Масей Седнев - I той дзень надыйшоў (на белорусском языке)

Вяркееў, як я ўвайшоў у хату, хутка вылез з-за стала, прывiтаўся са мною за руку, сказаў, што, уласна, ён заходзiў да мяне i, не застаўшы, "разгаварыўся во з Лявонавiчам".

- Правядзеш мяне?

Мы выйшлi.

- Шкада мне твайго бацькi. Гэта ты яго гэтак напужаў? Ён бачыць цябе ўжо ў няшчасьцi. Страшэнна перажывае. Чаго ён так? Табой цiкавiўся ўпаўнаважаны, ну дык i што з гэтага? Мала ён кiм цiкавiцца? Я, нажаль, ня бачыўся з iм. Дазнаўся пра ягоную гутарку з табой ад старшынi, але не надаў гэтаму нiякага значэньня. Пацiкаўлюся. Запытаюся. I ты сам ня вешай носу. Лепш во зойдзем куды.

Я ня выказаў нiякага свайго дачыненьня да сказанага Вяркеевым, сказаў яму толькi, што надта стомлены, хачу спаць. Давёў яго да школы. Разьвiтаўся. Але бачу па iм, што на сваю кватэру ён ня пойдзе.

Рэшту гэтага тыдня я касiў з брыгадаю, зарабляў бацьку працаднi. Увечары нiкуды не хаджу. Увечары чытаю ў ложку, што ў сенцах, "Милый друг" Мапасана, "Чырвонае i чорнае" Стэндаля. Гэтыя кнiгi распальваюць маё выабражэньне, узбуджаюць мяне i я нiяк не магу заснуць. А ранiцою мацi нiяк ня можа мяне дабудзiцца.

Надыходзiла нядзеля - дзень Ягоравага вясельля. Ня ведаю, чаму я чакаю гэтага дня з нецярпеньнем, хоць i не рыхтуюся да яго: касьцюм, кашуля, гальштук у мяне ёсьць i што яшчэ болей. Спраўляе клопат вясельле сястры, мы-ж з ёю iдзём на яго: не хапае то таго, то другога, няма дзе i няма за што купiць патрэбнае для такой урачыстасьцi.

Вясельле пачнецца ў нядзелю апаўднi. Гасьцей будзе шмат. У Пiлiпавай хаце ўсе ня зьмесьцяцца. Добра калi паслужыць пагода. Можна будзе й на вулiцы паставiць сталы.

Пiлiпава хата стаiць над рэчкаю, насупраць нашай. Наша на адным баку рэчкi, Пiлiпава - на другiм. Як тая, так i другая - на ўзгорках i адлегласьць памiж iмi невялiкая. Калi ня йсьцi праз мост, а наўпрасткi, праз рэчку, дык тую адлегласьць можна пакрыць за хвiлiну - сiгануў, i ты ўжо на тым баку. Як я хадзiў з Ягорам у нашу пачатковую школу, дык iдучы да яго, каб разам iсьцi з iм, я нiколi ня йшоў праз мост, толькi праз рэчку. Рэчка была на месцы пераходу вузенькай i плыткай, i я лёгка перабягаў яе па бервяну, што было пакладзена праз яе. Зiмою-ж рэчка замярзала, дык было яшчэ лацьвей. З нашага вакна, што на рэчку, можна бачыць два вакны ў Пiлiпавай хаце. Я заўсёды люблю глядзець на iх, калi заходзiць сонца. Тады вокны гараць, ахопленыя полымем.

Рэчка памiж нашымi хатамi густа парасла вербалозам i дзецi, заседзеўшыся за зiму ў хаце, гуляюць тут вясною ў хованкi. Тут ёсьць вельмi ўтульныя, зарослыя травой, мясьцiны. На iх можна паляжаць, загарэць на сонцы.

З вакна бачу, як да Пiлiпа iдуць госьцi. Пасьвяточнаму ўбраныя - маладыя i старэйшыя. Нешта нясуць з сабою. Валяць як на кiрмаш. Але я знарок не сьпяшаюся, хоць мяне й цягне туды. Ды й сястра яшчэ не гатовая, усё прыстройвае - i ўсё ня можа - перад люстэркам прычоску.

Адазваўся гармонiк у Пiлiпавай хаце, вясёлае рэха пакацiлася па рэчцы значыць, прыйшлi скамарохi. Ударылi ў бубен i маё сэрца скалынулася ў салодкай трывозе.

Нарэшце, мы выбралiся з сястрой. Iдзём праз мост, сястра баiцца запылiць бацiнкi, ступае асьцярожна. Яна малая, прыгожая, стройная, з кветкамi ў руках. Iдзе як-бы ў царкву, сьцiплая, прыўзьнята-засяроджаная. Мне чамусьцi шкада яе. Шкада, што яна такая прыгожая i добрая. Я хацеў-бы, каб гэта было ейнае вясельле. Але мая сястра ня хоча выходзiць за абы каго. Сваталiся ўжо - не захацела, не пайшла. I ў першы раз, i ў другi.

Перад Пiлiпавай хатай чыста падмецена вулiца - тут, думаю, будуць танцаваць. Вынесены стол з двума крэсламi побач. Дзень - як таго хацелася: сонечны. Сонца ўжо на самай сваёй вышынi.

Уваходзiм у хату. Хiма адразу перахапiла нас, вядзе да стала на покуце. Сястра, паставiўшы кветкi на стол i прывiтаўшыся з Эмай i Ягорам, адыходзiць на дзявочую старану. Я саджуся за стол, як хацела Хiма - побач Ягора. З другога боку, побач мяне будзе сядзець - яго яшчэ няма - старшыня сельсавету. Гэта мне ня вельмi падабаецца. Ня вiдаць яшчэ i Вяркеева. Але ён казаў будзе. За сталом таксама фiнагент i капэратар, Ягорава радня - старыя i маладыя, мужчыны i жанчыны, незнаёмая для мяне маладая пара - усяго ўцiснулася тут чалавек пятнаццаць. Да стала прыстаўленыя, апрача крэслаў, услончыкi, розныя скрынкi. Шмат чаго з гэтага было прынесена гасьцьмi. Паўз сьцен стаялi яшчэ сталы. Пасярэдзiне-ж хаты стаяў даўжэзны стол, густа заселены i застаўлены бутэлькамi. З правага боку ад стала, што на покуце, сядзелi скамарохi з гармоняй, скрыпкай i бубнам.

Пiлiп хадзiў ад стала да стала, прывiтваў гасьцей, глядзеў, каму чаго не хапае, дапамагаў жонцы. Той ня было супыну - падавала на стол ежу, талеркi, нажы, вiдэльцы, прыймала гасьцей, што ўсё яшчэ напаўнялi i так ужо перапоўненую хату. Госьцi яшчэ ўстрымлiвалiся есьцi i пiць, гаманiлi, жартавалi, сьмяялiся, чакалi пакуль нехта павядзе рэй, падасьць каманду, але каманды той усё ня было, гаспадары былi паглынутыя сваiм жаданьнем дагадзiць гасьцям нагэтулькi, што забылiся знайсьцi распарадчыка, якi мог-бы весьцi вясельле, калi i не па старому звычаю, дык хоць надаваў-бы яму нейкi лад i зладжанасьць. Госьцi аглядвалiся, цi ня ўзьнiмецца хто на покуцi - пара-ж пачынаць. Маладыя пачувалiся няёмка, на iх была зьвернутая ўся ўвага. Нарэшце, вярнуўся да свайго стала на покуце Пiлiп, узяў напоўненую шклянку i, узьняўшы яе, акiнуў вачыма гасьцей. Тыя, угледзеўшы яго, сьцiхлi. Пiлiп пачаў:

- Ета я хачу сказаць, дарагiя госьцiчкi, што мы ета рады, што вы не пагрэбвалi намi i прышлi. Не абяссудзьце, калi што ня так. Дык ета пажылаем нашым маладым, - Хiма падыйдзi й ты! - нашым дзецям сыгласнай i шчаслiвый сумесный жысьцi. Прашу ета ўсiх дружна выпiць за ета.

Хiма, стоячы побач мужа, дадала, хрысьцячыся на iконы ў покуце:

- Памажы iм, Божанька...

Яна нешта яшчэ шаптала, як малiтву. Госьцi весела i дружна, з пажаданьнямi шчасьця маладым, хто ўзьняўшыся, хто седзячы, радыя, што, нарэшце, быў дадзены ход справе, выпiлi за маладых, крыкнулi "Горка!" Ды Эма неяк упарцiлася, ня надта ахвотна цалавалася з Ягорам, калi той першым падстаўляў вусны.

- Што ета яна? - не пасаромiўся нехта выгукнуць. - Гарманiст, давай, братка!

Скамарохi адказалi дружнай, залiхвацкай музыкай. Пачалiся частыя тосты. Не разабраць, хто што гаворыць. Тлумна. Весела.

На парозе паказаўся старшыня сельсавету з Вяркеевым. Хiма, падляцеўшы да iх, павяла ўвайшоўшых да стала на покуце. Старшыня, iдучы, вiтаўся з усiмi, матляючы галавой направа i налева. Вяркееў iшоў сьледам за iм. Старшыня ўсеўся ля мяне, ня прывiтаўшыся са мною. Я ня надта рады быў ягонаму суседству. Вяркееву ня было месца, але бабы, ап'янеўшыя ўжо, уцiснулi яго мiж сабой.

Старшынi ўлiлi ў шклянку i ён - нi з бухты-барахты, - узьняўшыся, нацэлiўся гаварыць прамову. Госьцi прыцiхлi - будзе-ж гаварыць старшыня. I старшыня пачаў:

- Спiрва пыспасiбкаю ета Пiлiпу i Хiме, што й мяне нi прамiнулi. Быльшая чэсьць для мяне быць тут. Стыршыню нi любяць, но прiглашаюць (на хаце зарагаталi). Ета я знаю. Но Пiлiп чылавек наш, хырошый чалавек, пыддзержываець савецкую ўласьць на ўсiх яе крутых пываротах. Пiлiп первый пашоў у калгас, аддаў увесь свой скот. Нi шэпчыцца па завугольлю. Пiлiп савецкiй, хрiсцiянскiй чылавек. Пiлiп сямейсьцьвенный чылавек. Я ўжо не гаварю пра Хiму. Таварiшчы, Хiма залатэй чылавек - яны выгыдавалi дзяцей. Дык вып'ем ета за харошых бацькоў - Пiлiпа i Хiму.