Біздегі кітаптарда барлығы жазылған, – деп, өздері орындықта қалдырған кітаптарды көрсетті.

– Иә, бар, – деді де біреуі жылдам барып, ескерткіш түбіндегі әлгі аппаратты әкеліп, қақпағын ашты да, балалар берген үш кітапты соған салды. Бір минут өтті ме, өтпеді ме, қақпағын қайта ашып, кітаптарды балаларға қайтарды. – Көшіріп алдық. Өздеріңе үлкен рақмет!

– Сіздерге жақсы, – деді Нар таңданғанын сездіргісі келмей. – Сонау ғарыш түкпірінен «тәрелкелеріңізбен» ұшып келіп, жеріміздің табиғатын ұңғыл-шұңғылына дейін зерттейсіздер. Керекті мағлұмат, деректерді жылдам көшіріп ала қоясыздар. Ал біз болсақ ертеде өткен батыр бабаларымыздың ғұмыр-деректерін қанша оқыдық десек те, үзіп-жұлып қана білеміз. Шіркін, сіздер сияқты біз де ата-бабаларымыздың дәуіріне саяхат шегіп, ғұмыр-тұрмыстарын ұңғыл-шұңғылына дейін зерттей алсақ қой…

– Оның ешқандай қиындығы жоқ, – деді үркерліктердің бірі кеуде-сіндегі қобдишадан медальон-тұмар сияқты бір затты суырып алып жа-тып. – Біз де сіздердің биік рухтарыңыз бен ер-жүрек-тіктеріңізді, батыр бабаларыңызға деген сүйспеншіліктеріңіз бен отаншылдықтарыңызды құрметтегендіктен, берген дерек-мәлімет-теріңізге риза болғандықтан, мына «Кеңістік сағаттарын» сіздерге тарту етпекпіз, – деп, үшеуіне үш сағат ұстатты.

– Мойындарыңызға іліп немесе қолдарыңызға тағып алыңыздар. Бетіндегі мына айнасын бассаңдызар, экраны ашылады. Барғы-ларың келген заманның уақыт өлшемдері – секөнд, минут, сағат, ай, жыл, ғасыр, дәуірлерді көрсетеді. Осы сағат арқылы тарих қойнауындағы өткен дәуірлерге де, алдағы болашаққа да кеңістік ауыстырып, саяхат жасай аласыздар.

– Ежелгі дәуірлерге де барып келе аламыз ба? – деді Ер қуанышын жасыра алмай, жүзі алаулап.

– Иә, ол үшін уақыт белгілерін барғыларыңыз келген жыл, ғасыр, дәуірге қойып, картасына бойлық-ендіктері мен мекен-тұрақтарын түсіріп, туралайсыздар да, мына түймесін басып қала-сыздар. Сол мезет айнала кеңістік өзгеріп, қалаған дәуір, қалаған жерден шыға келесіздер, – деп, бәрін көз алдарында көрсетіп, түсіндіріп берді.

– Ал, кері оралу үшін ше?

– Онда мына көрсеткіштерді бүгінгі заманға туралайсыздар, – түймелерін басып көрсетеді. – Түсідіңіздер ме?

– Түсіндік.

– Онда, балалар, біз жиналайық. Ал, арман-тілектеріңізге жеті-ңіздер! Көріскенше!

– Сіздердің де жолдарыңыз болсын! Көріскенше!

Үркерліктер басқышпен көтеріліп кемелеріне кірді де, есіктер жабылды. Бір кезде қозғалтқыш іске қосылып, жерден баяу көтерілді де, асты-үсті жарқырап, ұршықтай шыр айналып, жұлдызды аспан-ның түнегіне бара-бара нүктедей кішірейіп сүңгіп кетті.

– Алақай! «Тілегенің алдыңнан іздемей-ақ табылар!..» – деді Нар Алтынсариннің екі жол өлеңін айтып.

– Табылады!!! – деді қалған екеуі де қуана сағат ұстаған қолдар-ын жоғары көтеріп.

– Көптеген аңсарлы тілектерімізге жететін болдық!!!

Үшеуі күш пен жеңіс, шарапат – бірлікте дегеннің белгісі – жұдырықтарын түйістіріп, артынша түйілген қолдарын көкке көтер-ді.

– Енді Алла қаласа, батыр бабаларымыздың заманына жорыққа шыға-тын мүмкіндігіміз бар.

– Онда, бауырлар, жорыққа дайындалайық!

– Жорыққа дайындалайық!!!

***

Үшеуі Қарамерген жайлауындағы Жұмабай аталарының үйіне бір күн қонып, ата-әжелеріне деген сағыныштарын басып, ертеңіне олармен бірге таңғы шайға отырған. Шай үстінде Би:

– Ата, әже, біз жыл сайын жазғы демалысымызды сіздердің жанда-рыңызда өткізіп, жылқы бағуға қолқабыс тигізуші едік қой. Бұл жолы жоспарымыз өзгеріп, жайлауға шыға алмайтынымызды ескерткелі келдік. – деді ата-әжелеріне еркелей қарап.

– Бізге бәсіреге берген аттарыңыз – Ақбоз, Көкбоз, Тоқбоз атты мініп қайтсақ деп едік. Соған қалай қарайсыздар?

– Иә, тай-құлын кезінен мініп өскен өздеріңнің тұлпарларың ғой. Өздері де елеңдеп, сендерді сағынғандай елегзіп, күтіп жүрген. Аттың жайын білетін жылқышы балалар емессіңдер ме, мініңдер, рұқсат, – деді аталары мейірленіп. – Бізге көмекшілікке өзге неме-релеріміз де жетеді.

– Ой, шалым-ау, бұлардың орны бөлек емес пе? Не деп кет-тің?! – деді әжелері жік-жаппар болып. – Әне бір жылы бұл айна-лайындар ала жаздай бағып жүрген бір үйір жылқыңды түз тағы-ларына бермей, аман алып қалған жоқ па? Өзге немерелерім бұлардың орнын баспақ түгіл, тырнақтарына да татымайды, – деп, әжелері осыдан екі-үш жыл бұрынғы бір оқиғаны еске түсірді.