Лидия Адамович - Кветкi самотнай князёўны (на белорусском языке)

- Галя! - узвыў ён. - Мы ж адсюль пойдзем да старшынi калгаса па экскаватар! Ён дае нам машыну за нашу працу. Потым экскаватаршчык будзе капаць, на тым месцы, дзе зямля правалiлася ля маёнтка Дарыны. А там, можа, i падзямелле адкрыецца, Блакiтны пакойчык... I ты ўвесь час будзеш з гэтай торбай, у якой мае рубашкi, насiцца? У цябе галава ёсць?

У Галi на вачах з'явiлiся слёзы.

- Добра, Анатоль, я торбу панашу! - прапанавала Аленка. - Толькi не крычы на Галю!

Яна ўзяла пакет з рук сяброўкi, абняла яе, i яны пайшлi.

Маруся канчала грэбцi сена з бабай Сашай, калi вясковы дзядзька прывёз на канi халодны, запацелы бiтон з вадою.

- Паклiч i дзеда Ўладыморыка вады папiць! - сказала Марусi бабка.

Дзяўчына пайшла па высокай траве да дзедавай дзялянкi. Старога не было вiдаць. Каса тырчала, уваткнутая ў зямлю. Ля скiрды сена нехта сядзеў, прыхiнуўшыся спiною да яе, у накiнутай на плечы кашулi.

- Ваду прывезлi! Пiць будзеце? - аклiкнула Маруся.

Мужчына павярнуўся, i Маруся пазнала Дуброўскага.

- Дзякуй, - з таемнай усмешкай гледзячы на яе, адказаў Дуброўскi. Сядайце, - прапанаваў ёй.

На нейкi момант Маруся застыла ў нерашучасцi. Потым прысела побач.

- Бачыце, я не кусаюся, - засмяяўся Дуброўскi, - а вы пабаялiся ўчора прыйсцi да мяне...

- У мяне было шмат спраў, - адводзячы позiрк, адказала Маруся.

- Я ведаю, - задуменным голасам адказаў Дуброўскi, - да вас прыходзiла на начлег дзяўчына з турысцкай групы... Аленка. Ахвяра Чорнай зданi.

- Яе яшчэ можна выратаваць, - сугучна ягоным думкам сказала Маруся. - Каб трапiўся добры чалавек...

- Нiякi чалавек яе не выратуе, акрамя яе самой, - заключыў Дуброўскi. Але ўжо позна...

- Яны шукаюць жалезны кубак, якi знiшчыць Чорную здань, - пасля нядоўгага маўчання сказала Маруся. - Але, нягледзячы на ўсё, тайна, вiдаць, не ў самiм кубку. А разгадка - у апошнiх радках падання: "Вы мудры чалавек, князь, сказаў стары, - вы зразумееце i ўбачыце, што знаходзiцца ўнутры прыгожага кубка..." Зразумееце - калi ўбачыце! Ён паглядзеў i зразумеў. Унутры была пустата! Смерць Чорнай зданi ў разуменнi чалавекам таго, што пад прыгожым тварам часта схавана пустая душа!..

- Я заўсёды цанiў у жанчынах мудрасць, - з павагай сказаў Дуброўскi, гледзячы на Марусю.

Ён працягнуў руку да яе валасоў, але Маруся адхiлiлася i прадоўжыла:

- Бабка Саша мне расказвала, што ёсць людзi з мёртвай i жывою душою. Душа жывая ажыўляе чалавека, надзяляе талентамi, iмкненнем да прыгожага, да Бога... Чалавек з мёртваю душою прыпадабняецца да жывёлы: працуе, есць, спiць. Таму мёртвыя душы, як кампенсацыю, часта атрымлiваюць прыгожыя постацi. У старажытных жыдоўскiх рукапiсах знаходзяцца запiсы аб тым, што Iсус не быў прыгожы, але твар яго свяцiўся дабрынёю i ўсiм ён здаваўся самым прыгожым на свеце...

- Вы - цудоўны чалавек, - сказаў Дуброўскi, усмiхнуўшыся. - Ведаеце, калi мы яшчэ працавалi ў "Менскбудпраекце", неяк разам з паперамi вы аддалi мне чарнавiк нейкага пiсьма...

Вусны ў Марусi перасохлi ад нечаканасцi: няўжо пiсьмо да Анатоля, але ж яна яму не пiсала?!.

- Пiсьмо Дарыны да Вiтаўта, - цёплыя, арэхавага колеру вочы Дуброўскага глядзелi на яе з зацiкаўленасцю. - Я ведаў гэтую гiсторыю кахання. А вас яна, напэўна, моцна ўразiла, калi пiсьмо гэта вы напiсалi на адваротным баку праекта...

- Студэнцкая звычка, - засмяялася Маруся, - студэнцкая звычка пiсаць у канспектах пiсьмы!

- Вы марылi пра рамантычнае каханне, уяўлялi сябе ў мiнулым князёўнай? твар Дуброўскага асвятлiла па-сяброўску шчырая ўсмешка.

- Не, - суха адказала Маруся. - Я не рамантык i рамантыкаў не люблю!

- Таму, што самi пакутавалi ад няздзейсненых мараў?

- Вы памыляецеся, - цвёрда адказала Маруся.

- Можа, i так, - пагадзiўся Дуброўскi. - Але я хацеў бы пачуць з вашых вуснаў пiсьмо Дарыны да Вiтаўта. Прачытайце мне яго сёння вечарам, у маёнтку. Я буду чакаць вас у адзiнаццаць гадзiн, - ён дакрануўся да рукi Марусi.

- Добра, - адказала яна i пайшла ад яго.

- Усе ў кучу, у кучу! - смяяўся Мiкола. - Аленка, наразай хлеб, а я сала. Гурочкi салёныя парэжа, раскладзе Галя! Дзяўчаткi, спрытней! Антось, ты паклiкаў Вайдаша?

- Я схаджу! - усхапiлася Галя.

- Сядзi! - сурова глянуў на яе Анатоль. - Антось пойдзе!

Галя скрывiлася, цяжка ўздыхнула i пачала наразаць гуркi.

- Мiкола, ты нарваў зялёнай цыбулi ў бацькi? - папытаўся Анатоль у хлопца. - I каб сёння ж iшоў да бацькi касiць сена!

- Я ж у паходзе! - заявiў той.

- У лагеры застаёмся я i Антось, - цвёрда вымавiў Анатоль, - Галя дапамагае сваёй мацi, Аленка - бабцы Сашы. Усе павiнны быць занятыя. Пасля абеду я iду па экскаватар, я i Антось... Вы ж усе заявiцеся да маёнтка, калi дапаможаце людзям. Турысты павiнны не толькi выконваць нарматывы кiламетражу, любавацца прыродаю, але i прыносiць карысць!

- Малайчына! - засмяялася Аленка. - Сапраўдны кiраўнiк паходу!

Яна працягнула яму кубак з квасам i азiрнулася. Да iх накiроўваўся Дуброўскi з Антосем.

- Невыпадкова нашы маршруты перакрыжоўваюцца! - гарэзлiва засмяяўся Дуброўскi, прывiтаўшыся з усiмi. - Няйнакш, хлопцы, мы адно i тое шукаем... Што вас прывяло ў Вiшаньку?

Ён прысеў на траву. Галя па-свойску прымасцiлася побач i падала яму акраец хлеба.

- Блакiтны пакойчык шукаем, - сказаў Мiкола, - кубак жалезны. Здаецца, на падзямелле натрапiлi. Там вялiкi завал, але мы крыху пакапаем, палазiм...

- На даследаваннi патрэбны дазвол, - адказаў Дуброўскi, - па падзямеллях лазiць небяспечна...

- А хто будзе ведаць? - весела адзначыў Мiкола.

- Зямля належыць мне, - нечакана папярэдзiў Дуброўскi. - Мой маёнтак злучаецца падземным ходам з гэтым маёнткам, дарэчы, з рэшткамi так званага маёнтка Дарыны, якi знаходзiцца на маёй зямлi...

- Ну i капiталiст! - узлаваўся Анатоль. - Няўжо ж вы не дазволiце маiм хлопцам палазiць па падзямеллi, хiба што самi там скарб шукаеце?

- Гэта небяспечна, паўтараю! - строга адказаў Дуброўскi. - А скарбаў тут нiякiх няма. Будуецца дзiцячы санаторый, зямля добраўпарадкоўваецца для дзiцячых пляцовак, аднаўляецца храм, якi быў пабудаваны на сродкi маiх родзiчаў. Таму не пажадана, каб тут праводзiлiся нейкiя iншыя работы.

- Ваш санаторый толькi для адводу вачэй, - скрывiўся Анатоль, - а самi камерцыяй займаецеся! Не веру я ў вашу мiласэрнасць, кожны заднюю думку мае сябе хоча праславiць!

- Ды як ты можаш? - падхапiўся Антось. Ягоныя сiнiя вочы спахмурнелi, твар залiўся чырванню. - Па сабе раўняеш? Пустаслоў: "мацi шкадую, мацi шкадую", а як адпачынак атрымаў - у паход пайшоў! Галя яшчэ жонкай не стала, а яе ў вёску да сваёй мацi прэш, каб дапамагала, рабыню знайшоў! А ты, - ткнуў пальцам у дзяўчыну, - бегаеш за iм, як дурнiца!

Галя аж выпусцiла гурок з рукi. Дуброўскi падняўся, падзякаваў за абед. Аленка дагнала яго, запынiла сярод высокай няскошанай травы.

- Прабачце, калi ласка, маiм сябрам! - сказала з хваляваннем.

Да iх спяшалiся астатнiя, акрамя Анатоля. Дуброўскi, агледзеўшы ўсiх, усмiхнуўся: