Лидия Адамович - Кветкi самотнай князёўны (на белорусском языке)

- Я не крыўдую. Усю гiсторыю чалавецтва суправаджае зайздрасць. Дурнi зайздросцяць разумным, а гультаi - багатым.

- А што ж я табе параю, донечка? - з мяккай, прыветнай усмешкай адказала бабка Саша, гледзячы на Галю. - Адзiн цябе бярэ, другi не бярэ, але замуж не раiць... Можа, сам хоча цябе ўзяць?

Бабка сыпанула куранятам жменю проса. Цёмныя, загарэлыя ногi з пакручанымi пальцамi грэлiся ў жоўтым гарачым пяску. На каленях у бабкi ляжаў шэры каток. Галя нецярплiва церабiла падол спаднiцы.

- А мо паварожыце? - папыталася ў бабкi.

- Спалiла я свае карты, - адмахнулася тая. - Хто варожыць, той у пекла трапляе, - паправiла касынку. - А ты, Галечка, ужо з мацi работу справiла? Не пойдзеш у лес, там нешта капаюць хлопцы рыдлёўкамi?

- Няхай сабе капаюць! - надзьмула вусны Галя. - Вайдаш экскаватар забаранiў... А я з Анатолем пасварылася, бо той Вайдаша аблаяў. Аленка яму рубашкi ў палатку занясе, як сена ваша з Марусяй зграбуць...

- Дык Маруся ўжо дома, - паведамiла бабка, - спiць, бо вечарам, сказала, некуды пойдзе...

- Да Анатоля, куды ж яшчэ! - раззлавалася Галя i нервова сарвала зялёны сцеблiк травы. - Ну, не! Я таксама надвячоркам да палатак пайду, вось i сустрэнемся!

Галя яшчэ крышку пастаяла, а потым, сказаўшы бабцы "дабранач", выйшла на вулiцу. Ля варот Мiколавай хаты ўбачыла Аленку.

- Галя, пайшлi ў госцi да свёкра майго! - гарэзлiва паклiкала Аленка i адчынiла дзверцы.

Галя ўбегла следам.

- А якiя яблыкi ў свёкра! - смяялася Аленка. - А дзе ж ён сам?

На парог выйшаў гаспадар.

- Добры дзень, дзядзька! - павiталiся дзяўчаты.

- Добры, добры! - закiваў той галавою. - А я пазнаў вас, памятаю, як зiмою па яблыкi прыходзiлi квашаныя...

- А цяпер вось па свежыя прыйшлi! - засмяялася Аленка.

Дзядзька Адась запрасiў гасцей у хату. Паставiў на стол мiску з мёдам.

- Вось гэта смаката! - аблiзнулася Аленка, набiраючы поўную лыжку. - А дзе ж ваш Мiкола?

- От, дзеўкi! - матнуў галавою дзядзька, прысеў з iмi побач. - Ану прызнавайцеся, каторая ў майго Мiколу закахалася?

- Ды вось я! - трасянула валасамi Аленка. - Добрая буду нявестка? Давайце вам грады папалю, пагледзiце, цi спрытная!

- Ды я i так бачу, што спрытная, - адказаў дзядзька. - Лаўлю на слове! Ану пайшлi, цыбулю мне выпалеш!

Аленка ўсхапiлася, пацягнула за сабою Галю. Тая адмахнулася. Ужо на парозе Аленка пачула, як Галя шэпча дзядзьку Адасю:

- Няхай яна паполе, а я раскажу вам пра сваё гора. Вы ж чалавек мудры, парайце! Ёсць у мяне два хлопцы... Толькi не кажыце нiкому, Анатоль i Вайдаш... Дык вось...

Аленка, пацiснуўшы плячыма, выйшла з хаты i пайшла ў агарод.

За рэчкаю, на ўзгорку, падымаўся, уставаў з руiн, палеглых камянёў i смецця, стары панскi маёнтак. Ахутаны туманам i змрокам, таямнiча i велiчна маўчаў. На небе загаралiся зоркi. Спявалi залiвiста i галасiста салаўi. За маёнткам высокай сцяною чарнеў лес.

Маруся прысела на валун ля сцяны маёнтка. Дуброўскага яшчэ не было. Але раптам яна пачула крокi, азiрнулася - ён выходзiў з аднаго з пакояў на першым паверсе. Падышоў, прывiтаўся. Яна адказала.

- Натамiлiся сёння на Мартынавым грудзе? - самотна сказаў ён. - А цi расказала бабка Саша, чаму груд Мартынавым завецца?

- А вы не ведаеце? - усмiхнулася Маруся. - Напэўна, самы першы i даведалiся - дзед Уладыморык расказаў!

- Я хачу, каб мне расказалi вы, - папрасiў Дуброўскi, - я хачу чуць ваш голас...

Ён падаў ёй букет палявых кветак i сказаў:

- Зберажыце яго. Сёння дваццаць сёмага лiпеня, Сцяпанаў дзень. Кветкi, сабраныя ў гэты дзень, маюць цудадзейную сiлу аберагаць ад хвароб, сурокаў i злых духаў...

- Вы верыце ў гэта? - узняла бровы Маруся.

- Як i ў паданне пра Мартынаў груд, - цiха мовiў Дуброўскi i сеў насупраць Марусi. - Я хачу бачыць вашы вочы i слухаць вас...

Маруся засмяялася i пачала роспавед:

- Адзiн селянiн, Мартынам яго звалi, вяртаўся ноччу дахаты з базару, на канi. Воз яго трапiў у балота. Што нi рабiў - а выехаць не можа. Глядзiць: iдзе да яго дзяўчына ў белым адзеннi. Падышла i кажа:

- Выратуй мяне, чалавеча! Зараз сюды сваты па мяне прыедуць. Пасадзi мяне на воз да сябе ды скажы, што з табою я заручана.

Згадзiўся Мартын. Аж бачыць - бягуць сюды людзi, у ладкi плешчуць, на бубнах граюць. А наперадзе - юнак невыказнай прыгажосцi, падбягае да воза, цягне да сябе дзяўчыну. А Мартын не пускае:

- Яна мая нявеста! Мы з ёю заручаны!

Дзяўчына плача, калоцiцца, а сама халодная як лёд. А тут як грымне гром, як ляснуць маланкi - глядзь, а людзi тыя ў страшыдлаў ператварылiся, крычаць, скугочуць. А прыгожы юнак загарэўся агнём i правалiўся пад зямлю. А на Мартынаў воз упаў з неба яркi прамень святла. Пакланiлася Мартыну дзяўчына i пачала па промню на неба падымацца. А ля яе анёлы кружацца. Зажмурыў Мартын ад святла вочы, а калi адкрыў - бачыць, ранiца ўжо, а на месцы балота - паляна прыгожая: трава высокая, сакавiтая, кветкi, матылькi лятаюць. I пачуў Мартын голас:

- За тое, што выратаваў ты мяне, месца гэтае людзi Мартынавым грудам назавуць. Нiколi не перавядзецца тут сакавiтая трава для жывёлы вашай i для вас - лекавая: зверабой, мацярынка, чабор, бяссмертнiк ды рамонкi!..

Кажуць, гэта была душа Дарыны. Бог доўга не мог прыняць яе да сябе, бо самагубца яна... Атруцiлася...

Аленка, трымаючы ў руцэ пакет з Анатолевым адзеннем, прабiралася праз зараснiк дзiкай акацыi да магiлы Мiколавай мацi. Запынiлася. Перахрысцiлася, палажыла пакет ля парослага травою ўзгорка. Нахiлiлася i пацалавала крыж.

- Цётачка Алеся, - прашаптала дзяўчына, - памалiцеся на тым свеце за мяне i Мiколу, каб мы пажанiлiся! Я так кахаю яго! Усе сродкi выпрабавала: варажыла, чаравала, даруй мне, Госпадзi! Хай зямля будзе вам пухам, цётачка Алеся! Памалiцеся за нас, грэшных!

Яна парвала з магiлы траву, расчысцiла ўсё. Нарвала белых кветак акацыi i паклала на магiлку. Яшчэ раз перахрысцiлася i заспяшалася да рэчкi. Ля палатак ужо гарэла вогнiшча.

Iшла поплавам, ля маёнтка, калi пачула адтуль нейкi голас. Сцiшылася. Падышла блiжэй. Голас чуўся выразна. Аленка разбiрала словы:

- Князь мой! Вiтаўт! Пакуль мы ў разлуцы, а як доўга яна прадоўжыцца - я не ведаю. Але я буду малiцца, каб Бог дараваў вам жыццё. Кожны раз пасля таго, як я праводжу вас за вароты замка, мне здаецца: знiкаеце вы, знiкаю i я. Мая душа ляцiць за вамi. Я чую ваш голас у шэпце траў, у гомане званочкаў, я бачу вашы вочы ў блакiце ранiшняга неба. Не знiкайце надоўга, князь. Не пакiдайце мяне назаўсёды. Мне страшна. Без вас я памру.

Нехта ўздыхнуў.

- Я зачараваны... - сказаў мужчынскi голас.

- Вы проста паэт альбо - фантазёр! - засмяяўся жаночы.

Аленка падкралася блiжэй. На першым паверсе, у зале маёнтка стаялi двое: Дуброўскi i... Маруся. Яны прайшлiся да прыступак, што вялi на другi паверх. Кожны крок адазваўся тугою ў сэрцы Аленкi. "Вось мне б так, - падумала яна, з Мiколам... Як рамантычна!"

Дуброўскi i Маруся паднялiся па прыступках, i Аленка ўжо не бачыла iх, толькi чула галасы. Ёй было так цiкава паслухаць,аб чым размаўляе з яе сяброўкай гэты "стары цыган". "Цяпер ужо князь!" - усмiхнулася Аленка. Яна стала прыслухоўвацца.